Ὕδρα Ἡ φρουριακὴ δομὴ τοῦ Οἰκισμοῦ τῆς Κιάφας

Ὕδρα Ἡ φρουριακὴ δομὴ τοῦ Οἰκισμοῦ τῆς Κιάφας

Ὕδρα

Ἡ φρουριακὴ δομὴ τοῦ Οἰκισμοῦ τῆς Κιάφας.

Μυθοπλασία

Ἀλήθεια ὑπάρχει ἡ δυνατότητα νὰ ἐντοπιστοῦν τὰ ἀρχαία ἴχνη τοῦ πρώτου οἰκισμοῦ τῆς πόλεως τῆς Ὕδρας,τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας;Ὑπάρχει ἡ δυνατότητα νὰ διαπιστωθοῦν τὰ (μὴ ὑπάρχοντα πλέον) ὅρια πρὸς τὰ ὁποία ἐπεκτεινόταν ἡ φρουριακὴ καστροπολιτεία τῆς Ὕδρας;

Οἱ Ὑδραῖοι ἱστορικοὶ καὶ μελέτητες,ἐρευνώντας τὶς γραπτὲς πηγὲς καὶ τὶς προφορικὲς παραδόσεις τῆς νήσου μας,στὴν προσπάθειά τους νὰ προσδιορίσουν ποία ὑπῆρξε ἡ πρώτη ἐκκλησία τῆς Ὕδρας,θεωροῦν ὡς δεδομένη τὴν ὀχύρωση τῆς πρώτης (ἀρχαίας) συνοικίας τῆς’ τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας.

(Κιάφα:Ἀρβανιτίκη Λέξη:Αὐχένας.Ἡ συνοικία τῆς Κιάφας ὀνομάζεται ἑλληνιστί,σὲ διάφορα ἔγγραφά του Ἱστορικοῦ Ἀρχείου τῆς Ὕδρας ὡς «Ἀκρόπολη».Ἡ ὀνομασία αὐτὴ παραπέμπει στὴν ἀνάμνηση μίας ὀχυρωμένης συνοικίας. (ἔγγραφόν της 1ης Νοεμβρίου 1833, Δημογεροντία Ὕδρας,(Ἱστορικὸν Ἀρχεῖον Ὕδρας,Τόμος ΙΣΤ,σὲλ 18)).

Ἐποικισμὸς τῆς Ὕδρας

Ἡ ὕπαρξη Καστροπολιτείας στὴν Ὕδρα συνδέεται ἄρρηκτα μὲ τὴν ἱστορία τοῦ ἐποικισμοῦ της.Μελέτες περὶ τοῦ ἐποικισμοῦ τῆς Ὕδρας πραγματοποιῆσαν ὁ Ὑδραῖος Ἀκαδημαϊκός, Ἱστορικὸς & Δήμαρχος Ὕδρας Ἀντώνιος Λιγνός,ὁ Ὑδραῖος Ἱστορικὸς Ἀντώνιος Μιαούλης (ἐγγονὸς τοῦ Ναυάρχου Ἀνδρέα Μιαούλη),ὁ Ὑδραῖος Στρατηγὸς Ἀντώνιος Βίγκος,ὁ Ὑδραῖος Ἱστορικὸς Γεώργιος Κριεζής,ὁ Ἀρβανιτολόγος μελετητὴς Τίτος Γιοχάλας,καθὼς καὶ ὁ Ὑδραῖος στρατιωτικὸς Μιχαὴλ Γκιώνης (Ἀρθρογραφία «Τὸ Μέλλον τῆς Ὕδρας»).

Ὅλες οἱ μελέτες συγκλίνουν στὴν ἄποψη πὼς ὁ νεότερος (κυριότερος) ἐποικισμὸς τῆς νήσου Ὕδρας,πραγματοποιήθηκε περὶ τὰ μέσα τοῦ 15ου αἰώνα.Συγκεκριμένα ἡ ἔναρξη τοῦ ἐποικισμοῦ τῆς Ὕδρας,τοποθετεῖται χρονικὰ στὴν περίοδο τῶν πρώτων ἐτῶν μετὰ τὴν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως (29 Μαΐου 1453).Συνεχίστηκε δέ,καὶ ἐπεκτάθηκε συστηματικὰ κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ Ἄου Ἐνετοτουρκικοῦ Πολέμου (1463-1479 -Συνθήκη 10ης Ἰουλίου 1479).

Κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ 15ου,τοῦ 16ου & τοῦ 17ου αἰώνα,ἐπακολούθησαν ἐπαναλαμβανόμενες πολεμικὲς συγκρούσεις μεταξὺ Ἐνετῶν καὶ Ὀθωμανῶν (Ἀος Ἐνετοτουρκικὸς πόλεμος (1463-1479), Βὸς (1499-1503), Γὸς (1537-1540) Δὸς (1570-1571),Ἐος (1645-1669)),οἱ ὁποῖες εἶχαν ὡς ἀποτελέσμα τὴν ἑδραίωση τῆς κυριαρχίας τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας στὸν εὐρύτερο Ἑλλαδικὸ χῶρο.

Παράλληλα κατὰ τὴν πάροδο τῶν συγκεκριμένων αἰώνων,οἱ δυνάμεις τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας,συνεπικουρούμενες ἀπὸ στρατιωτικὰ τμήματα Τουρκαλβανῶν ἐπιδόθηκαν σὲ ἀνηλεεῖς συστηματικὲς διώξεις καὶ ἐπιδρομὲς κατὰ τῶν ντόπιων Ἑλληνικῶν πληθυσμῶν τῆς Πελοποννήσου.Τὸ μένος τῶν Ὀθωμανῶν προκαλοῦσε τὸ γεγονὸς πὼς στὸ πλευρὸ τῶν Ἐνετῶν συστρατεύονταν πρόθυμα Ἑλληνικὲς στρατιωτικὲς δυνάμεις καθὼς καὶ μισθοφορικὰ στρατιωτικά σώματα,τα καλούμενα Stradioti.

Οἱ Stradioti (terribili stradioti) ἦταν κατά πλειοψηφία Ἕλληνες καὶ Ἀρβανίτες Ἕλληνες στρατιῶτες.Χειρίζονταν κοντὲς λόγχες,τόξα, ἐλαφρὰ σπαθιά, ἦταν ἐλαφρὰ θωρακισμένοι καὶ δροῦσαν ὡς εἰδικὰ σώματα ἐπιχειρήσεων.Ἀντάλλασσαν τοὺς κυρίους στρατιῶτες των Δυτικών δυνάμεων (signori).Ἀνάμεσα στοὺς ἀρχηγοὺς των Stradioti ὑπῆρχαν μέλη παλαιῶν εὐγενῶν βυζαντινῶν οἰκογενειῶν,ὅπως τῶν Παλαιολόγων καὶ τῶν Κομνηνῶν.Ἐνάντια τῶν Ὀθωμανῶν πολέμησαν οἱ ὁπλαρχηγοὶ Κροκόδειλος Κλαδᾶς, Θεόδωρος Μπούας, Δημήτριος Παλαιολόγος, Πέτρος Ράλλης καὶ Πέτρος Μπούας.

Οἱ βαρβαρικὲς ἐπιδρομὲς τῶν Ὀθωμανῶν εἶχαν ὡς συνέπεια τὴν πληθυσμιακὴ συρρίκνωση καὶ ἀφαίμαξη τοῦ Ἑλληνικοῦ στοιχείου (Ἑλλήνων-Ἀρβανιτῶν (Stradioti)) τῆς Πελοποννήσου. Ὁρισμένοι πληθυσμοὶ γιὰ νὰ προστατευτοῦν ἀπὸ τὶς συνεχεῖς αὐτὲς ἐπιδρομὲς μετοίκισαν συστηματικὰ στὶς γειτονικὲς ἀκατοίκητες νήσου τοῦ Ἀργοσαρωνικοῦ κόλπου’ τὴν Ὕδρα καὶ τις Σπέτσες.

Ἂς δοῦμε ἐπιγραμματικὰ τί ἀναφέρουν περὶ τοῦ ἐποικισμοῦ τῆς Ὕδρας οἱ συγγραφεῖς τῆς νήσου μας.

Ὁ Ἀντώνιος Λιγνὸς (ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΥΔΡΑΣ (Τὰ ἀπὸ τῆς ἀρχαιότητος μέχρι τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821,Ἀθῆναι 1946) θεωρεῖ πῶς ὁ ἐποικισμὸς τῆς νήσου ξεκίνησε κατὰ τὸ ἔτος 1460, ὅταν φυγάδες ἐκ τῆς Πελοποννήσου ἀποβιβάστηκαν στὴν Ὕδρα διὰ νὰ εὕρουν καταφύγιο.

Ὁ Ἀντώνιος Μιαούλης, (Ὑπόμνημα Περὶ τῆς Νήσου ΎΔΡΑΣ ΑΦ΄ΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΚΑΤΩΚΗΘΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1821) βασιζόμενος σὲ προφορικὲς μαρτυρίες παλαιῶν Ὑδραίων, ἀναφέρει ὡς ἔτος ἐγκαταστάσεως τὸ 1470, μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Ἕλληνα ἥρωα τῆς Ἀλβανίας Γεώργιου Καστριώτη ἢ Σκεντέρμπεη (1468).

Ὁ Ἐμμανουὴλ Καλαφάτης (Συλλογὴ Ἀνθέων καὶ ὁ Ἅγιος Νεομάρτυς Κωνσταντῖνος ὃ ἓξ Ὕδρας,Πειραιεὺς 1936) προσδιορίζει πῶς οἱ πρῶτοι κάτοικοι τῆς Ὕδρας ἐγκαταστάθηκαν στὴν συνοικία Κιάφα.

Ὁ στρατηγὸς Ἀντώνιος Βίγκος,(Ἀρθρογραφία-Περιοδικὸ «Τὸ Μέλλον τῆς Ὕδρας, Ἀντωνίου Μανίκη) μελετώντας τὸν ἐποικισμὸ τῆς Ὕδρας,θεωρεῖ πῶς αὐτὸς ἄρχισε καὶ συνεχίστηκε συστηματικὰ κατὰ τὸ δεύτερο μισό του 15ου αἰώνα ,δηλαδὴ μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως τὸ 1453.

Ὁ Ἀντώνιος Μιαούλης προσδιορίζει ὡς ἔτος νέας μεταγενέστερης ἐγκατάστασης τὸ 1540. (Ὑπόμνημα Περὶ τῆς Νήσου ΎΔΡΑΣ ΑΦ΄ΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΚΑΤΩΚΗΘΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1821)

Ὁ Ἀντώνιος Λιγνὸς (ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΥΔΡΑΣ (Τὰ ἀπὸ τῆς ἀρχαιότητος μέχρι τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821,Ἀθῆναι 1946) ἀναφέρει πῶς μετὰ τὸ τέλος τοῦ Γοῦ Ἐνετοτουρκικοῦ πολέμου (1537-1540),πέρασαν στὴν Ὀθωμανικὴ κατοχὴ τὰ τελευταία ἐναπομείναντα ὑπὸ Ἑνετικὴ κατοχὴ φρούρια τοῦ Ναυπλίου,τῆς Μονεμβασίας καὶ τῶν νήσων τῶν Κυκλάδων.Νέες μετακινήσεις πληθυσμῶν παρατηρήθηκαν στὴν Ὕδρα τὴν συγκεκριμένη χρονικὴ περίοδο.

Ὁ Γεώργιος Κριεζὴς (ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΥΔΡΑΣ ΠΡΟ ΤΗΣ (ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ) ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ 1821,ΕΝ ΠΑΤΡΑΙΣ 1860) προσδιοριζεῖ ὡς ἔτος ἐποικισμοῦ τὸ 1580, θεωρώντας πῶς ἀπόγονοι τῶν διασπαρθέντων στρατιωτῶν τοῦ Γεώργιου Καστριώτη μετοίκισαν στὴν Ὕδρα.

Ὁ Τίτος Γιοχάλας (Ὕδρα Λησμονημένη Γλώσσα Ἃ Τόμος Ἐκδόσεις Πατάκη 2006) πραγματευόμενος τὸν ἐποικισμὸ τοῦ Ἑλληνικοῦ χώρου ἀπὸ ἀλβανικοὺς πληθυσμοὺς παραθέτει τὰ ἑξῆς στοιχεῖα γιὰ τὴν ἐγκατάσταση κατοίκων στὴν Ὕδρα:

Α)Ο Francesco Grasseto τὸ 1511 περιπλέοντας τὴν Ὕδρα δὲν ἐντόπισε ἴχνη ζωῆς.

Β)Ο Marino Sanuto σὲ ἐπιστολή του στὸν Zuan Vituri περιπλέοντας τὴν Ὕδρα στὶς 15 Αὐγούστου 1524, ἐντόπισε λίγους ἄνδρες οἱ ὁποῖοι ἐπιδίδονταν στὴν συλλογὴ ρετσίνης.Οἱ συγκεκριμένοι ἄνδρες τὸν ἐνημέρωσαν πῶς ἔπεσαν θύμα ληστρικῶν ἐπιδρομῶν ἀπὸ τουρκικὲς πειρατικὲς φοῦστες ποῦ ἐπιβίβασαν στρατιῶτες στὴν Ὕδρα.

Γ)Ο Andre Thevet ἐπισημαίνει πῶς τὸ 1550 ἡ Ὕδρα ἦταν κατοικημένη (Βιβλίο:Ἱστορία τοῦ Ἐποικισμοῦ τῆς Ὕδρας (Βραβευθεῖσα ὑπὸ τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν),Ἔπαθλον Χάρη Δ.Κριεζή,Ἐν Ἀθήναις 1934,Τρύφων Εὐαγγελίδης)

Δ)Ὁ Ἀντώνιος Μιαούλης ἀναφέρει πῶς τὸ ἔτος 1656 Ἀλγερινοὶ πειρατὲς λεηλάτησαν τὴν Ὕδρα,αἰχμαλωτίζοντας τοὺς πρόκριτους τοῦ νησιοῦ Δέντε,Κριεζῆ,Γκίκα,Γκίωνη.(Ὁ Ἀντώνιος Μιαούλης ἀναφέρει συνολικὰ τέσσερις προκρίτους.Ὁ Ἀντώνιος Λιγνὸς μόνο δύο).Ἦταν τὸ ἔτος κατὰ τὸ ὁποῖο πραγματοποιήθηκε τὸ θαῦμα τῆς Ἱερᾶς Εἰκόνας τῆς Παναγίας τῆς Φανερωμένης τοῦ Μοναστηρίου τῆς Ὕδρας.

Ε)O χαρτογράφος Marco Boschini κατὰ τὸ ἔτος 1658 ἐντοπίζει διάσπαρτα σπίτια στὸ ἔδαφος τῆς Ὕδρας.

ΣΤ) Πιστοποιημένη γραπτὴ μαρτυρία ἐποικισμοῦ τῆς Ὕδρας ἀποτελεῖ ἔγγραφο-ἐπιστολὴ τῆς 15ης Μαΐου 1659 τῶν παπάδων καὶ ἐπιτρόπων τῆς Νήσου Ὕδρας πρὸς τὸν Ἐνετὸ Φραγκίσκο Μοροζίνι.Τὸ ἔγγραφο ἐκφράζει τὴν διαμαρτυρία τῶν κατοίκων τῆς Ὕδρας πῶς οἱ Τοῦρκοι συνέλαβαν καὶ ἔκλεψαν τὸ χαράτσι ποὺ προορίζετο πρὸς αὐτόν.

Ζ) Ο Francesco Piacenza, χαρτογράφος,διαπιστώνει κατὰ τὸ ἔτος 1688, πῶς ἐπὶ τῆς νήσου Ὕδρας ὑπάρχει λεηλατημένος καὶ κατεστραμμένος ἀπὸ πειρατικὴ ἐπιδρομὴ οἰκισμὸς

Η)Ο Maestro Vincenzo Coronelli τὸ 1697 διαπιστώνει πληθυσμὸ τῆς τάξεως τῶν 50 ἀτόμων, ἐμπόρων ξυλείας στὴν Ὕδρα.

Τέλος,ὁ Ἀντώνιος Λιγνὸς (ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΥΔΡΑΣ (Τὰ ἀπὸ τῆς ἀρχαιότητος μέχρι τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821,Ἀθῆναι 1946) ἀναφέρει νέους ἐποικισμοὺς μετὰ τὴν ὁριστικὴ ἐκδίωξη τῶν Ἐνετῶν κατὰ τὸ ἔτος 1715 (Ἐνετοτουρκικὸς πόλεμος 1714-1718) καθὼς καὶ μετὰ τὴν ἐξέγερση τῶν Ὀρλοφικῶν τὸ 1770 καὶ ἔπειτα.

Περὶ Πειρατείας
Συνθῆκες Δημιουργίας
Φρουριακῆς Καστροπολιτείας τῆς Ὕδρας

Μελετώντας τὸ χρονικὸ τῶν συστηματικῶν ἐποικισμῶν τῆς νήσου Ὕδρας,διαπιστώνουμε πὼς ἡ νῆσος μᾶς κατέστη θύμα ληστρικῶν καὶ πειρατικῶν ἐπιδρομῶν κατὰ τὰ ἔτη 1524,1656,1659 καὶ 1688.Οἱ ἀλλεπάλληλες αὐτὲς ἐπιδρομὲς ἀσφαλῶς καὶ ὁδήγησαν τοὺς κατοίκους τῆς Ὕδρας νὰ ὀχυρώσουν τὸν οἰκισμὸ τῆς Κιάφας.

Ἡ κυριότερη ὅμως ἓξ αὐτῶν ἦταν ἡ ἐπιδρομὴ τοῦ πειρατῆ Γουλιέλμου Μελιτταίου (Μαλτέζου),ὁ ὁποῖος συμπράττωντας μὲ τὸν Λάμπρο Κατσώνη ἐπιχείρησε νὰ καταλάβει τὴν Ὕδρα κατὰ τὴν περίοδο 1789-1792.(περίοδος Ρωσσοτουρκικοὺ πολέμου (1768-1794)).Στὶς ἐπιδρομὲς κατὰ τῆς νήσου Ὕδρας συμμετεῖχε καὶ σῶμα ὑπὸ τὶς ὁδηγίες τοῦ Ἀνδρέα Βερούση (Βερούτσου) Ἀνδρούτσου,πατρὸς τοῦ Ὀδυσσέως Ἀνδρούτσου.

Ὁ Τρύφων Εὐαγγελίδης (Βιβλίο:Ἱστορία τοῦ Ἐποικισμοῦ τῆς Ὕδρας (Βραβευθεῖσα ὑπὸ τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν),Ἔπαθλον Χάρη Δ.Κριεζή,Ἐν Ἀθήναις 1934) καταγράφει ὁρισμένους στίχους Ἀνδριώτικου ποιήματος περὶ τῶν ἐπιδρομῶν τοῦ Λάμπρου Κατσώνη:

«Στοὺς χίλιους ἑπτακόσους καὶ ὀγδόντα ἐννιὰ

μ’ὅλην του τὴν ἁρμάδα καὶ τὴν καπετανιὰ

στὸ πέλαγος ἐβγῆκεν ὁ σκύλος φοβερὸς

στὸν κόσμο ἐγεννήθη γιὰ νὰ’ναὶ ξακουστός.

Παρασκευὴν τὸ δείλι πάει στὴν Ὕδρα

Μ’ὅλην του τὴν ἁρμάδα καὶ τὴν καπιτανιὰ

Ἀλέστα,παλληκάρια,ἀλέστα βρὲ παιδιὰ

Τὴν Ὕδρα θὰ χαλάσω διὰ τὴν Μαρουδιὰ»

Κατὰ τὴν προφορικὴ παράδοση τῆς νήσου μᾶς (ΥΔΡΕΪΚΟΙ ΘΡΥΛΛΟΙ (Ἑορταστικὴ Ἔκδοσις Στὰ Ἑκατὸ Χρόνια της Ἀνεξαρτησίας μᾶς) Νικόλαος Χαλιορῆς,Πειραιεὺς 1930, Ἑνότητα «Σβελτοσύνη γέρου παπᾶ» (Σὲλ 63-66)) ἡ ἄμυνα τῶν κατοίκων τῆς νήσου Ὕδρας, ἐπικεντρώθηκε στὴν περιοχὴ «Λούμι τοῦ Κρίταμι».Ἐπικεφαλῆς τῆς ἄμυνας,ἦταν ἡ θρυλικὴ Χοντροπαναγιώταινα,μητέρα τοῦ καπετάνιου τοῦ Ἱεροῦ Ἀγώνα Λάζαρου Παναγιώτα.

Δεύτερο σημεῖο ἄμυνας ἦταν τὸ κάστρο ἄνωθέν της Σπηλιᾶς τοῦ Μπαϊράμη (Κανόνια-Περίπτερο),ὅπου ὁ ἱερεὺς Μερκούρης, ἀντιλαμβανόμενος τὴν ἀπόπειρα ἀποβίβασης πειρατῶν εἰδοποίησε τοὺς κατοίκους τῆς Ὕδρας καὶ πρωτοστάτησε στὴν ὀργάνωση τῆς ἄμυνας τῆς νήσου στὰ πρότυπά της ἀμυντικῆς τακτικῆς ποὺ ὀργάνωσε ἡ Χοντροπαναγιώταινα.

Φημολογεῖται πῶς οἱ κάτοικοι τῆς Ὕδρας συγκεντρώθηκαν ἐντός του περιβόλου τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Βασιλείου (Β΄Δημοτικὸ Σχολεῖο Καμινίου),προκειμένω νὰ συσκεφθοῦν καὶ νὰ καταλήξουν σὲ τρόπους ἀντιμετωπίσεως τῶν πειρατικῶν ἐπιδρομῶν τοῦ Γουλιέλμου Μαλτέζου καὶ τοῦ Λάμπρου Κατσώνη κατὰ τὰ ἔτη 1790-1792

(ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΥΔΡΑΣ ΠΡΟ ΤΗΣ (ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ)ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ 1821,
ΕΝ ΠΑΤΡΑΙΣ 1860)σὲλ 32,Γεώργιος Δ Κριεζής

«Ἂλλ’οἱ Ὑδραῖοι,προειδοποιημένοι,συνηθροίσθησαν εἷς τὸν περίβολον τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Βασιλείου,ὅπου ἀπεφάσισαν ὁμοθυμαδὸν νὰ ὑπερασπισθῶσι τὴν πατρίδα τῶν μέχρι θανάτου καὶ νὰ ἐμποδίσωσι τὴν ἀπόβασιν τῶν Ἀλβανῶν.Ὅθεν τοποθετηθέντες εἷς τὰς ἀνήκουσας θέσεις,ἐπερίμενον τὴν ἕφοδον ἀταράχως»

Ὁ Ἀντώνιος Λιγνὸς ἀμφισβητεῖ τὴν διεξαγωγὴ μάχης στὸ Λούμι τοῦ Κρίταμι.Παραθέτοντας ἐπιστολὲς (Ἱστορικὸν Ἀρχεῖον τῆς Ὕδρας,(Τόμος Ἃ΄)) ἀναφέρει ὅτι ὁ Λάμπρος Κατσώνης πέρασε ἀπὸ τὴν Ὕδρα κατὰ τὴν 1ην Μαρτίου 1789, ὅπου διὰ τῆς βίας,ἐπῆρε τρόφιμα ὑπὸ τῶν κατοίκων της.Σύμφωνα μὲ τὸν Ἀντώνιο Λιγνό,ὁ Λάμπρος Κατσώνης,πέρασε ἐκ νέου ἀπὸ τὴν Ὕδρα κατὰ τὴν 8ην Ἰουλίου 1789,ὅπου διὰ τῆς βίας (ἐκανονιοβόλησεν τὴν πόλιν), ἐπῆρε 6.000 γρόσια.

Ὁ Ἀντώνιος Λιγνὸς τέλος θεωρεῖ ὡς ἀληθινὴ τὴν ἐπιδρομὴ τοῦ Κατσώνη κατὰ τῶν ἓν Ἐρμιόνη Ὑδραίων,ὅταν αὐτοὶ κατέφυγαν ἐκεῖ,περὶ τὸ 1792, κατὰ τὴν διάρκεια ἐπιδημίας πανώλης ἡ ὁποία ἐνέσκηψε στὴν Ὕδραν κατὰ τὸ συγκεκριμένο ἔτος.

Φρούριο τῆς Κιάφας
Πρῶτες Ἐκκλησίες Ὕδρας
Δομὴ οἰκιστικοῦ ἱστοῦ Συνοικίας Κιάφας

Ἂς προσπαθήσουμε τώρα νὰ προσδιορίσουμε τὰ ὅρια τῆς φρουριακῆς δομῆς τοῦ οἰκισμοῦ τῆς Κιάφας.Εἶναι φανερὸ πὼς δὲν μπορεῖ νὰ ἐκτιμηθεῖ χρονικῶς πότε ἄρχισε ἡ ἀνοικοδόμηση τοῦ φρουρίου.Ὅπως εἴδαμε οἱ διασωθεῖσες ἱστορικὲς πηγὲς ἀναφέρουν πὼς ἡ Ὕδρα ἀντιμετώπισε πειρατικὲς ἐπιδρομὲς κατὰ τὰ ἔτη 1524,1656,1659 καὶ 1688,χωρὶς ὅμως νὰ προσδιορίζουν ἂν ὁ οἰκισμὸς τῆς ἦταν ὀχυρωμένος ἢ ἀνοχύρωτος.

Ἡ πρώτη συνοικία τῆς Κιάφας χτίσθηκε καὶ ἐπεκτάθηκε ἔχοντας ὡς κέντρο τὶς ἀρχαιότερες ἐκκλησίες τῆς Ὕδρας.Οἱ ἱστορικοί της Ὕδρας ἐπισημαίνουν μὲ ἔμφαση πὼς εἶναι ἀδύνατον νὰ προσδιορισθεῖ ἐπ’ἀκριβῶς ποῖες εἶναι οἱ ἀρχαιότερες ἐκκλησίες τῆς Ὕδρας,λόγω τῶν ἀνακαινήσεων καὶ τῶν ἀναστηλώσεων ποὺ ὑπέστησαν οἱ περισσοτέροι ναοὶ τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας κατὰ τὴν πάροδο τῶν ἐτῶν.Καταλήγουν ὅμως,στὸ συμπέρασμα πὼς οἱ ἀρχαιότερες ἐκκλησίες τῆς Ὕδρας εἶναι ἡ ἐκκλησία τῆς Γεννέσεως τοῦ Χριστοῦ (Μικρὸς Χριστὸς) καὶ ἡ ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου (τοῦ Νέγκα ἢ Μπουρνταβέντη).

Ἐκκλησία τῆς Γεννέσεως τοῦ Χριστοῦ(Μικρὸς Χριστὸς)

Συμπεραίνω δέ, πὼς καὶ οἱ ἐκκλησίες τοῦ Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγίας Αἰκατερίνης (Κριεζῆ (Μαλφάτου)) καὶ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Ρήγα ποὺ γεωγραφικὰ ἀνήκουν στὸν χῶρο τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας,θὰ πρέπει καὶ αὐτὲς νὰ θεωροῦνται μεταξὺ τῶν ἀρχαιοτέρων της νήσου,διότι ἡ μορφὴ τοὺς (ὁμοιάζουν ἀρχιτεκτονικά), εἶναι ἐπιβλητικὴ καὶ μεγαλοπρεπῆ καὶ προσδίδει παράλληλα τὴν αἴσθηση φρουριακὴς ἀρχιτεκτονικῆς.

Διακρίνεται ἀριστερὰ ἡ ἐκκλησία Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγίας Αἰκατερίνης (Μαλφάτου-Κριεζῆ) καὶ δεξιὰ ἡ ἐκκλησία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν.

Ὁ Νικόλαος Χαλιορὴς (Ὅ,τι σώζεται ἐκ τῆς ἱστορίας τῶν ναῶν τῆς Ὕδρας), Τὸ Μέλλον τῆς Ὕδρας,Ἄρ.3 Ἰανουάριος 1933,σὲλ 54) περιγράφοντας τὴν ἀρχιτεκτονική του ναοῦ τῆς Γεννέσεως τοῦ Χριστοῦ τῆς Κιάφας,ἀναφέρει τὰ ἑξῆς γιὰ τὴν δομὴ τῆς συνοικία τῆς Κιάφας,ἡ ὁποία ἐπεκτάθηκε ἔχοντας ὡς κέντρο τὴν συγκεκριμένη ἐκκλησία:

«Κεῖται ἐπὶ τῆς κάτω Κιάφας,πολλαὶ δὲ στενωποὶ ἄγουσιν εἷς αὐτόν,ἀπέχει δ΄ἐλάχιστον ἀπὸ τὰ ὑψηλὰ τελευταῖα οἰκήματα τῆς νήσου καὶ ἀναφέρεται παρεμπιπτόντως ὡς κέντρον,ἓν τῷ περιβόλω τοῦ ὁποίου συνηθροίζοντο οἳ πρόκριτοι τοῦ τόπου, ὑπὸ τῶν γραψάντων τὴν ἱστορία τῆς Ὕδρας, κατὰ τὸν 19 αἰώνα.Εἶναι Βασιλικὴ μονοστεγος ἀρχαιοτάτης τεχνοτροπίας μετὰ ξύλινης στέγης καὶ μικρῶν παραθύρων,μᾶλλον τετράγωνος.Πολλοὶ θεωροῦν τὸν ναὸν τοῦτον,ὡς εἴπομεν ὀλίγον ἀνωτέρω,ὡς τὸν ἀρχαιότατόν της νήσου.Ἴσως τοῦτο νὰ προῆλθεν ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι τὸν περίβολόν του,κατὰ τὴν περίοδον τῆς ἱεροκρατικῆς διοικήσεως τῆς νήσου ἐχρησιμοποιοῦν οἱ ἱερεῖς καὶ οἱ πρόκριτοι ὡς τόπων συνεδρίων,προτοῦ ἀκόμη κατέλθουν εἷς τὸ Μοναστήρι τῆς Χώρας»

Ὁ στρατηγὸς Ἀντώνιος Βίγκος (Τὸ Μέλλον τῆς Ὕδρας,Τεῦχος Ἀπρίλιος 1933,σὲλ 148) προσδίδει Μοναστηριακὴ δομὴ στὸν οἰκιστικὸ ἱστὸ τῆς Κιάφας:

«Εἶναι ὁ τύπος τῶν ἀρχαίων Μονῶν καὶ ἰδίως τοῦ Ἄθωνος,οἵτινες ἐκαλοῦντο καὶ κάστρα, εἷς τὰς γωνίας δὲ εἶχον καὶ ἔχουν ἀκόμη δώματα ὑψηλότερά τους καλουμένους Πύργους,ἐξ ὧν κατασκόπευον τὸ πέριξ ἔδαφος.Οἱ πρῶτοι λοιπὸν καταφυγόντες εἷς Ὕδραν, ἔκτισαν τὸν συνοικισμὸν τῶν,τὴν Κιάφαν,καὶ φυσικὰ ἀνήγειραν εἷς τὸ μέσον του μικροῦ περιβόλου τὴν πρώτην ἐκκλησίαν,τοῦ Χριστοῦ (Γέννησις)».

Τὰ ἴδια ἀκριβῶς ἐπισημαίνει καὶ ὁ Ἐμμανουὴλ Καλαφάτης (Συλλογὴ Ἀνθέων καὶ ὁ Ἅγιος Νεομάρτυς Κωνσταντῖνος ὃ ἓξ Ὕδρας,Πειραιεὺς 1936) γράφει:

«Ἡ τότε πόλις ἐκτίσθη μὲ σχέδιον μοναστηριακὸν (ὡς κάστρον ἀήττητον ἀπὸ βαρβάρους δὶ αὐτὸ ἐκτίσθη καὶ σὲ ἀνηφορικὸν ὕψος ὡς σήμερον ἐμφαίνεται) μὲ πρώτην ἐκκλησίαν τῆς νήσου τὴν Γέννεσιν τοῦ Χριστοῦ (τὸν Χριστὸν) ποῦ τόσαι πρῶται ἔνδοξαι οἰκογένειαι ἐκεῖ μέσα ἐλειτουργήθησαν καμμιὰ φορᾶ περνῶ καὶ ἀναπολῶ ἡμέρας ἀρχαίας δόξης τῶν παλαιῶν Ὑδραίων»

(Σημείωση:Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας,οἱ Βυζαντινοὶ κατασκεύαζαν κάστρα (ὀχυρώματα) τὰ ὁποῖα ἔφεραν τὴν ὀνομασία Καστέλλια.Τὶς ὀχυρώσεις αὐτὲς παρέλαβαν, ἐνίσχυσαν καὶ ἐπέκτειναν (κυρίως στὰ νησιὰ τῶν Κυκλάδων) Ἐνετοὶ κατακτητές, οἱ ὁποῖοι σὲ ἀρκετὲς περιπτώσεις ἐπέδραμαν μὲ τὴν σειρὰ τοὺς ἐναντίον τῶν κατοίκων τῶν νησιωτικῶν περιοχῶν,οἱ ὁποῖοι ἀντιμετώπιζαν κυρίως τὶς ἐπιδρομὲς τῶν Ἀγαρηνῶν, τῶν Ἀλγερινῶν,τῶν Μαλτέζων καὶ ἄλλων πειρατῶν.Τὰ κάστρα κτίζονταν μὲ ὑψηλοὺς τοίχους,ἐνῶ στὶς τέσσερις γωνίες τοῦ περίβολου τοὺς ὑπῆρχαν ἰσάριθμοι κυκλικοὶ πύργοι.Τὰ φρούρια αὐτὰ διέθεταν κυρίως δύο κεντρικὲς εἰσόδους.)

Διαβατικὰ
Μέθοδος ἀποδείξεως τῆς περιμέτρου τοῦ Φρουρίου τῆς Κιάφας μέσω τῶν Διαβατικῶν

Κύριο χαρακτηριστικό της ἀρχιτεκτονικῆς τῶν οἰκιῶν καὶ τῶν ἀρχοντικῶν της συνοικίας τῆς Κιάφας,εἶναι ἡ ὕπαρξη «Διαβατικῶν»,δηλαδὴ θολοσκέπαστων κοινόχρηστων χώρων ποὺ ἐπέτρεπαν τὴν κίνηση τῶν κατοίκων τοῦ οἰκισμοῦ της.

(Σημείωσις:Τὰ Διαβατικὰ εἶναι χαρακτηριστικὸ ἀρχιτεκτονικὸ γνώρισμα τῶν περισσοτέρων Φρουριακῶν Συγκροτημάτων ποὺ βρίσκονται στὸν Ἑλλαδικὸ χῶρο (π.χ Μυστρᾶς,Πυργὶ Χίος Μονεμβάσια).

Προκειμένω νὰ προσδιορισθεῖ κατὰ προσέγγιση ἡ περίμετρος τοῦ φρουρίου τῆς Κιάφας,θὰ περιηγηθοῦμε ἐπὶ τῶν στενωπὼν ἐκείνων ποὺ συνδέουν τὰ κυριότερα Διαβατικὰ τῶν συνοικιῶν τῆς Κιάφας καὶ τῆς Γκουρμάδας (Γκουριμάδ).

Ἐκ πρώτης ὄψεως,ἡ μελέτη τῶν τοποθεσιῶν τῶν Διαβατικῶν της συνοικίας τῆς Κιάφας (νοητὴ σύνδεση μὲ εὐθεῖες γραμμὲς) φανερώνει τὴν ὕπαρξη δύο βασικῶν πολυγωνικῶν περιμέτρων τοῦ φρουρίου τῆς Καστροπολιτείας.

Α) Ἡ πρώτη μικρὴ περίμετρος ἐκτείνεται πέριξ της πρώτης ἐκκλησίας τῆς Γεννέσεως τοῦ Χριστοῦ (Μικρὸς Χριστός).

Β) Ἡ δεύτερη περίμετρος πέριξ ὁλόκληρού του οἰκισμοῦ τῆς Κιάφας ἡ ὁποία ἐπεκτείνεται πρὸς τὰ ἀνατολικὰ ἕως τὴν συνοικία Βορού,πρὸς τὰ δυτικὰ ἕως τὰ ὅρια τῆς συνοικίας Γκουριμὰδ-Γκουρμάδας,πρὸς τὶς παρυφὲς τῆς συνοικίας ανατολικὰ ἕως τὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Νικόλαου τοῦ Μπισινοῦ (Ρεντέκου-Πάπα Φρουδάκη) καὶ πρὸς τὶς παρυφὲς τῆς συνοικίας δυτικὰ ἕως τὴν ἐκκλησία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Ρήγα.

Ἡ δεύτερη περίμετρος ὑποδηλώνει πιθανότατα τὴν ἐπέκταση τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας κατὰ τὴν διάρκεια τῶν συνεχῶν ἐποικισμῶν τῆς νήσου Ὕδρας.

Πρώτη Περίμετρος
(Πέριξ ἐκκλησίας Γεννέσεως Χριστοῦ (Μικρὸς Χριστὸς)

Ἔμμεση ἐπαλήθευση τῆς ὕπαρξης τῆς πρώτης μικρῆς περιμέτρου τοῦ φρουρίου τῆς Κιάφας, προκύπτει ἀπὸ τὰ λεγόμενα τοῦ στρατηγοῦ Ἀντώνιου Βίγκου (Τὸ Μέλλον τῆς Ὕδρας, Τεῦχος Ἀπρίλιος 1933, σὲλ 148) ὁ ὁποῖος ἀναφερόμενος στὴν ἐπέκταση τοῦ ἀρχικοῦ οἰκισμοῦ,τοποθετεῖ τὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Προδρόμου ἐκτὸς τῶν ὁρίων τοῦ ἀρχικοῦ φρουριακοῦ συγκροτήματος τῆς Κιάφας:

«..Ὄτε δὲ κατόπιν κατόπιν ἤρχισαν αὐξανόμενοι οἱ πρόσφυγες,ἤρχισεν ἡ ἐκτός του κάστρου τούτου ἀνέγερσις οἰκιῶν καὶ ἡ ἐπέκτασις τῆς πόλεως πλέον πρὸς ὄλας τὰς διευθύνσεις καὶ ἰδίως πρὸς τὴν παραλία ἔνθα καὶ ὁ λιμήν,οὗτος εἶχαν τὴν ἀνάγκην ὡς ναυτικοὶ πλέον,τότε ἐκτίσθη καὶ ὁ ὡραῖος πράγματι ἔξωθέν του κάστρου ναὸς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου...»

Ὡς ἀφετηρία τῆς πρώτης περιμέτρου θεωροῦμε τὶς καμάρες τῶν οἰκιῶν Λαγοῦ-Μαύρου,οἱ ὁποῖες βρίσκονται ἀκριβῶς ὄπισθέν της ἐκκλησίας Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγίας Αἰκατερίνης τοῦ Κριεζῆ (Μαλφάτου).

Καμάρες οἰκιῶν Λαγοῦ-Μαύρου

Ὄπισθεν τῶν οἰκιῶν Λαγοῦ-Μαύρου,ὁ οἰκιστικὸ ἱστὸς τοῦ κέντρου τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὴν ὕπαρξη δύο κεντρικῶν στενωπὼν (σοκκάκια),οἱ ὁποῖες ὁριοθετοῦνται ἀπὸ τὴν ὕπαρξη ξερολιθιῶν παλαιῶν οἰκιῶν τῆς περιοχῆς.

Ἀκολουθώντας τὴν στενωπὸ (πλησίον οἰκίας Μακρυγιάννη) καταλήγουμε στὸ κέντρο τοῦ οἰκισμοῦ,ὅπου ἂν στρέψομαι δυτικὰ δεσπόζει ἡ ἐκκλησία τῆς Γεννέσεως τοῦ Χρίστου.

Παραλλήλως της παραπάνω στενωπού,ὑπάρχει στενωπὸς στὴν ὁποία δεσπόζει καμάρα,ἡ ὁποία ἐνδεχομένως νὰ ἀποτελοῦσε τμῆμα διαβατικοῦ της πρώτης μικρῆς περιμέτρου τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας.Ἂν κατευθυνθοῦμε πρὸς τὸν λιμένα,ἡ στενωπὸς καταληγεῖ στὸ Διαβατικό της ἀρχοντικῆς οἰκίας τῆς Κιάφας (εὑρίσκεται ἐπὶ τῆς ὁδοῦ κατωθεν τῆς ἐκκλησίας Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγίας Αἰκατερινῆς (Κριεζῆ)) ἡ ὁποία ἀποτελεῖ κομβικὸ σημεῖο τῆς μεγάλης καὶ τῆς μικρῆς περιμέτρου τῆς Καστροπολιτείας τῆς Κιάφας

Καμάρα στενωποὺ τοῦ κέντρου τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας.

Μόλις προσεγγίσουμε τὴν καμάρα τῆς στενωπού,ἄν κατευθυνθοῦμε πρὸς τὰ ἀνατολικὰ συναντᾶμε τὴν ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Παρασκεύης & Ἁγίου Δημητρίου (Πρωτονοτάριου).Ὡς ἐκεῖ προσδιορίζεται τὸ ἀνατολικὸ ἄκρο τῆς πρώτης περιμέτρου.(ἡ ὁποία ἴσως ἐπεκτείνεται ὡς τὸ μεγάλο διαβατικό οἰκίας,ποὺ βρίσκεται ἀνατολικότερα καὶ ἀποτελεῖ τμῆμα τῆς δεύτερης μεγάλης περιμέτρου)

Ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Παρασκεύης& Ἁγίου Δημητρίου (Πρωτονοτάριου).

Πρὸς τὰ δεξιά,κατευθυνόμασθε πρὸς τὴν ἐκκλησία Γεννέσεως τοῦ Χριστοῦ ἡ ὁποία καὶ ἀποτελεῖ τὸ κέντρο τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας.

Πρὸς ἐκκλησία Γεννέσεως Χριστοῦ Κιάφας

Ἀκριβῶς πίσω ἀπὸ τὴν ἐκκλησία Γεννέσεως Χριστοῦ,ὑπάρχει γειτνιάζουσα οἰκιὰ μὲ ἐνσωματωμένο διαβατικὸ.

Πέριξ της ἐκκλησίας Γεννέσεως τοῦ Χριστοῦ,παρατηροῦμε πὼς στὰ ἐρείπια τῶν γύρω οἰκιῶν ὑπάρχουν ἐνσωματωμένες καμάρες,οἱ ὁποῖες ἴσως καὶ νὰ ἀποτελοῦσαν τμήματα διαβατικῶν της μικρῆς πρώτης περιμέτρου.

Καμάρα ἐνσωματωμένη στὰ ἐρείπια οἰκίας τῆς Κιάφας,ἀκριβῶς ἔναντί της ἐκκλησίας Γεννέσεως Χριστοῦ (Μικρὸς Χριστός).

Τὸ δυτικὸ ἄκρο τῆς πρώτης περιμέτρου προσδιορίζεται βάσει τῆς οἰκίας ἡ ὁποία βρίσκεται ἀκριβῶς ὄπισθέν του ἱεροῦ της ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Προδρόμου.

Διαβατικὸ οἰκίας ὄπισθέν της ἐκκλησίας Ἁγίου Ἰωάννου Προδρόμου Κιάφας

Λεπτομέρεια θολοσκέπαστου κοινόχρηστου χώρου Διαβατικοῦ

Ἡ καμάρα τῆς συγκεκριμένης οἰκίας εὑρίσκεται νοητὰ στὴν ἴδια εὐθεία ποὺ εὑρίσκεται καὶ ἡ καμάρα τῆς οἰκίας Λαζαράκη,ἡ ὁποία συναντάται ὑψηλότερα ἐπὶ τῆς κεντρικῆς ὁδοῦ «Ρούγγα» ποὺ συνδέει τὶς δύο κεντρικὲς συνοικίες τῆς Ὕδρας’ τῆς Κιάφας καὶ τῆς Γκουρμάδας-Γκουριμάδ.Τὰ δύο τελευταία διαβατικά,ὁριοθετοῦν γεωγραφικὰ τὴν ἐκκλησία Ἁγίου Ἰωάννου Προδρόμου ἐκτὸς τῶν ὁρίων τῆς πρώτης περιμέτρου τοῦ φρουρίου, ἐπαληθεύοντας τὰ λεγόμενα τοῦ στρατηγοῦ Ἀντώνιου Βίγκου.

Τὸ Διαβατικό της οἰκίας Λαζαράκη εἶναι ἀπὸ τὰ κεντρικὰ Διαβατικά της μεγάλης περιμέτρου τῆς Καστροπολιτείας τῆς Κιάφας.

Διαβατικό Λαζαράκη

καὶ ἡ ἐκκλησία Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου

Δεύτερη Περίμετρος
Κεντρικὴ Περίμετρος πέριξ της συνοικίας Κιάφας

Ὁ στρατηγὸς Ἀντώνιος Βίγκος διασώζει μία σημαντικὴ πληροφορία ὡς πρὸς ποία ἦταν ἡ κεντρικὴ εἴσοδος τοῦ φρουρίου τῆς Κιάφας:

(Τὸ Μέλλον τῆς Ὕδρας,Τεῦχος Ἀπρίλιος 1933,σὲλ 148)

«...Ὁ τύπος οὗτος τῆς Κιάφας ἐσώζετο εὐκρινὴς κατὰ τοὺς παιδικούς μου χρόνους,ἔχων εἴσοδον ἐπὶ τῆς ὁδοῦ τῆς ἐκ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου τοῦ Κριεζὴν πρὸς Κιάφαν ἀνερχόμενης...»

Εἶναι φανερὸ πὼς ἡ οἰκιστικὴ ἐπέκταση τῆς πόλεως τῆς Ὕδρας πρὸς τὸν λιμένα, εἶχε ὡς συνέπεια τὴν καταστροφὴ τῶν τειχῶν τῆς περιμέτρου τοῦ φρουρίου τῆς Κιάφας, τμήματα τῶν ὁποίων λόγω τῶν ἰσχυρῶν θεμελίων τους θὰ χρησιμοποιήθηκαν ἀσφαλῶς ὡς θεμέλια γιὰ τὴν ἀνέγερση νέων οἰκιῶν.Προφανῶς σὲ ἀρκετὰ σημεῖα τὰ τείχη τῆς περιμέτρου κατακρεμνήσθεισαν ἐφ’ὅσον λόγω τῆς ἀνερχόμενης πλέον ναυτικῆς δυνάμεως τῶν Ὑδραίων (ἴσως μετὰ τὰ ἔτη τῆς Συνθήκης Κιουτσοὺκ-Καϊναρτζῆ (1774),δὲν χρειαζόταν πλέον ἡ ὕπαρξη φρουριακοὺ συγκροτήματος γιὰ τὴν προστασία τῆς πόλης.

Οἱ θεμελιώσεις νέων οἰκιῶν καθὼς καὶ οἱ ἀνακαινήσεις τῶν παλαιοτέρων ἀλλοίωσαν σὲ σημαντικὸ βαθμὸ τὰ ἴχνη τῆς ἐπιζητούμενης φρουριακῆς περιμέτρου.Πιθανολογεῖται ὅμως πὼς οἱ θέσεις τῶν Διαβατικῶν του οἰκισμοῦ τῆς Κιάφας διατήρησαν τὶς ἀρχικές τους θέσεις.

Ἂς προσπαθήσουμε τώρα νὰ περιηγηθοῦμε στὴν συνοικία τῆς Κιάφας, κινούμενοι ἄνω της διαδρομῆς ποὺ σχηματίζεται ἂν συνδέσουμε τὰ Διαβατικά της δεύτερης μεγαλύτερης περιμέτρου.

-)Προσέγγιση ἓξ ἀνατολῶν.

Λαμβάνουμε ὡς ἀφετηρία τὴν καμάρα τοῦ διαβατικοῦ της οἰκίας (Παλαιὰ οἰκία Φαροφύλακα Ντούσκου) ποὺ συναντᾶμε χαμηλὰ πλησίον της ὁδοῦ Ἀνδρέα Μιαούλη (Ποτάμι Καλὰ Πηγαδίων) στὸ ὕψος τῆς ἐκκλησίας Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου.

Ἀνεβαίνουμε τὴν κλιμακωτὴ ὁδὸ ἕως τὸ ἱερό της ἐκκλησίας Ἁγίου Νικολάου Μπισινοῦ (Ρεντεκοῦ)(Παπά Φρουδάκη).

Ἱερὸ ἐκκλησίας Ἁγίου Νικολάου

Συνεχίζοντας, διαβαίνουμε τὰ τελευταία σκαλοπάτια ἕως ὅτου προσεγγίσουμε τὴν μεγάλη ἀρχοντικὴ οἰκία στοὺς πρόποδες τῆς συνοικίας Κιάφας (παλαιὰ κάθονταν μέλη τῆς οἰκογένειας Κάβουρα), στὴν ὁποία δεσπόζουν τρεῖς καμάρες,οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν τὸ σύνολο ἑνὸς μεγάλου Διαβατικοῦ.

Τὸ συγκεκριμένο διαβατικὸ παρουσιάζει ἀρχιτεκτονικὲς ὁμοιότητες μὲ κυλινδρικοὺς θόλους καὶ σταυροθόλια,τὰ ὁποῖα χρησιμοποιοῦνταν κυρίως στὴν κατασκευὴ Ἱερῶν Μοναστηρίων φρουριακῆς ἀρχιτεκτονικῆς καὶ κατ’ἐπέκταση στὶς εἰσόδους τῶν Φρουρίων Βυζαντινῆς Τεχνοτροπίας.

(Σημείωση:Σταυροθόλιο:Εἶδος θόλου ποὺ δημιουργεῖται ἀπὸ τὴν ἀλληλοτομία δύο κυλινδρικῶν θόλων. Τὸ σταυροθόλιο μπορεῖ νὰ καλύπτει χώρους τετράγωνους ἢ ὀρθογώνιους σὲ κάτοψη).

Πρόσβαση ἀπὸ ἀνατολικὰ (Ποτάμι Καλὰ Πηγαδίων) πρὸς τὴν συνοικία Κιάφα.Σημεῖο Ἃ διαβατικὸ οἰκίας (φαροφύλακα Ντούσκου).Σημεῖο Β Διαβατικὸ οἰκίας στοὺς πρόποδες τῆς συνοικίας Κιάφας ἐπὶ τῆς ὁδοῦ τῆς ἐκκλησίας Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγίας Αἰκατερίνης

Τὸ Διαβατικό της οἰκίας στοὺς πρόποδες τῆς συνοικίας Κιάφας ,ἐκτὸς ἀπὸ τμῆμα τῆς μεγάλης περιμέτρου τῆς Καστροπολιτείας τῆς Κιάφας,λόγω τῆς θέσεώς του,θὰ ἀποτελοῦσε το ὅριο καὶ τῆς πρώτης μικρῆς περιμέτρου τοῦ φρουρίου.

-) Ἀνατολικὸ Σύνορο περιμέτρου

Ἂν κινηθοῦμε πρὸς τὰ ἀνατολικά,ἀκολουθώντας τὴν στενωπὸ μὲ κατεύθυνση τὴν ἐκκλησία τοῦ Προφήτου Ἡλιοῦ Κιάφας προσεγγίζουμε νέο μεγάλο Διαβατικὸ Οἰκίας,ἴδιας τεχνοτροπίας μὲ τὸ προαναφερθὲν διαβατικὸ.

Στὸ σημεῖο αὐτό,(σημεῖο σύνδεσης τῶν δύο μεγάλων αὐτῶν Διαβατικῶν ποὺ ἀναφέρθηκαν παραπάνω),χάνονται τὰ ἴχνη τῆς θρυλούμενης περιμέτρου.Πιθανῶς ἂν παρατηρήσουμε τὴν μορφολογία τοῦ λόφου τῆς Κιάφας,τὰ τείχη τῆς περιμέτρου προφανῶς θὰ ἦταν θεμελιωμένα στὸ χεῖλος τοῦ γκρεμνοῦ ποὺ ἀποτελεῖ τὸ ἀνατολικὸ φυσικὸ σύνορό της συνοικίας.Ἐπίσης εἶναι δυνατὸν νὰ ἰσχύει ἡ ἐκδοχὴ βάσει τῆς ὁποίας τὸ συγκεκριμένο διαβατικὸ ἴσως ἀποτελοῦσε τὸ ἀνατολικότερο ἄκρο τῆς περιμέτρου τῆς Κιάφας.

Ἂν προχωρήσουμε ἀνατολικότερα,διακρίνεται νέα Καμάρα ἀκριβῶς ὄπισθέν του ἱεροῦ της ἐκκλησίας τοῦ Προφήτου Ἡλιοῦ Κιάφας, ἀλλὰ ἡ συγκεκριμένη καμάρα δὲν φαίνεται λόγω τῆς θέσης της νὰ ἔχει τὴν χρήση Διαβατικοῦ.

Ἐπίσης ἀντικρυστὰ τῆς ἐκκλησίας τοῦ Προφήτου Ἡλιοῦ Κιάφας ὑπάρχει οἰκία ὁπού στὴν θεμελίωση τοῦ ἀνατολικοῦ τοίχου τῆς διακρίνεται ἡ ὕπαρξη καμάρας ἡ ὁποία ἐνδεχομένως νὰ ἀποτελοῦσε τμῆμα διαβατικοῦ τὸ ὁποῖο καὶ κατέρρευσε κατὰ τὴν πάροδο τῶν αἰώνων.

Ἀνατολικὴ πλευρὰ τοῦ οἰκισμοῦ τῆς Κιάφας.Στὸ σημεῖο Μ1 διαβατικό οἰκίας.Στὸ σημεῖο Μ2 καμάρα ὄπισθέν του ἱεροῦ της ἐκκλησίας Προφήτου Ἡλιοῦ Κιάφας.Στὸ σημεῖο Μ3 διαβατικό πλησίον της ἐκκλησίας Ἁγίου Νεομάρτυρος Κωνσταντίνου τοῦ Ὑδραίου.

Νέο μεγάλο Διαβατικό,στὴν ἀνατολικὴ περίμετρο τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας,διακρίνουμε στὴν κλιμακωτὴ ὁδὸ ποὺ ἔχει ἀφετηρία ὄπισθέν του ἱεροῦ της ἐκκλησίας Ἁγίου Ἐλευθερίου (Παλαιὰ Εἰσόδια Θεοτόκου) μὲ κατεύθυνση τὴν ἐκκλησία Ἁγίου Νεομάρτυρος Κωνσταντίνου τοῦ Ὑδραίου.

Πλησίον του Διαβατικοῦ,ἐπὶ τῆς κλιμακωτῆς αὐτῆς ὁδοῦ συναντᾶμε τὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Ἀρτεμίου καθὼς καὶ τὶς ἐκκλησίες τῆς Ἁγίας Τριάδος & Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου Κιάφας. (κατὰ τὸν Ἰωάννη Παπαμανώλη (Βιβλίο «Ἡ Οἰκογένεια Βούλγαρη τῆς Ὕδρας») στὴν ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Τριάδος ὁρκίσθηκαν οἱ Πρόκριτοι τῆς Ὕδρας πρὸ τῆς ἐνάρξεως τῆς Ἐπαναστάσεως).

Τὸ πρῶτο σταυροθόλιο τοῦ Διαβατικοῦ διατηρεῖται ἕως σήμερα.Τὸ δεύτερο σταυροθόλιο ὅμως τοῦ Διαβατικοῦ ἔχει καταρρεύσει καὶ διακρίνεται μόνο ἡ βάση του.Τὸ συγκεκριμένο Διαβατικὸ ἦταν ἀναπόσπαστο τμῆμα τῆς θεμελιώσεως οἰκίας,ἡ ὁποία ἔχει πλέον καταρρεύσει.Εἶναι τὸ τελευταῖο διαβατικό τοῦ ἀνατολικοῦ συνόρου της

περιμέτρου τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας

-) Ἄνω (Ὀρεινὸ) Σύνορο Περιμέτρου

Ἡ προσπάθεια προσδιορισμοῦ τοῦ συνόρου τῆς Ἄνω Ὀρεινής Περιμέτρου τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας,θὰ ἐπιτευχθεῖ ἐὰν ἀκολουθήσουμε τὴν διαδρομὴ μέσω τῆς κεντρικῆς ὁδοῦ ποὺ συνδέει τὶς πρῶτες συνοικίες τῆς Ὕδρας’τῆς συνοικίας Κιάφας καὶ τῆς συνοικίας Γκουριμὰδ-Γκουρμάδας.Ἡ παλαιὰ αὐτὴ κεντρικὴ ἀρτηρία,ἄνω της ὁποίας συναντᾶμε τὴν ὕπαρξη Διαβατικῶν κατὰ τὸ μῆκος τῆς διαδρομῆς,τὰ παλαιὰ ἔτη ὀνομαζόταν Ρούγγα.

(Ροῦγγα ἀρβανιστὶ σημαίνει :Ὁδός).Τὴν ὀνομασία Ρούγγα διασώζει ὁ ἱερεὺς Δημήτριος Χελιώτης στὸ βιβλίο τοῦ (Χριστιανικὴ Ὕδρα,ΥΔΡΑ 1938) ἐπιχειρώντας νὰ καταγράψει τοὺς ναοὺς τῆς νήσου Ὕδρας

Ἡ κεντρικὴ ὁδός,ἡ Ρούγγα,ἔχει ὡς ἀφετηρία τὴν συνοικία Βοροὺ τῆς Κιάφας, ὄπισθέν του ἱεροῦ της ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Ἐλευθερίου Κιάφας.Τὸ πρῶτο μεγάλο Διαβατικὸ τὸ συναντᾶμε καθὼς προσεγγίζουμε τὴν οἰκία Λαζαράκη,ἡ ὁποία βρίσκεται πλησίον της ἐκκλησίας Ἁγίου Ἀνδρέου Κιάφας.Τὸ Διαβατικὸ ἔχει ἐνσωματωθεῖ καὶ ἀποτελεῖ ἀναπόσπαστο τμῆμα τῆς οἰκίας.

Διαβατικὸ οἰκίας Λαζαράκη

Βορειότερα τῆς οἰκίας Λαζαράκη,ἐμφανίζονται ἐπίσης ὡς ἀναπόσπαστο τμῆμα τοῦ δυτικοῦ τοίχου οἰκίας οἱ βάσεις νέου διαβατικοῦ τὸ ὁποῖο δὲν ἔχει διασωθεῖ.

Μεταξύ του Διαβατικοῦ ποὺ εὑρίσκεται ὄπισθέν του ἱεροῦ της ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Ἐλευθερίου (Παλαιὰ Εἰσόδια Θεοτόκου) καὶ ἀποτελεῖ τὸ τελευταῖο διαβατικό του ἀνατολικῆς περιμέτρου καὶ τοῦ Διαβατικοῦ της οἰκίας Λαζαράκη,μεσολαβεῖ μεγάλη ἀπόσταση. 

Συνεχίζοντας τὴν πορεία μας,ἀφοῦ διέλθουμε ἀπὸ τὸ Διαβατικό της οἰκίας Λαζαράκη,κινούμενοι ἐπὶ τῆς κεντρικῆς ὁδοῦ,τῆς Ρούγγας, προσεγγίζουμε τὴν ἐκκλησία Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου (Εὐαγγελίστρια τοῦ Μπενάκη). Στὴν συγκεκριμένη περιοχὴ δεσπόζουν τὰ Διαβατικά της οἰκίας Κοτζιᾶ,τῆς ἐρειπωμένης οἰκίας Δούκα,τῆς οἰκίας Ἀνενώστου καθὼς καὶ τὸ Διαβατικὸ ὄπισθέν της ἐκκλησίας τῆς Εὐαγγελιστρίας.

Τὰ συγκεκριμένα διαβατικά τῆς ἄνω ὀρεινῆς περιμέτρου τῆς Καστροπολιτείας τῆς Κιάφας,ἀποτελοῦν τὴν ἀπόληξη τῆς κεντρικῆς ὁδοῦ τῶν Διαβατικῶν ποὺ καταλήγει χαμηλότερα στὸ Διαβατικό της ἐκκλησίας τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν,καὶ ἀποτελεῖ τὸ δυτικὸ σύνορό της μεγάλης περιμέτρου τῆς Καστροπολιτείας τῆς συνοικίας Κιάφας.(ὅπως θὰ δοῦμε παρακάτω).

Πρῶτο ἀπαντᾶται τὸ Διαβατικό της οἰκίας Κοτζιᾶ.Τὸ Διαβατικό της οἰκίας Κοτζιᾶ καὶ τὸ προηγούμενο Διαβατικό της οἰκίας Λαζαράκη (λόγω τῆς ἀρχιτεκτονικῆς δομῆς τῶν οἰκιῶν τοὺς) ἀποτελοῦν τὰ κυριότερα Διαβατικά του ἄνω ὀρεινοῦ συνόρου της περιμέτρου τῆς Καστροπολιτείας τῆς Κιάφας.

Διαβατικό οἰκίας Κοτζιά

Πλαγίως τῆς οἰκίας Κοτζιᾶ,διακρίνουμε τὰ ἐρείπια τῆς οἰκίας Δούκα ἡ ὁποία ἔχει καὶ αὐτὴ ἐνσωματωμένη στὰ θεμέλιά της Διαβατικὸ.

Διαβατικὸ οἰκίας Δούκα

Τὰ Διαβατικὰ τῶν οἰκιῶν Κοτζιᾶ καὶ Δούκα ἀπαντῶνται προ τῆς ἐκκλησίας Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου (Εὐαγγελίστρια τοῦ Μπενάκη).Ἂν κατευθυνθοῦμε ἀκριβῶς πίσω ἀπὸ τὴν νότια πλευρὰ τῆς ἐκκλησίας διαπιστώνουμε τὴν ὕπαρξη νέου διαβατικοῦ (χαμηλότερου σὲ ὕψος ἀπὸ τῶν δύο παραπάνω οἰκιῶν),τὸ ὁποῖο ἀπαρτίζεται ἀπὸ τρεῖς μεγάλες καμάρες.

Τρεῖς καμάρες ποὺ ἀπαρτίζουν τὸ Διαβατικό της ἐκκλησίας τῆς Εὐαγγελίστριας

Διαβατικό.Στὸ βάθος διακρίνονται τὰ κεραμίδια τῆς ἐκκλησίας τῆς Εὐαγγελίστριας

Ἐπιστρέφοντας στὴν λάκκα τῆς ἐκκλησίας τῆς Εὐαγγελίστριας (δεσπόζουν τὰ διαβατικὰ τῶν οἰκιῶν Δούκα,Κοτζιά), ἐπὶ τῆς κεντρικῆς ὁδοῦ Ρούγγα, κατευθυνόμενοι πρὸς τὴν ἐκκλησία Γεννέσεως τοῦ Χριστοῦ τοῦ Οἰκονόμου,συναντᾶμε νέα οἰκία μὲ Διαβατικὸ (οἰκία Ἀνενώστου), ἀκριβῶς ἔναντί της οἰκίας τῆς Καλισκάμπενας.

Ἡ στενωπὸς τοῦ συγκεκριμένου Διαβατικοῦ ὁδηγεῖ στὴν κεντρικὴ κλίμακα τῆς ἀρχοντικῆς κερέσβινης οἰκίας Δεβελέκου (παλαιότερα διέμενε ὁ τελευταῖος ἐφημέριος ἱερεὺς τῆς ἐκκλησίας τῆς Γεννέσεως τοῦ Χριστοῦ τοῦ Οἰκονόμου,Νικόδημος Πετράκης.Πρὸ τοῦ Νικοδήμου διέμενε ὁ ἐπίσης ἐφημέριος ἱερεὺς τῆς ἐκκλησίας Δημήτριος Τρασάνης).

Τὸ συγκεκριμένο κερέσβινο ἀρχοντικὸ διαθέτει μία τεράστια καμάρα,ἐπὶ τῆς ὁποίας ἔχει κτισθεῖ ὁ προαύλιος χῶρος τῆς κεντρικῆς εἰσόδου,και ἴσως ἀποτελοῦσε τμῆμα παλαιότερων Διαβατικῶν της περιμέτρου τῆς Κιάφας. Ἴσως συνδέετε μὲ τὴν ὕπαρξη τοῦ γειτνιάζοντος Διαβατικοῦ,ἀνατολικά του Ἀρχοντικοῦ.

Διαβατικὸ παραπλεύρως της οἰκίας Δεβελέκου,ἐπὶ τῆς κεντρικῆς ὁδοῦ τῶν Διαβατικῶν της δυτικῆς περιμέτρου

Ὅπως θὰ δοῦμε παρακάτω,ἡ κεντρικὴ ὁδὸς παραπλεύρως του ἀρχοντικοῦ Δεβελέκου περιλάμβανει τὴν ὕπαρξη πλήθους διαβατικῶν & ὁριοθετεῖ τὸ δυτικὸ σύνορό της περιμέτρου τῆς Καστροπολιτείας τῆς Κιάφας.

Κερέσβινη οἰκία Δεβελέκου

Συνεχίζοντας,μόλις διέλθουμε ἔμπροσθέν της ἐκκλησία Γεννέσεως τοῦ Χριστοῦ τοῦ Οἰκονόμου, προτοῦ προσεγγίσουμε τὴν ἐρυθρὰ οἰκία Πρωταίου καὶ τὴν οἰκία τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Ἀθανασίου Κουλούρα, συναντᾶμε τὸ τελευταῖο μεγάλο Διαβατικό,ἐπὶ τῆς κεντρικῆς ὁδοῦ «Ρούγγα» τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ τὸ πιὸ ἀκριανὸ δυτικὸ ὅριο τοῦ ἄνω ὀρεινοῦ συνόρου της περιμέτρου τοῦ φρουρίου τῆς Κιάφας.

Τὸ τελευταῖο Διαβατικό της Ρούγγας,(στὰ σύνορα τῶν συνοικιῶν Κιάφας-Γκουρμάδας) πιθανῶς ἀποτελοῦσε καὶ τὴν κύρια εἴσοδο τοῦ φρουρίου ἀπὸ τὰ δυτικά.

\Κύρια εἴσοδος φρουρίου ἀπὸ τὰ δυτικά

-) Δυτικὸ Σύνορο Περιμέτρου

Τὸ ὀρεινότερο δυτικὸ τμῆμα τῆς περιμέτρου τῆς Κιάφας θὰ πρέπει νὰ θεωρηθεῖ,ὅπως εἴπαμε,τὸ Διαβατικὸ πλησίον της οἰκίας Ἀθανασίου Κουλούρα.

Γιὰ νὰ προσδιορίσουμε την δυτική περίμετρο τοῦ φρουρίου τῆς Καστροπολιτείας τῆς Κιάφας,θὰ ἐπιστρέψουμε στὴν λάκκα τῆς ἐκκλησίας τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου (Εὐαγγελίστρια τοῦ Μπενάκη).

Τὸ Διαβατικὸ ὄπισθέν της ἐκκλησίας τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου ἀποτελεῖ τὸ ἀνώτατο διαβατικό της δυτικῆς περιμέτρου.

Καταλήγει σὲ ἄλλο διαβατικό,ἄνω του ὁποίου στηρίζεται ὁ κεντρικὸς δρόμος τῆς Ρούγγας.

Ἐκκλησία Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου.

Ἡ μάνδρα τοῦ προαύλιου χώρου τῆς ἐκκλησίας ἀποτελεῖ τμῆμα τοῦ διαβατικοῦ,ἄνω του ὁποίου διέρχεται ἡ κεντρικὴ ὁδὸς τῆς Ρούγγας.

Το συγκεκριμένο διαβατικό (προαύλιου χώρου τῆς ἐκκλησίας),καθὼς καὶ τὰ Διαβατικό της οἰκίας Ἀνενώστου καὶ τὸ Διαβατικό της οἰκίας Δούκας συνδέονται μὲ τὸ Διαβατικό της οἰκίας Δεβελέκου. (σχηματίζουν τρίγωνο)

Διαβατικό της οἰκίας Δεβελέκου.

Στὸ βάθος διακρίνεται τὸ Διαβατικό της οἰκίας Ἀνενώστου

Στηριζόμενοι ἐπὶ τῆς διακλαδώσεως ποὺ δημιουργοῦν τὰ παραπάνω τρία Διαβατικὰ (Δούκα,Ἀνενώστου,Δεβελέκου) καὶ λαμβάνοντας τὰ ὡς ἀφετηρία,διαπιστώνουμε πὼς καταλήγουν στὴν κεντρικὴ ὁδὸ ἡ ὁποία ἀπαρτίζεται διαδοχικὰ ἀπὸ τέσσερα σταυροθόλια (πέντε διαδοχικὲς καμάρες) ἀλλεπάλληλων Διαβατικῶν,τὰ ὁποία καὶ ἀποτελοῦσαν τὰ θεμέλια μεγάλης ἐρειπωμένης κερέσβινης οἰκίας.

Προσθήκη:Ὁ καθηγητὴς γλωσσολογίας Νικόλαος Παντελίδης,μᾶς ἀπέστειλε μέσω ἠλεκτρονικῆς ἀλληλογραφίας,τὴν ἑξῆς σημαντικὴ πληροφορία περὶ τῶν διαβατικῶν της συγκεκριμένης οἰκίας:

«... Ὅπως εἶπα, τὸ ἔχει φωτογραφία ὁ Μανίκης στὸ ἐξώφυλλο ἑνὸς ἀπὸ τὰ τεύχη τοῦ "Μέλλοντος τῆς Ὕδρας" μὲ τὴ λεζάντα «Οἱ καμάρες τοῦ Μπρούσκου». Πρόκειται μᾶλλον γιὰ τὸ σπίτι (ἢ καλύτερα τὸ ἐρείπιό του) τοῦ καπετὰν Κυριάκου Μπρούσκου, ποῦ κατὰ τὴν ἀπογραφὴ τοῦ 1828 ἦταν ἐνορίτης τοῦ κοντινοῦ ναοῦ τοῦ Ταξιάρχη. Ὁ καπετὰν Λάζαρος Μπροῦσκος ἦταν ἐνορίτης τῆς Ὑπαπαντῆς ἡ ὁποία ἀπέχει κάπως ἀπὸ τὸ σημεῖο, ὅποτε θεωρῶ πιθανότερο νὰ πρόκειται γιὰ τὸ ἐρεῖπο τοῦ σπιτιοῦ τοῦ Κυριάκου Μπρούσκου. Σὲ παλαιὲς φωτογραφίες διακρίνεται τὸ σπίτι ἢ μᾶλλον τὰ σπίτια, ἀφοῦ ἔχουμε πολλαπλὸ διαβατικό...»

Τὰ συγκεκριμένα Διαβατικὰ ἀποτελοῦν τὶς θεμελιώσεις παλαιᾶς ἐρειπωμένης ἀρχοντικῆς οἰκίας τῆς περιοχῆς.

Ἐνδιαφέρον παρουσιάζει καὶ ἡ ἐσωτερικὴ διαρρύθμισις οἰκίας.Ὁ ἰσόγειος χῶρος τοῦ κτίσματος ἀπαρτίζετο ἀπὸ ἀλλεπάλληλα σταυροθόλια.Ἡ ὕπαρξις τῶν συγκεκριμένων σταυροθολίων (ἄρτιας ἀρχιτεκτονικῆς κατασκευῆς) συνδιάζεται ἄμεσα μὲ τὴν ὕπαρξη τῶν διαβατικῶν της γειτνιάζουσας κεντρικῆς ὁδοῦ τῆς Δυτικῆς περιμέτρου.

Τὸ ἐσωτερικό της οἰκίας πιθανῆς οἰκίας Πλοιάρχου Μπρούσκου

Τὰ Διαβατικά της συγκεκριμένης κεντρικῆς ὁδοῦ καταλήγουν στὴν περιοχὴ τῶν οἰκιῶν ἄνω της ἐκκλησίας τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Ρήγα. Ἀκολουθώντας τὴν στενωπὸ ὄπισθέν της ἐκκλησίας τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Ρήγα καταλήγουμε σὲ νέο Διαβατικὸ (πλαγίως τῆς ἐκκλησίας) τὸ ὁποῖο πιθανῶς εἶναι ἡ κάτω δυτικὴ κύρια εἴσοδος τοῦ φρουρίου τῆς Κιάφας.

Ἀνάβαση κεντρικῆς ὁδοῦ ἀλλεπάλληλων διαβατικῶν συνοικίας Κιάφας.

Σημείωση:Ἡ παράλληλη ὁδὸς μεταξὺ τῶν ἀρχοντικῶν οἰκιῶν τοῦ Δημάρχου Ἀναστασίου Οἰκονόμου καὶ Βότση,περιλαμβάνει καὶ αὐτὴ διαβατικό,ὡς τμῆμα τῆς οἰκίας Βότση.Ἐὰν ἀκολουθήσουμε τὴν στενωπὸ τοῦ διαβατικοῦ μεταξὺ τῶν οἰκιῶν Βότση & τοῦ Δημάρχου Ἀναστασίου Οἰκονομοῦ καταληγοῦμε στὸ ἱερό της ἐκκλησίας τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς τοῦ Παπαχριστοδούλου.Ἐὰν κατευθυνθοῦμε ἀνατολικὰ προσεγγίζουμε ὁμοίως τὴν ἐκκλησία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Ρήγα.

Οἰκία Βότση

-)Κάτω (Χαμηλὰ) Σύνορο περιμέτρου

Ἡ ἐκκλησία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Ρήγα ,(ἓν ἀντιθέσει μὲ τὴν γραφὴ τοῦ Κώδικα τοῦ Μοναστηριοῦ ὁ ὁποῖος προσδιορίζει τὴν ἐκκλησία ἐκτός του φρουρίου), ἀποτελοῦσε τὸ κατώτερο δυτικὸ ὅριο τῆς περιμέτρου τοῦ φρουρίου τῆς Κιάφας.

Στὸν Κώδικα τοῦ Μοναστηριοῦ τῆς Παναγίας,κατὰ τὸ ἔτος 1749 (Ἱστορικὸ Ἀρχεῖο Ὕδρας Τόμος ΙΣΤ΄) ἀναγράφεται γιὰ τὴν ἐκκλησία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἡ ἑξῆς ἀναφορά:

«Ἔξω ἀπὸ τὴν χώρα κοντὰ ἔχομεν μία ἐκκλησίαν τοὺς Τρεῖς Ἱεράρχας μὲ τρία κελλιὰ καὶ κάθονται οἱ καλογραῖες».

Ὁ Ἀντώνιος Λιγνὸς (Ἱστορικὸ Ἀρχεῖο Ὕδρας Τόμος Ἃ΄) ἀναφέρει μὲ τὴν σειρά του :

«Ὅπερ σημαίνει ὅτι ὁ ναὸς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ὑπῆρχε πρὸ τοῦ 1749 (χρονολογία ἔτους Ἱδρύσεως δὲν ἀναφέρεται στὴν Χριστιανικὴ Ὕδρα τοῦ Παπᾶ Χελιώτη),ἀλλὰ ὅπερ τὸ ὁποῖον εἶναι καὶ τὸ σπουδαιότερον σημαίνει ἐπίσης, ὅτι ἡ περιοχὴ εἰς τὴν ὁποίαν εὑρίσκεται ὁ ναὸς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἦτο τότε ἔρημος καὶ ὅτι δὲν εἶχε τότε ἀκόμη ἡ πόλις ἐπεκταθῆ ἕως ἐκεῖ.»

Ἑπομένως,ὁ Ἀντώνιος Λιγνός,βασιζόμενος στὸν κώδικα τοῦ Μοναστηριοῦ, προσδιορίζει γεωγραφικῶς τὴν ἐκκλησία τοῦ Ρήγα ἐκτὸς τῶν ὁρίων τῆς πόλεως τῆς Ὕδρας,ἐπισημαίνοντας πὼς ἡ περιοχὴ αὐτὴ ἦταν ἐρημική. (τουλάχιστον ἕως τὸ ἔτος 1749).

Ὁ Ἐμμανουὴλ Καλαφάτης (Συλλογὴ Ἀνθέων καὶ ὁ Ἅγιος Νεομάρτυς Κωνσταντῖνος ὁ ἓξ Ὕδρας,Πειραιεὺς 1936) ἀναφέρει μὲ τὴν σειρά του γιὰ τὴν ἀρχιτεκτονική του ναοῦ:

«Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι σχέδιον Βυζαντινὸν ὁ περίβολος τοῦ ναοῦ ὡσὰν κάστρον μετὰ πυργοειδοῦς κελλίου,ἔχει τὰ γλυκύτερα σήμαντρα»

Παραβλέποντας τὴν γραφὴ τοῦ μεγάλου Ἀκαδημαϊκοῦ Ἀντωνίου Λιγνοῦ, μποροῦμε νὰ ἰσχυρισθοῦμε πὼς ὁ περίβολος τοῦ ἱεροῦ ναοῦ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν,λόγω τῆς ἐπιβλητικῆς καὶ μεγαλοπρεπὴς φρουριακὴς ὄψης του,ἀποτελέσε τμῆμα τοῦ κάτω τείχους τῆς περιμέτρου τοῦ φρουρίου τῆς Κιάφας.

Ἡ ἀναφορὰ τοῦ κώδικα τῆς Μονῆς «ἔξω ἀπὸ τὴν χώρα» ἴσως ὑποδήλωνε πὼς τὸ Μετόχι τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἦτο ἐκτός της χώρας,ἀλλὰ ἀποτελοῦσε μέρος τῆς περιμέτρου τῶν τοιχῶν τῆς Καστροπολιτείας.

Βέβαια εἶναι δύσκολο νὰ ἀποδειχθεῖ ἂν ἀναλογισθοῦμε πὼς τὸ παλαιὸ τμῆμα τοῦ τείχους τοῦ περιβόλου τοῦ ναοῦ γκρεμίσθηκε γιὰ νὰ διαπλατυνθεῖ ἡ ὑπάρχουσα ὁδός.Ὁ Ἀντώνιος Λιγνὸς ἀναφέρει τὰ ἑξῆς γιὰ τὸν περίβολο τοῦ ναοῦ:

«Ὁ περίβολος τοῦ ναοῦ μέχρι τὸ 1875 ἐξετείνετο πολὺ περισσότερον πρὸς τὴν ὁδόν, οὕτως ὥστε ἡ ὁδὸς ἦτο ἓν στενωπόν,πλάτους ἑνὸς μόνον μέτρου,ὡς φαίνεται ἐκ τοῦ ὑπάρχοντος εἰσέτι παλαιοῦ λιθόστρωτου΄ἀλλὰ τὸ 1875,διὰ νὰ εὐρύνουν τὴν ὁδὸν ἐκρίμνησαν τὸν τοῖχο καὶ περιώρισαν τὸν περίβολον τοῦ ναοῦ (Θυρεὸς μὲ τὸν Δικέφαλο Ἀετό) ,εἷς τὸν νέον δὲ τοῖχον ἐνετείχισαν καὶ τὴν ὑπάρχουσαν ἤδη πλάκα καὶ ἐχάραξαν τότε καὶ τὸ 1875,πρὸς ἀνάμνησιν τοῦ ἔτους εὐρύνσεως τῆς ὁδοῦ»

Διαπλατυμένη ὁδὸς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν

Τὸ Διαβατικό της ἐκκλησίας τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἀποτελοῦσε κατὰ κάποιο τρόπο τὴν κύρια δυτική εἴσοδο τοῦ φρουρίου τῆς Κιάφας ποὺ συνέδεε τὸν οἰκισμό της μὲ τὸν γειτονικὸ λιμένα τοῦ Καμινίου.

Ἂν κινηθοῦμε στὴν διαπλατυμένη ὁδὸ τῆς ἐκκλησίας τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν (καταλήγει στὸ Ἀρχοντικό του Προκρίτου Δημητρίου Τσαμαδοῦ) καὶ διέλθουμε ὄπισθέν του ἱεροῦ της ἐκκλησίας τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν καταληγοῦμε σὲ στενωπὸ ἡ ὁποία ὁδηγεῖ πρὸς τὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγιᾶς Αἰκατερίνης (Μαλφάτου-Κριεζῆ).Παρακάπτωντας τὴν στενωπό,κατευθυνόμενοι πρὸς τὸν λιμένα τῆς Ὕδρας καταλήγουμε σὲ νέο Διαβατικὸ οἰκίας ἡ ὁποία βρίσκεται ἀκριβῶς ἄνωθεν της ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Λαζάρου,παραπλεύρως του Ταπητουργείου-Ὑφαντηρίου Τζάθα.

Διαβατικὸ οἰκίας πλησίον Ταπητουργείου Τζάθα

Τὸ διαβατικό της οἰκίας πλησίον του Ταπητουργείου Τζάθα καὶ τὸ διαβατικό της ἐκκλησίας τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν,εὑρίσκονται ὑψομετρικῶς στὴν ἴδια εὐθεία,ὁριοθετώντας τὰ ὅρια ἕως τὰ ὁποῖα ἐπεκτεινόταν πρὸς τὰ χαμηλὰ ἡ συνοικία τῆς Κιάφας.

Τὸ διαβατικό της οἰκίας πλησίον του Ταπητουργείου Τζάθα καταληγεῖ στὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Λαζάρου.Μεταξύ της ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Λαζάρου καὶ τοῦ ταπητουργεῖο Τζάθα,ὑπάρχει κλιμακωτὴ ὁδὸς ἡ ὁποία καταλήγει σὲ νέο Διαβατικὸ τὸ ὁποῖο θεωρητικὰ ἀποτελεῖ τὸ χαμηλότερο ὅριο τῆς περιμέτρου τοῦ φρουρίου τῆς Κιάφας.

Τὸ διαβατικὸ τῆς οἰκίας (πλησίον του Ἀρχοντικοῦ Σαχτούρη), ἴσως ἀποτελοῦσε τὴν κεντρικὴ πύλη τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας ποῦ συνέδεε τὸν οἰκισμὸ μὲ τὸν λιμένα τῆς Ὕδρας.

Ἂν ἐπανέλθουμε (πρὸ τῆς παράκαμψης) στὴν στενωπὸ τῆς ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγίας Αἰκατερίνης τοῦ Κριεζῆ (Μαλφάτου) διαπιστώνουμε πῶς ἀκριβῶς κάτω ἀπὸ τὴν ἐκκλησία,στὸ μέσο τῆς συγκεκριμένης στενωποὺ ἡ ὁποία καταλήγει στὸ Διαβατικό της οἰκίας (ἀρχοντικῆς οἰκίας τῶν προπόδων τῆς Κιάφας) διασώζεται καμάρα ἡ ὁποία ἀποτελοῦσε τμῆμα Διαβατικοῦ (οἰκία Μπούρθη).

Ὁδὸς ἐκκλησίας Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγίας Αἰκατερίνης

Καμάρα Διαβατικοῦ οἰκίας Μπούρθη

Ἴσως ἀποτελεῖ τὸ Διαβατικὸ τὸ ὁποῖο θεωροῦσε ὡς κύρια εἴσοδο τοῦ φρουρίου τῆς Κιάφας ὁ στρατηγὸς Ἀντώνιος Βίγκος.Πλησίον της καμάρας ὑπάρχουν ὑψηλὲς μάνδρες φρουριακὴς μορφῆς ποὺ ἴσως ἀποτελοῦσαν τμήματα τῶν τειχῶν τῆς περιβόλου τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας.

Μάνδρες φρουριακὴς μορφῆς

Ἀπόληξη ὁδοῦ Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγίας Αἰκατερίνης .Διαβατικὸ ἀρχοντικῆς οἰκίας στους πρόποδες τῆς Κιάφας

Σημείωσις:Πλησίον της ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγίας Αἰκατερίνης,διακρίνονται ἐνσωματωμένες στὰ τείχη τῶν ἀρχοντικῶν οἰκιῶν καμάρες,οἱ ὁποῖες ἐνδέχεται νὰ ἀποτελοῦσαν τμῆμα διαβατικῶν της πρώτης περιμέτρου τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας.

Περιήγηση ἄνω τῶν διαβατικῶν της μεγάλης περιμέτρου

τῆς Καστροπολιτείας τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας

Σχεδιάγραμμα Καστροπολιτείας Κιάφας

Μικρή περίμετρος Καστροπολιτείας

μ1: Καμάρες οἰκιῶν Λαγοῦ-Μαύρου

μ2: Καμάρα στενωποὺ τοῦ κέντρου τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας.
*: Καμάρα ἐνσωματωμένη στὰ ἐρείπια οἰκίας τῆς Κιάφας,ἀκριβῶς ἔναντί της ἐκκλησίας Γεννέσεως Χριστοῦ (Μικρὸς Χριστός).
μ3:Καμάρα οἰκίας ,ἀκριβῶς ὄπισθέν της ἐκκλησίας Γεννέσεως Χριστοῦ (Μικρὸς Χριστός).
μ4:Διαβατικὸ οἰκίας ὄπισθέν της ἐκκλησίας Ἁγίου Ἰωάννου Προδρόμου Κιάφας
* : Καμάρες ἐνσωματωμένες στὰ τείχη οἰκιῶν πλησίον της ἐκκλησίας Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγίας Αἰκατερίνης (Κριεζῆ-Μαλφάτου).

Μεγάλη περίμετρος Καστροπολιτείας

Μ1:Διαβατικὸ οἰκίας (Φαροφύλακα Ντούσκου)

Μ2:Διαβατικὸ ἀρχοντικῆς οἰκίας Κιάφας, ἐπὶ τῆς ὁδοῦ τῆς ἐκκλησίας Ἁγίου Δημητρίου & Ἁγίας Αἰκατερίνης
Μ3:Διαβατικὸ (Οἰκίας ἀνατολικῆς περιμέτρου)
Μ4:Καμάρα ὄπισθέν του ἱεροῦ της ἐκκλησίας Προφήτου Ἡλιοῦ Ὕδρας.
#:Καμάρα θεμελίωσης ἀνατολικοῦ τοίχου οἰκίας παραπλεύρως της ἐκκλησίας τοῦ Προφήτου Ἡλιοῦ Κιάφας
Μ5:Διαβατικὸ πλησίον της ἐκκλησίας Ἁγίου Νεομάρτυρος Κωνσταντίνου τοῦ Ὑδραίου
Μ6:Διαβατικὸ οἰκίας Λαζαράκη
Μ7:Διαβατικὸ ἐρειπωμένης οἰκίας Δούκα
Μ8: Διαβατικὸ οἰκίας Κοτζιᾶ
Μ9:Διαβατικὸ οἰκίας Ἀνενώστου
#:Διαβατικὸ ὄπισθέν της ἐκκλησίας τῆς Εὐαγγελιστρίας (Εὐαγγελισμὸς τοῦ Μπενάκη).
Μ10: Διαβατικὸ οἰκίας Δεβελέκου,ἐπὶ τῆς κεντρικῆς ὁδοῦ τῶν Διαβατικῶν της δυτικῆς περιμέτρου
# :Διαβατικό της Ρούγγας (ἀκριανὸ δυτικὸ ὅριο ἄνω συνόρου περιμέτρου)
Μ11: Διαβατικὰ ἐπὶ τῆς κεντρικῆς ὁδοῦ ἡ ὁποία ἀπαρτίζεται διαδοχικὰ ἀπὸ τέσσερα σταυροθόλια (πέντε διαδοχικὲς καμάρες)
Μ12:Διαβατικὸ ἐκκλησίας τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Ρήγα
Μ13: Διαβατικὸ οἰκίας πλησίον Ταπητουργείου-Ὑφαντουργείου Τζάθα
Μ14: Διαβατικὸ (Πλησίον Ἀρχοντικοῦ Σαχτούρη (Παλαιοῦ Γυμνασίου)
Μ15: Καμάρα Διαβατικοῦ οἰκίας Μπούρθη

Υ.Γ Οἱ οἰκίες ἀναφέρονται μὲ τὶς ὀνομασίες τῶν παλαιῶν ἰδιοκτητῶν τους,πρὸς ἀποφυγὴ παρεξηγήσεων.

Ὕδρα 2012 Κοπὴ Πίτας Μουσικοῦ Συλλόγου Ὕδρας

Ὕδρα 2012

Κοπὴ Πίτας Μουσικοῦ Συλλόγου Ὕδρας

Σάββατο 04 Φεβρουαρίου 2012

Συνεδριακὴ Αἴθουσα Ἱερᾶς Μονῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου Ὕδρας

 (Φωτογραφίες:Δημήτριος Ν.Σταματάκος)

Ἡ Πρόεδρος τοῦ Μουσικοῦ Συλλόγου Ὕδρας Σοφία Σόρρα

Εὐλογία Πίτας Μουσικοῦ Συλλόγου Ὕδρας ὑπὸ τοῦ Μητροπολίτου Ὕδρας,Σπετσῶν,Αἰγίνης & Τροιζηνίας Ἐφραὶμ

Ἐκφώνηση ἐναρκτήριας ὁμιλίας τῆς Προέδρου τοῦ Μουσικοῦ Συλλόγου Ὕδρας Σοφίας Σόρρας.Ὁμιλία Μητροπολίτου Ὕδρας Ἐφραίμ.Εὐλογία-Κοπῆ Πίτας τοῦ Μουσικοῦ Συλλόγου Ὕδρας

Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα
 Πάει ὁ Παλιὸς ὁ Χρόνος

Κόσμος ποὺ παρευρέθηκε στὴν ἐκδήλωση τοῦ Μουσικοῦ Συλλόγου Ὕδρας

Τμῆμα Πιάνου

Τμῆμα Κιθάρας

Τμῆμα Μουσικῶν Συνόλων

Μπάντα Μουσικοῦ Συλλόγου Ὕδρας

Ὁ Δήμαρχος Ὑδραίων Ἄγγελος Κοτρώνης χαιρετίζει τὴν ἐκδήλωση τοῦ Μουσικοῦ Συλλόγου Ὕδρας, 

Ὕδρα Καρναβάλι Ὕδρας (Περὶ Ἀπόκρεων)

Ὕδρα

Καρναβάλι Ὕδρας (Περὶ Ἀπόκρεων)

Ὑδρέϊκα Λαογραφικά,

Ἤτοι (Ἤθη-Ἔθιμα-Δεισιδαιμονίες-Προλήψεις) στὴν Ὕδρα

Καθηγητοὺ Νικολάου Γ.Χαλιορή,Πειραιεὺς 1931(σὲλ 128-135)

Τὸ Μέλλον τῆς Ὕδρας,Ἄρ.2 (252) Φεβρουάριος 1962,σὲλ 36-37

«Παλαιὰ Ὑδραϊκὰ Χρονικά,Ταμποῦρλα & Μασκαράδες,

Γραφὴ Ὁ Ἀπόστρατος (Στ.Χρυσαφίτης)»

Τὸ Μέλλον τῆς Ὕδρας,Ἄρ.3 (253) Μάρτιος 1962,σὲλ 66-68

«Περίεργα καὶ παραλειπόμενα,Ὑδραίϊκα Ἀποκρηάτικα,

Γραφὴ Ἀντωνίου Μανίκη»

Ταμποῦρλα & Τύμπανα τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου

Τὴν ἔναρξη τῶν Ἀποκρεὼν εἷς τὴν Ὕδρα,σηματοδοτοῦσε κατὰ τὰ παλαιὰ ἔτη, ἡ ἡμέρα ἑορτασμοῦ τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου τοῦ Μέγα κατὰ τὴν 17ην Ἰανουαρίου.

Τὴν συγκεκριμένη ἡμέρα,εἷς ὅλες τὶς γειτονιὲς τῆς Ὕδρας,οἱ καρναβαλιστὲς ἄρχισαν νὰ κροοῦν τύμπανα καὶ ταμποῦρλα,ἀναγγέλοντας τὸ χαρμόσυνο μήνυμα τῆς Ἑορτῆς τῶν Ἀπόκρεων.

Γράφει ὁ Νικόλαος Χαλιορὴς χαρακτηριστικά:

«...σ’ὅλες τὶς γειτονιὲς καὶ γίνεται μεγάλος ἀλαλαγμός,ποὺ τὸν δυναμώνει πιὸ πολὺ ἡ ἀπήχησις τῶν γύρω βουνῶν,ποὺ περιστοιχίζουν τὴν ἀμφιθεατρικὴ πόλη τῆς Ὕδρας..»

Ἡ προετοιμασία δὲ τῶν ταμπούρλων ἦταν σωστὴ μυσταγωγία,ἀφοῦ οἱ τυμπανιστὲς μετὰ τὸν ἑορτασμὸ τῶν Θεοφανείων,ἑτοίμαζαν,χρωμάτιζαν καὶ ἄλλαζαν τὶς κορδὲς τῶν ταμπούρλων.Τὸ ταμποῦρλο δέ,ἦταν τὸ σῆμα κατατεθὲν καὶ τὸ ἀναπόσπαστο κομμάτι τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς Ἀπόκριας,ἀφοῦ δὲν ἔλειπε μήτε ἀπὸ τὶς ταβέρνες,μήτε ἀπὸ τὶς οἰκίες μήτε ἀπὸ οἱονδήποτε ὑδραίϊκο γλέντι (κυρίως εἷς τὶς παλαιὲς συνοικίες τῆς Κιάφας &τῆς Γκουρμάδας).

Ταμπουρλοκρούστης Καρνάβαλου ἓν ἔτει 2007

(Νικόλαος Χαλιορὴς)

«....Μᾶς διηγηθήκανε οἱ παλαιότεροί μας,ὅτι τὸ ταμποῦρλο τοῦ Δημήτρη τοῦ Δελόπουλου τοῦ σημερινοῦ πρωτοψάλτη τοῦ νησιοῦ,ἦταν τὸ πειὸ κριζάτο.Τὸ βάραγε στὴν Πουαγιὰ καὶ ἀκουγότανε στὰ Καμίνια.Ἅμα βάραγε κρατάγανε ὅλα τ’ἀλλὰ γιὰ νὰ τὸν ἀκοῦνε.Βάραγε δὲ ὄμορφα καὶ τὸν καμπανάτο καὶ τὸν γλήγορο ρόλο...»

Οἰκία εἷς τὴν ὁποίαν διέμενε ὁ ἱεροψάλτης τῆς ΜητροπόλεωςΔημητρίου Δελόπουλου ἢ Κολυμπάδη.Οἱ διηγήσεις τῶν παλαιῶν ὁμιλοῦν ὅτι διέμενε εἷς τὴν συνοικία τῆς Μπουαγιᾶς

Ὁ Ἀπόστρατος,(Στ.Χρυσαφίτης)μνημονεύει καὶ αὐτὸς μὲ τὴν σειρὰ τοῦ τὸν Δημήτριον Δελόπουλο ἢ Κολυμπάδη,ὡς τὸν καλύτερον ταμπουρλοκρούστη τῆς Ὕδρας.

«..ἐκτός του ὅτι ἦτο ὁ πρῶτος εἷς τέχνην καὶ ταχύτητα παίκτης τοῦ ταμπούρλου,θαυμαζόμενος μάλιστα ἀπὸ ὅλους τους συμπολίτας,εἷς τῶν χειρισμῶν τῶν κοπανελίων εἷς τὸν ρόλον,ἦτο καὶ σπουδαῖος τεχνίτης εἷς τὴν κατασκευὴν ταμπούρλων,χρησιμοποιῶν τὰ δέρματα σκύλων,διὰ τὸ καλλίφωνον καὶ κορδὲς ἀπὸ ἔντερα ζώων...»

Σημειώνουμε ἀπὸ τὸ Λῆμμα Κριζάτο(Ὕδρας Λεξιλόγιον,ἤγουν οἱ Ὑδραίϊκες λέξεις μὲ κάποιες σημειώσεις ἱστορικές,λαογραφικὲς καὶ ἄλλες σοβαρὲς ἢ εὐτράπελες..τὸ καταδύναμιν 1996, Ἰωάννης Καραμῆτσος) τὰ ἑξῆς:

«..Κριζάτο,τὸ τριζάτο,δυνατὸ καὶ ὀξύ.Στὸν ἀνταγωνισμὸ τῶν ταμπούρλων,γύρω ἀπὸ τὶς Ἀπόκριες,λέγανε «.Ὁ Τάσος παίζει τὸ πιὸ κριζάτο ταμποῦρλο.Στὸν ρόλο του δὲν τὸν φθάνει κανεὶς μουδὲ στὸ καμπανάτο..»

Ταμπουρλοκροῦστες Καρνάβαλου ἓν ἔτει 2008

Ὁ Ἀντώνιος Μανίκης,Καμινιώτης,ἐνθυμεῖται μὲ τὴν σειρὰ τοῦ τὸν καλύτερο ταμπουρλοκρούστη τῆς συνοικίας τοῦ Καμινίου:

«..Ἦταν ὁ κατὰ κάποια χρόνια πρεσβύτερός μου φίλτατος κὺρ Γιάννης Μονάς,ἢ «κάλλιον εἰπεῖν» μαστρο-Γιάννης Μονάς...

....καθισμένος σὲ κάποιο βραχάκι τῆς λάκας τοῦ Σώκου,πλάϊ στὸ προγονικό του σπίτι,βαροῦσε τὸ ταμποῦρλο, «οὗ μὴν» καὶ τὸν δύσκολο ρόλο,ὄχι μόνο «πάνυ θαυμασίως» ἀλλὰ ἀκατάπαυστα, καθ’ὅλα τὰ ἀπογεύματα ἀπ’τὴν γιορτὴ τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου ἴσαμε τὴν Καθαροδευτέρα καὶ τάραζε καὶ ξυνεκίκα τὸ Καμίνι καὶ ὁλάκερη τὴν γύρω περιοχή του,ἀκόμα καὶ ὡς τὸν ἅγιο Λιά, γιὰ νὰ εὐφραίνονται κι οἱ τλημόνες καλόγεροι,μὲ τὴν ταμπουρλοκρουστικὴν αὐτὴν ἀποκρηάτικη πανδαισία...»

Ἓν τῷ μέσω τῆς φωτογραφίας ἡ Λάκκα τοῦ Σώκου.Δεύτερη ἓξ ἀριστερῶν (ἀρχὴ τοῦ μονοπατιοῦ ποὺ ὁδηγεῖ εἷς τὴν Λάκκα Σώκου) ἡ οἰκία τοῦ Μαστρό Γιάννη Μονά.

Τὰ ταμποῦρλα ἠχοῦσαν ἕως καὶ τὸ βράδυ τῆς Καθαρᾶς Δευτέρας.Τὸ ἔθιμο πλέον ἔχει σβήσει ἀπὸ τὴν Ὕδρα.(Ἀνὰ ἔτη,κατὰ τὴν περιφορὰ τοῦ καρνάβαλου,εἷς καρναβαλιστὴς φέρει ταμποῦρλο,τοῦ ὁποίου ὅμως ἡ χρήση δὲν συσχετίζεται μὲ τὸ προαναφερθὲν ἔθιμο).

Ἀπόκριες

Μουσκάρια (Καλὰ & Κακὰ)

Ἡ ὀνομασία τῶν καρναβαλιστῶν τῆς Ὕδρας εἶναι γνωστὴ ὑπὸ τοῦ χαρακτηρισμοῦ «Μουσκάρια».

Ὁ Ἀντώνιος Μανίκης ἐπισημαίνει παράλληλα πῶς εἷς τὴν Ὕδρα,πάντοτε οἱ Ὑδραῖοι ἔλεγαν Ἀπόκριες,τονίζοντας τὴν παραλήγουσα καὶ ὄχι Ἀποκριές.Ποῖες ἦταν ὅμως οἱ κυριώτερες ἀμφιέσεις τῶν«Μουσκαριῶν» τῆς Ὕδρας;

Κατὰ τὸν Νικόλαο Χαλιορὴ,οἱ συνηθέστερες ἀμφιέσεις τῶν καρναβαλιστῶν, τὰ ἐπονομαζόμενα εἷς τὴν Ὕδρα «Μουσκάρια» καταγράφονται εἷς τὸ ἑξῆς κείμενον:

«....ἄλλοι λιάπηδες, ἄλλοι ἀράπηδες,ἄλλοι ζεϊμπέκηδες,ἄλλοι μὲ φουφοῦλες, ἄλλοι γιατροί,ἄλλοι καλαμαράδες,ἄλλοι ψαράδες,ἄλλοι καμηλιέρηδες καὶ ἄλλοι ἀλλοιῶς.Οἱ πιὸ πολλοὶ προτιμούσανε τὰ ζεμπέκικα.Λιγοστοὶ ντυνόστουσαν μὲ γυναικεία,κι αὐτοὶ ἤντουσαν στεριανοὶ νέοι του νησιοῦ, προτιμάγανε δὲ καὶ αὐτοὶ νὰ ντύνουνται μοῖρες...»

Ὁ Ἀντώνιος Μανίκης διαχωρίζει τὰ Μουσκάρια εἷς δύο βασικὲς κατηγορίες,τὰ Καλὰ καὶ τὰ Παλαιὰ Μουσκάρια:

Τὰ Καλὰ Μουσκάρια,ἀποτελοῦνταν κυρίως ἀπὸ περήφανες καὶ ἀρχοντικὲς πανέμορφες ἀμφιέσεις,οἱ ὁποῖες προκαλοῦσαν τὸν θαυμασμὸ τοῦ κόσμου.Ἀσφαλῶς καὶ ἐπρόκειτο διὰ τὶς ἀμφιέσεις τὶς ὁποῖες ἀναφέρει εἷς τὸ παραπάνω ἀπόσπασμα ὁ Νικόλαος Χαλιορής.Ἀναλυτικὴ περιγραφὴ διὰ τὰ Καλὰ Μουσκάρια δίδει ὁ Ἀπόστρατος ὁ ὁποῖος γράφει χαρακτηριστικά:

«...Ζεϊμπέκηδες: Τὰ ταρίφια τῶν Ζεμπέκηδων μὲ τὰ ὑπέροχα φαρδομάνικα μεταξωτὰ ὑποκάμισα,μὲ τὶς τσόχινες μπλὲ καὶ καφὲς βράκες,τὰ ὡραία καὶ χρυσοκέντητα παπάζια,τὸ γεμάτο χρυσάφι καὶ φλωρὶ στῆθος τῶν ὡραίων παλληκαριῶν,ποὺ τὸ ἐστόλιζαν χρυσὲς καδένες μὲ ὡρολόγια καπακωτὰ καὶ μὲ ζουνάργια στὴ μέση τους πολύχρωμα μεταξωτά...»

«..Μοῖρες:μὲ τὰ ὁλόλευκα μεταξωτὰ κουστούμια,μὲ φουστάνια μὲ τουρνοῦρες καὶ μακρυὲς οὐρές,μὲ πέπλο σκεπασμένο τὸ πρόσωπό τους μὲ κρεμαστὲς πολύχρωμες μεγάλες κορδέλες ἀπὸ τὸ κεφάλι τοὺς δεμένες..»

«..Τὴν Ὑδρέϊκη γυναικεία στολὴμὲ τὰ βελούδινα μαῦρα ἕως τὰ γόνατα σακκάκια,στολισμένα μὲ χάνδρες,μὲ κρόσια καὶ δαντέλες,στὰ μανίκια καὶ στὸ στῆθος,μὲ τὰ φουστάνια τὰ μεταξωτὰ μὲ οὐρὲς ντουράτα,φουσκωτὰ χάρις εἰς τὸ κολαριστὸ μισοφόρι καὶ τὸ ὡραιότερο ἀπὸ ὅλα ὁ νταβάς,ἤτοι τὸ χρυσοποίκιλτο τσεμπέρι φουσκοβελονιὰ ἀπὸ τιρτήρι καὶ λευκὸ ἀπὸ μετάξι,ἐργασία τῶν ἀδελφῶν Παρίση καὶ Λουβῆνες..»

«..Τοὺς Ἀγγέλους μὲ τὰ μεγάλα ὁλόχρυσα φτερά τους...»

«...Τὸν μπισδρέδουρι ἤτοι τὸν ἔξω ἀποδῶ μὲ τὸ ἀπαίσιο μαῦρο κουστούμι του,τὸ μονοκόμματο μὲ τὰ κόκκινα μεγάλα μάτια,μὲ τὰ κέρατα καὶ οὐράν...»

«...Τοὺς ἀραπάδες....,τὸ Γαϊτανάκι,τὴν γκαμήλα,τὸ κινητὸ φοῦρνο(Μορφωτικὸ Ἵδρυμα τὸ ὁποῖο ἔβγαζε τοῦβλα)....»

Παλαιὰ φωτογραφία (ἀρχεῖο οἰκογενείας Δημητρίου Ἄν.Κουκουδάκη),

προφανῶς πρὸς τὰ τέλη τοῦ 19ου καὶ τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνος.

Διακρίνονται ἄτομα ἀμφιεσμένα(πιθανῶς Ἀπόκριες) εἴτε μὲ τὴν πατροπαράδοτη Ὑδρέϊκη στολή,εἴτε μὲ τὴν περιβολὴ τῶν Ζεϊμπέκιδων (διακρίνονται τὰ ταρίφια τῶν Ζεμπέκηδων μὲ τὰ ὑπέροχα φαρδομάνικα μεταξωτὰ ὑποκάμισα,μὲ τὶς τσόχινες μπλὲ καὶ καφὲς βράκες,τὰ ὡραία καὶ χρυσοκέντητα παπάζια).Ἓν τῷ μέσω τῆς φωτογραφίας διακρίνονται καρναβαλιστὲς μὲ τὴν Ὑδρέϊκη γυναικεία στολή.Ἀπαραίτητη βέβαια ἦτο ἡ παρουσία τῶν ἐγχόρδων ὀργάνων (βιολί,λαοῦτο)

Τὰ Παλιὰ Μουσκάρια,προκαλοῦσαν τὸν χλευασμὸ τοῦ κόσμου,καὶ τὰ κυνηγοῦσαν κυρίως οἱ πιτσιρικάδες ὅταν αὐτὰ ἐμφανίζονταν εἷς τὶς γειτονίες.Προκαλοῦσαν τὸ γέλιο καὶ τὸ σαματὰ εἷς ὅλους τους καρναβαλιστές.Γιὰ τὴν ἀμφίεσή τους ἀναφέρει ὁ Μανίκης:

«....Προχειρότερα δὲ ροῦχα τῆς μασκαρομεταμφιέσεως ἦταν,κατὰ κανόνα,ἢ τὸ παλιοφούστανο τῆς γιαγιᾶς ἢ ἄλλης γερόντισσας ἢ τὰ παλιὰ πανωβράκια τοῦ παπποῦ ἢ ἄλλου γερόντα, συμπληρούμενα μὲ φαρδὺ πουκάμισο ἢ σουρτοῦκο(σακκάκι)..»

Παλαιὸ Μουσκάρι

Ὁ Νικόλαος Χαλιορὴς καὶ ὁ Ἀντώνιος Μανίκης,μᾶς πληροφοροῦν πὼς ἡ κυριότερη ἀποκριάτικη κραυγή, ἰαχὴ ἢ πρόγκα (κοροϊδία)τῶν καρναβαλιστῶν τῆς Ὕδρας ποὺ ἀπευθυνόταν κατὰ τῶν Κακῶν Μουσκαριῶν ἦταν ἡ λέξη:

Χιπιπούρα-χιπιπούρα

(Τώρα τί σημαίνει τοῦτο ὁ Θεὸς καὶ ἡ ψυχή του)

Οἱ παραπάνω ἀμφιέσεις,ἦτο οἱ κυριώτερες τῶν καρναβαλιστῶν τῆς Ὕδρας,τῶν ἀρχῶν τοῦ 20ου αἰώνα.Κατὰ τὰ τελευταία ἔτη,εἷς τὴν περιφορὰ τοῦ καρνάβαλου,ἔχει ἐπικρατήσει νὰ προβάλλεται ὡς κύριο θέμα τῆς περιφορᾶς ὁ Ἀποκριάτικος Γάμος,κατὰ τὸν ὁποῖον,εἷς νεανὶας ὑποδύετε τὴν νύφη τοῦ ζευγαριοῦ.(Ὁ Νικόλαος Χαλιορὴς εἷς τὰ Λαογραφικά του δὲν μνημονεύει τὸ συγκεκριμένο ἀποκριάτικο δρώμενο).

Διὰ τοὺς περιηγητὲς καὶ ἐπισκέπτες τῆς νήσου, ὁ Δῆμος Ὕδρας συμπράττοντας μὲ τὴν Ἐπιτροπὴ τοῦ Καρνάβαλου,παρέχουν ὁμοιογενεῖς κατηγορίες στολῶν, προκειμένω νὰ δημιουργηθοῦν ὁμάδες καρναβαλιστῶν στὰ πρότυπα τῶν μεγάλων καρναβαλιῶν ἄλλων περιοχῶν τῆς Ἑλλάδος.

Δημιουργοῦνται ὁμάδες Ἰνδιάνων ἢ Καουμπόϊδων ἢ Μεξικάνων καβαλάρηδων τοὺς ὁποίους ὑποδύονται κυρίως οἱ Ἀγωγιάτες τῆς νήσου,καθὼς καὶ ὁμάδες ἀπὸ:

στρουμφάκια (καρικατοῦρες κινουμένων σχεδίων), κοτόπουλα,ὀχταπόδια,καθολικοὺς καλόγερους,σωματοφύλακες, σταυροφόρους,Κινέζους,φαντάσματα,κοκκινοσκουφίτσες καὶ ἄλλες,

οἱ ὁποῖες ὅμως δὲν θυμίζουν εἷς τὸ παραμικρὸ τὶς παλαιὲς πατροπαράδοτες ἀμφιέσεις τοῦ Ὑδραϊκοῦ καρναβαλιοῦ.

Ἄλλοτε,προτοῦ ξεκινήσει ἡ περιφορὰ τοῦ Καρνάβαλου,στηνότανε εἷς τὴν πλατεία Βότση,τὸ πατροπαράδοτο Γαϊτανάκι (κυρίως ἔθιμο τοῦ Εὔξεινου Πόντου).Τελευταία φορὰ στήθηκε τὸ 2006.

Περιφορὰ τοῦ Καρνάβαλου

(Διαδρομὴ)

Ἡ περιφορὰ τοῦ Καρνάβαλου εἷς τὶς γειτονιὲς τῆς Ὕδρας,ἐλάμβανε χώρα κατὰ τὴν Κυριακή της Τυρινῆς.Ἡ ἀρχικὴδιαδρομὴ τοῦ καρνάβαλου, διεσώζεται ἀποσπασματικὰ εἷς τὸ σχετικὸ χωρίο τοῦ Νικολάου Χαλιορῆ:

«..Τὴν Κυριακή της Τυρίνης ἡ βόλτα τῶν μουσκαριῶν γίνεται ξενοχώρα μεγάλη.Ἀνεβαίνουμε ἀπ’τὴν Ξερὴ Ἐλιά,καὶ ἀπ’τὸ Παζάρι,περνᾶνε ἀπ’τὸν Κεντρικὸ δρόμο,διασχίζουνε τὸ Καμίνι, ἀνεβαίνουνε ὕστερις ἀπ’τὴν Ἀνάληψι, ποὺ εἶναι κοντὰ στὰ Κριεζήδικα τὰ σπίτια,κατὰ τὸ Βλυχό, κατόπιν ἀπὸ τὸν κεντρικὸ τὸν δρόμο τῆς Κιάφας,ποὺ ἤτανε ἄλλοτε τὰ μαγαζιὰ τοῦ Περκιζα καὶ τῶν δύο Καΐρηδων,καὶ βρίσκονται ἀκόμη οἱ ἐκκλησίες ὁ «Χριστὸς» τοῦ Οἰκονόμου,ἡ«Βαγγελίστρα» κι ὁ «Ἅγιος Λευτέρης»,περνᾶνε καὶ φτάνουνε στὰ Καλὰ Πηγάδια,καὶ ἔπειτα ἀπ’ τὸ ποτάμι τὸ στρωμένο τώρα κατεβαίνουνε μαζὺ μὲ τὴ νύχτα πάλι στὰ μαγαζιὰ τοῦ Παζαριοῦ κι ἀρχίζουνε τὸ γλέντι...»

Διαβάζοντας τὸ παραπάνω ἀπόσπασμα τοῦ Χαλιορῆ,διαπιστώνουμε πὼς ἡ περιφορὰ τοῦ Καρνάβαλου κατὰ τὰ παλαιὰ ἔτη εἶχε ὡς ἀφετηρία τὴν Πλατεία τῆς Ξερῆς Ἐλιᾶς,ἐν ἀντιθέσει μὲ τὴν τωρινή,ἡ ὁποία ἔχει ὡς ἀφετηρία τὴν πλατεία Ναυάρχου Νικολάου Βότση.

Παράλληλα διαπιστώνουμε, πὼς κατὰ τὴν παλαιὰ διαδρομὴ ὁ Καρνάβαλος διερχότανε δύο φορὲς ἀπὸ τὴν παραλία τῆς Ὕδρας.(Μία κατὰ τὴν ἄνοδο καὶ μία κατὰ τὴν κάθοδο).

Θὰ πρέπει ἐπίσης,νὰ ἐπισημάνουμε πὼς ἡ περιφορὰ τοῦ Καρνάβαλου ἔπαψε πλέον (ἀπὸ τὸ 2007 καὶ ἔπειτα) νὰ διέρχεται ἐκ τῶν ἐρειπωμένων πιὰ συνοικιῶν τῆς Γκουρμάδας (Γκουριμὰδ) καὶ τῆς Κιάφας,ὅπου ἀπὸ κεῖ κατέληγε εἷς τὴν πλατεία τῶν Καλὰ-Πηγαδίων ὅπου καὶ στηνόταν χορός.

Ἡ τωρινὴ διαδρομὴ τοῦ Καρνάβαλου εἶναι ἡ ἑξῆς:

Ἀφετηρία καὶ σημεῖο συγκεντρώσεως τῶν Καρναβαλιστῶν εἶναι ἡ Πλατεία Ναυάρχου Βότση,πλησίον της παλαιᾶς ταβέρνας«Ρεμέτζο» (Ἀναφέρεται εἷς τὴν κλασσικὴ μαγνητοταινία ποὺ συνοδεύει κάθε ἔτος τὴν περιφορά).Οἱ καρναβαλιστές,ἀνεβαίνοντας κατόπιν τὴν κλιμακωτὴ ὁδὸ Ἀντωνίου Λιγνοῦ ἕως τὴν Κεντρικὴ εἴσοδο τοῦ Ἀρχοντικοῦ Σαχτούρη, (Παλαιὸ Γυμνάσιο-Λύκειο Ὕδρας) ,στρίβουν καὶ ἀφοῦ διέλθουν μέσω τῆς Μεγάλης Χύμας Μπίκου καταφθάνουν εἷς τὴν Λάκκα τοῦ Χίλαρη (Κόκκορη),ὅπου πραγματοποιοῦν τὴν πρώτη του στάση.Ἐκεῖ στήνεται χορὸς μὲ πατροπαράδοτα νησιώτικα τραγούδια,ὑπὸ τὴν συνοδεία κερασμάτων.

Λάκκα τοῦ Χίλαρη (Κόκκορη)

Ἓν συνέχεια,μέσω τῆς Ὁδοῦ Ἀντωνίου Κριεζῆ, ἡ ὁποία ὁδηγεῖ εἷς τὴν συνοικία τοῦ Καμινίου, παρακάμπτοντας τὴν διαδρομὴ εἷς τὸ ὕψος τῆς ἐκκλησίας Γεννέθλιον Θεοτόκου τοῦ Μηλίτσα,κατευθύνονται εἷς τὴν Λάκκα τοῦ Τζάθα ἢ Μπαμπορῆ.

Προχωρόντας ἕως τὴν θέση Πεταλίδιζα,πλησίον της ἐκκλησίας τῆς Ἁγίας Βαρβάρας στρίβουν πρὸς δυσμᾶς καὶ κατευθύνονται πρὸς τὸν Λιμένα τοῦ Καμινίου (Σούρι Καμινίου).Διερχόμενοι τὸ κεντρικὸ Ποτάμι τοῦ Καμινίου καταλήγουν εἷς τὴν Λάκκα τοῦ Παντοπωλείου Βούλγαρη ὅπου πραγματοποιῆται δεύτερη στάση μὲ κεράσματα καὶ χορούς.

Λάκκα τοῦ Παντοπωλείου Βούλγαρη

Μετὰ τὴν δεύτερη αὐτὴ στάση,οἱ καρναβαλιστὲς κατευθύνονται πρὸς τὴν ἐκκλησία τῆς Ἀναλήψεως Καμινίου καὶ ἀκολουθόντας τὸν Ἐπάνω Δρόμο τοῦ Καμινίου καταλήγουν εἷς τὴν Λάκκα Γαβρίλη διὰ τὴν Τρίτη καὶ τελευταία στάση τῆς περιφορᾶς τοῦ Καρνάβαλου.

Λάκκα Γαβρίλη

Ἐπειδὴ ὁ Καρνάβαλος ἔπαψε νὰ διέρχεται ἐκ τῶν συνοικιῶν τῆς Γκουρμάδας,τῆς Κιάφας καὶ τῶν Καλὰ Πηγαδίων,οἱ καρναβαλιστές,ἀπὸ τὴν Λάκκα Γαβρίλη,κατηφορίζουν ἕως ὅτου προσεγγίσουν τὴν κλιμακωτὴ ὁδὸ Ἀντωνίου Λιγνοῦ,διὰ νὰ φθάσουν εἷς τὴν ἀφετηρία τῆς περιφορᾶς.

Συγκέντρωσις πρὸ τῆς παρελάσεως..

Ἡ πλατεία Ναυάρχου Βότση,λειτουργεῖ ἐκ νέου ὡς ἀφετηρία,ἀλλὰ αὐτὴ τὴν φορὰ διὰ τὴν παρέλαση τοῦ Καρναβάλου εἷς τὴν Παραλία τῆς Ὕδρας.Μὲ φόντο τὸ –ἀρχιτεκτονικοῦ κάλλους-λιμάνι τῆς Ὕδρας,στήνεται χορὸς μὲ νησιώτικα παραδοσιακὰ ἀλλὰ καὶ ξενόφερτα τραγούδια.

Ἐν τέλει,ὁ καρνάβαλος,μετὰ τὴν Παραλία τῆς Ὕδρας,διερχόμενος ἐκ τῆς ὁδοῦ Γεωργίου Σαχτούρη ἕως τὸ ὕψος τοῦ Περιβολιοῦ τοῦ Κούσουλα καταλήγει εἷς τὴν ταβέρνα Ξερὴ Ἐλιὰ τοῦ Καπετὰν Στέφανου Ντούσκου (ἄλλοτε τοῦ πατρός του Σταύρου Ντούσκου) ὅπου καὶ κρεμᾶται (δὲν καίγεται ὅπως γίνεται εἷς ἄλλες περιοχὲς τῆς Ἑλλάδος).(Συνήθως τὴν κεφαλὴ τὴν φουμάρει ὁ Σπύρος Μαῦρος).Ἀκολουθεῖ χορὸς καὶ γλέντι μὲ παραδοσιακοὺς μεζέδες καὶ καλὸ κρασί.

Πλατεία Ξερῆς Ἐλιᾶς

Ἀρχηγὸς τῆς κουστωδίας τοῦ Καρνάβαλου,(κλασσικῆ πατροπαράδοτη πιὰ φιγούρα) εἶναι ὁ Γαϊδαράκος ὁ ὁποῖος φέρει εἷς τὶς πλάτες τοῦ πρωτότυπο Ἠχοσύστημα-(Hi-Fi) τελευταίας τεχνολογίας,(κατασκευασμένο δηλαδή ἀπὸ τελάρο μαναβικῆς,μπαταρία12Vlt,κασσετόφωνο καὶ δύο ἠχεῖα),τὸν ὁποῖον ἀκολουθοῦν στωΐκα ὅλοι οἱ καρναβαλιστὲς ποὺ συμμετέχουν εἷς τὴν παραπάνω περιφορά.

Ὁ Γαϊδαράκος αὐτός,δίδει τὸ εὔνασμα διὰ τὴν διασκέδαση,παίζοντας καθ’ὅλα τὰ ἔτη τὴν ἴδια ἀκριβῶς μαγνητοταινία.Παλαιὰ εἶχαν συμμετάσχει καὶ ὀργανοπαῖκτες (κλαρινίστες) τῶν ὁποίων τὸ ρεπερτόριο βασιζόταν εἷς τὰ γνωστὰ ἄσματα «Σαμιώτισσα, Λεμονάκι μυρωδάτο,Μῆλο μου κόκκινο & τούμπαλιν».Ἂν παρατηρήσουμε τὰ λεγόμενα τοῦ Ἀντωνίου Μανίκη,θὰ διαπιστώσουμε πὼς τὸ πρόγραμμα τῶν ἀποκριάτικων τραγουδιῶν δὲν ἔχει ἀλλάξει καθόλου.Ὁ Μανίκης ἀναφέρει τὰ ἑξῆς:

«...χορεύοντας Ἑλληνικοὺς χοροὺς-καὶ τὸν ὑδραϊκὸ μπάλλο-μὲ τὴν συνοδεία τῶν ἀθάνατων λαϊκῶν τραγουδιῶν, «οἴα: Ἕνα νερὸ κυρὰ-Βαγγελιῶ, Λεϊμονάκι μυρωδάτο,Κάτω στὸ γιαλό,ἡ μηλίτσα που σαι στὸ γκρεμὸ ἢ καὶ μὲ τ’ἀστεῖο,τάχα-ρὲ πὼς τὸ τρί....ἀμάν!ἀμάν!..πῶς τὸ τρίβουν τὸ πιπέρι καὶ τὰ λοιπὰ παρόμοια ποὺ τὰ τραγουδοῦν ἀκόμη οἱ μασκαράδες Ἕλληνες...»

Σατιρικὰ (διονυσιακὰ) τέτοια δίστιχα προστίχου περιεχομένου,θυμᾶμαι τελευταία φορὰ νὰ ἀπαγγέλει εἷς τὴν Ταβέρνα Ξερὴ Ἐλιά,ὅπου εἶχε καταλήξει ἡ περιφορὰ ὁ Ζαχαρίας Παρίσης.

Ὁ Νικόλαος Χαλιορὴς γράφει:

«...Οἱ χοροὶ ὅλοι Ἑλληνικοί.Τὴν πρώτη θέσι τὴν ἔχει ὁ μπάλλος κι’ὁ συρτός,ἔπειτα ἔρχονται ὁ καλαματιανὸς ὁ χασάπικος κι οἱ ἄλλοι..»

Δυστυχῶς λόγω τῆς περιορισμένης συμμετοχῆς τῶν τελευταίων ἐτῶν τείνει ἡ γύρα τοῦ Καρνάβαλου,(ὅπως καὶ ἄλλα ἐναπομείναντα ἔθιμα τῆς νήσου μας) νὰ καταργηθεῖ.

Ἀποκριάτικο ἔθιμο,παλαιὸ τὸ ὁποῖο ἐλάμβανε χώρα καὶ σχετιζόταν μὲ τὴν πλατεία τῶν Καλῶν Πηγαδίων (ὅταν ὁ Καρνάβαλος εἷς τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰώνα ἔφθανε εἷς τὴν πλατεία) ἦταν οἱ ἐπονομαζόμενοι Ἀλαμακεδονίτες. Συγκεκριμένα ὁ Χαλιορὴς διασώζει τὸ παλαιὸ αὐτὸ ἔθιμο ἀναφέροντας τὰ παρακάτω:

«..Ὅταν ἤντουσαν ἀκόμα σεβνταλῆδες καὶ λεβέντες,σὰν φτάνανε στὰ Καλὰ Πηγάδια,στήνανε χορὸ γύρω στὰ πηγάδια κι οἱ πιὸ σβέλτοι πηδάγανε τὰ πηγάδια μὲ ἕνα σάλτο.Θυμοῦνται ἀκόμα οἱ πιὸ παλαιοί,πὼς δὲν πέρνανε οὔτε φόρα,ἀλλὰ στὸ χορὸ ἀπάνω κάνανε αὐτὸ τὸ σάλτο,ποὺ τόσο θυμίζει Σούλι καὶ Σπάρτη..»

Ὁ Ἀντώνιος Μανίκης συμπληρώνει μὲ τὴν σειρά του:

«..ἔκαναν τὴν ἐμφάνισή τους καὶ οἱ «Ἀλαμακεδονίτες»,τὰ παλληκάρια,ποὺ μ’ἕνα σάλτο (πήδημα) καπίτωναν(πηδοῦσαν) τὰ πλατειὰ τῶν πηγαδιῶν ἀνοίγματα.Στὸ ἐπικίνδυνο τοῦτο «πήδημα τοῦ Θανάτου» περίφημοι ἔχουν μείνει οἱ Ἀραπογιάννηδες...»

Στηνότανε τὸ ἀνάλογο νυφοπάζαρο,γύρω ἀπὸ τὸ ἔθιμο τοῦτο.

Εἷς τὴν προετοιμασία τοῦ Ὑδραιϊκοῦ καρναβαλιοῦ πρωτοστατεῖ πάντοτε ἡ Ἐπιτροπὴ Καρνάβαλου τῆς νήσου.Σημαντικὴ προσωπικότητα τῆς ἐπιτροπῆς ταύτης,διετέλεσε ὁ Κυριάκος Μισύρος ὁ ὁποῖος πρωτοστατοῦσε εἷς ὅλα τὰ ἔθιμα τῆς Ὕδρας,ὅπως εἷς τὴν ἀναβίωση τῆς Καύσεως τοῦ Γιούδα καθὼς καὶ εἷς του ἑορτασμοὺς τῶν Μιαουλείων.

Ἄλλοι πρωτεργάτες τοῦ Καρνάβαλου (ἄλλοι ὑπῆρξαν καὶ ἄλλοι εἶναι ἕως σήμερα) ὁ Ζαχαρίας Παρίσης,ὁ Νίκος Παύλου,ὁ Κούλης & ὁ Κυριάκος Λαναρᾶς,ὁ Κώστας Φανελάκης,ὁ Δῶρος ὁ Σουρέλης καθὼς καὶ ἄλλοι πολλοί.

Καθαρὰ Δευτέρα –Βλυχὸς

Ἡ Καθαρὰ Δευτέρα ἕως σήμερα ἑορτάζεται εἷς τὴν παραθαλάσσια περιοχὴ τοῦ Βλυχοῦ.Οἱ περισσότεροι διασκέδαζαν τὴν συγκεκριμένη ἡμέρα εἴτε στὸν Βλυχὸ (παραλιακά),εἴτε στὶς Ντράσσες Βλυχοὺ ἢ στὸ Περιβόλι τοῦ Μιχαήλου ἢ στοῦ Σπανοῦ ἢ στὸ ρέμα τοῦ Ντόνη.Δὲν μνημονεύεται πουθενὰ τὸ ἔθιμο τοῦ Χαρταετοῦ.

Σαρακοστιανὰ

Σημαντικὸς ἦταν ὁ ρόλος τῆς οἰκογενείας.Τὰ παιδιά,παρόλο ποῦ ἦταν νυμφευμένα περνοῦσαν τὴν Κυριακή της Τυρινῆς καὶ τὴν Καθαρὰ Δευτέρα μὲ τοὺς γονεῖς τους,ἐνῶ τὸ ἑορταστικὸ τραπέζι στόλιζε πάντοτε ἡ γιαγιά.Ὅσοι παρέμεναν εἷς τὶς οἰκίες τους,ἐπιδίδοταν εἷς ἀστεϊσμούς,εἷς τὸ γνωστὸ ἀποκριάτικο παιγνίδι τῶν γλωσσοδέτων καθὼς καὶ εἷς τὸ κλασσικὸ παιχνίδι τοῦ Αὐγοῦ.

Ὅσο ἀφορᾶ τὰ σαρακοστιανὰ ἐδέσματα τῶν Ὑδραίων ἦταν τὰ ἑξῆς:

Ἑβδομάδα τῆς Τυρινῆς: Πιπέκι(Γαλακτομπούρεκο),Δοκαΐτικο γιαούρτι & Τυρὶ ἀπ’τὸ Ζώγερι.

Κυριακή της Τυρινῆς:Μπακαλιάρος σκορδαλιὰ καὶ ζυμαρικὰ ὅπως κρίμπιλιες,γκόγκλιες ἢ τουμάτσες.

Καθαρὰ Δευτέρα:Λαγάνες,ταραμάδες,ὀκταπόδια,γογγύλια,ἐλιές,ντιέγκιση (κάρδαμο), κρεμμυδάκια,χαβιαρόγλωσσες,νηστήσιμα.

Κατὰ τὴν δύση τοῦ ἡλίου,ἐπιστρέφοντας οἱ ἐκδρομεῖς ἀπὸ τὴν περιοχὴ τοῦ Βλυχοῦ,ἔφεραν οἱ περισσοτέροι τὸ ἔμβλημα τῆς Καθαρᾶς Δευτέρας τὸ ὁποῖο,ὅπως ἀναφέρει ὁ Ἀπόστρατος ἦταν :

«..μαντήλι μεταξωτὸ στριμμένο γύρω γύρω στὴν ρεμπούμπλικα καὶ ἄλλοι τριγωνικὸ στὸ λαιμό τους καὶ κρεμμυδάκια φρέσκα βαλμένα στὴν κορδέλα τοῦ καπέλου...»

Τρίμερα

Μετὰ τὴν Κυριακή της Τυρινῆς,οἱ παλαιοὶ κρατοῦσαν τὰ «Τρίμερα» δηλαδή,νύστευαν τὶς πρῶτες τρεῖς ἡμέρες τῆς Σαρακοστῆς καὶ τρώγανε τὴν Τετάρτη ὅταν ἐβγαίνανε ἀπὸ τὴν Προηγιασμένη.

Σημείωσις:Προηγιασμένη Λειτουργία:Τὰ Τίμια Δῶρα,ἔχουν καθαγιασθεῖ κατὰ τὴν Θεία Λειτουργία τῆς Προηγούμενης Κυριακῆς καὶ φυλάγονται εἰς τὴν Ἁγία Τράπεζα διὰ νὰ προσφερθοῦν τὶς καθημερινὲς ἡμέρες, σὰν χάρη καὶ δύναμη τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ ποὺ ἐνεργεῖ στὸν κόσμο, σὰν προμηθευτὴς τῆς οὐσιαστικῆς τροφῆς μας καὶ τῶν ὅπλων γιὰ τὸν πνευματικὸ ἀγώνα μας.

Ὅλα τὰ πιατικά,τά ποτήρια,τά τσουκάλια,ἁπλάδες, τά μαχαιροπήρουνα, σκάρες, τσιμπίδες καὶ γενικὰ τὰ σύνεργα τῆς κουζίνας τὰ καθάριζαν τὸ ξημέρωμα τῆς Καθαράς Δευτέρας.Ἡ διαδικασία αὐτὴ λεγόταν Ξάρτυσμα (Ρῆμα Ξαρτύζω).

Τὸ πανὶ ποὺ χρησιμοποιοῦτο εἷς τὸ πλύσιμο τῶν κουζινικῶν,τὸ κρεμοῦσαν πάνω σὲ δέντρο ποὺ δὲν ἦταν καρποφῶρο γιὰ νὰ βαστήξει καρπούς.