Ὕδρα 1908.Περὶ Σπογγαλιείας τῶν ἀρχῶν τοῦ 20ου αἰῶνος

Ὕδρα 1908.

Περὶ Σπογγαλιείας τῶν ἀρχῶν τοῦ 20ου αἰῶνος

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον 4ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ ζήτημα τῆς Σπογγαλιείας»

Φύλλον 5ης & 6ης & 7^ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

Εἰσαγωγὴ

Οἱ ἀπάνθρωπες καταστάσεις καὶ οἱ σκληρὲς συνθῆκες ποὺ ἐπικρατοῦσαν εἰς τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰώνα,εἰς τὸν κλάδον τῆς «Σπογγαλιείας» εἰς τὴν νῆσον Ὕδραν, ἐξετέθηκαν λεπτομερῶς-μὲ λόγο καταγγελτικὸ καὶ στηλιτευτικὸ-εἰς τὴν ἀρθρογραφία τῆς ἐφημερίδας «Ἐμπρὸς» κατὰ τὸν μήνα Νοεμβρίο τοῦ 1908.

Ὡς γνωστόν,ἡ βιομηχανιὰ τῆς «Σπογγαλιείας» ἀπετέλεσε τὸν κινητήριο μοχλὸ τῆς τοπικῆς οἰκονομίας τῆς νήσου Ὕδρας.Τὰ  συναφῆ μὲ τὸν κλάδο αὐτὸν ἐπαγγέλματα ἀποτέλεσαν τὴν κύρια βιοποριστικὴ ἀπασχόληση τῶν κατοίκων λόγω τοῦ ἄνυδρου καὶ ἄγονου ὀρεινοῦ ὄγκου τῆς νήσου.

Ἀφορμὴ διὰ τὴν ἐνασχολῆσιν τῆς ἐφημερίδας «Ἐμπρὸς» μὲ τὸν ἐπαγγελματικὸ κλάδο τῆς Σπογγαλιείας, ἐστάθη ἡ ἀποστολὴ ἐπιστολῆς τῆς 4ης Νοεμβρίου 1908,ἀνώνυμου ἀναγνώστου της ἐφημερίδος (ὑπέγραψε ὡς «Ἀστός»), μὲ τὴν ὁποία καταγγέλοντο τὰ ἀλλεπάλληλα ἐργατικὰ ἀτυχήματα καὶ δυστυχήματα ποὺ ἐλάμβαναν χώρα κατὰ τὴν συλλογὴ τῶν σπόγγων μὲ τὴν μέθοδο τῆς χρήσεως τῶν σκαφάνδρων.

Ὅπως καταγγέλεται,παρ’ὅτι ἐσυστήθη εἰς τὸ Ἐξωτερικὸν (περὶ τὸ ἔτος 1900), Ἐπιτροπὴ διὰ τὴν διερεύνησιν τῆς καταργήσεως τῆς ἁλιείας τῶν σπόγγων μὲ τὴν χρήση τῶν σκαφάνδρων,οἱ πολιτικὲς δυνάμεις τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους ἀπεφεῦγαν νὰ ἀσχοληθοῦν μὲ τὸ θέμα, διότι ἡ Σπογγαλιεία ἦταν ἡ ζωογὸς οἰκονομικὴ δύναμις διὰ τὰς νήσους  τῆς Ὕδρας, τῶν  Σπετσῶν καὶ τῆς Αἰγίνης.

Ἡ ἀπαγορεῦσις ἁλιείας σπόγγου «διὰ σκαφάνδρων» ποὺ ἐπέβαλαν εἰς τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰώνα ἡ «Κρητικὴ Πολιτεία» καὶ ἡ «Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία»,ἐντὸς τῶν αἰγιαλίτιδων ζωνῶν τοὺς (ἕως 5 ναυτικὰ μίλια), εἶχαν ὡς ἀποτέλεσμα νὰ ὠθήσουν τὸν Σπογγαλιευτικὸν στόλον τῆς Ὕδρας (καὶ τῶν ἄλλων νήσων) νὰ ἀποπλέει πρὸς ἁλιεία εἰς τὶς ἀκτὲς τῆς Αἰγύπτου.Αὖτο εἶχε ὡς θλιβερὴ συνέπεια,τὴν αὔξησιν τῶν δυστυχημάτων κατὰ τὴν ἐξάσκησιν τοῦ ἐπαγγέλματος,διότι λόγω τῆς ἐλλείψεως    σπόγγου,οἱ δύτες ἑξαναγκάζοντο νὰ κατεδύοντο εἰς τὰ ἀπαγορευτικὰ-διὰ τὸν ἀνθρώπινον ὀργανισμὸν- βάθη τῶν 32-35 ὀργυιῶν.

Οἱ Ἐφοπλιστὲς τῆς «Σπογγαλιείας» ἔχοντας ἰσχυρὲς διασυνδέσεις ἐντός της Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως,ἐπέτυχαν δὲ τὴν ἀποστολὴ ὁπλιταγωγοῦ τοῦ Βασιλικοῦ Ναυτικοῦ διὰ τὴν ἀποθήκευσιν καί τὴν φύλαξιν τοῦ ἀλιευόμενου σπόγγου ἀπὸ ἐνδεχόμενες ἐπιδρομὲς τῶν Βεγγάζιων πειρατῶν.Τὸ κόστος ἀποστολῆς ἀνήρχετο εἰς τὶς 150.000,00 δραχμὲς ἐτησίως καὶ ἐπιβάρυνε τὸν κρατικὸ προϋπολογισμὸ καὶ ὄχι τοὺς Ἐφοπλιστές,γεγονὸς ὀξύμωρον διὰ τὸν ἐπιστολογράφο,διότι οἱ ἐφοπλιστὲς διὰ νὰ χρηματοδοτήσουν τὴν κίνησιν τοῦ Σπογγαλιευτικοῦ στόλου ἐπέβαλαν εἰς τοὺς πλοιάρχους δάνεια μὲ ἐπιτόκιο ὕψους 30%.Παράλληλα,οἱ Ἐφοπλιστές,ἐξαιτίας τῆς ἀποστολῆς τοῦ ὁπλιταγωγοῦ,ἁπαλλάσονταν καὶ ἀπὸ τὴν καταβολὴ ἀποθηκεύτρων  διὰ τὴν φύλαξιν τῶν σπόγγων ἀξίας 50 λιρῶν κατ’ἔτος.   

Ὅμως,οἱ ἀξιωματικοί του Βασιλικοῦ Ναυτικοῦ,κατὰ τὴν ἐκτέλεσιν τῶν καθηκόντων τοὺς διεπίστωσαν τὶς ἀπάνθρωπες συνθῆκες ὑπὸ τὶς ὁποῖες ἐργάζοντο οἱ δύτες,καὶ μὲ τὶς διαρκεῖς ἀναφορὲς καὶ καταγγελίες τοὺς ζητοῦσαν τὴν ἄμεση ἐπέμβαση τῆς Κυβερνήσεως.Τὸ πλῆρες κείμενο τῆς ἐπιστολῆς ἀναφέρει τὰ ἑξῆς:

Ἐπιστολὴ Καταγγελίας τῆς 4ης Νοεμβρίου 1908

 περὶ τοῦ ζητήματος τῆς «Σπογγαλιείας»

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον 4ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ ζήτημα τῆς Σπογγαλιείας»

«Κύριε Διευθυντά,

Τὸ ζήτημα τῶν ἀτυχῶν οὔτων ὅπερ πραγματεύεσθε καλὸ νὰ ἐξετασθῆ ἀπὸ τὴν ἀρχὴν διότι ἐνίοτε «τὰ κατ’ἐπίφασιν ἑξαπατῶσιν».Πρὸ τινῶν ἐτῶν (10) φιλάνθρωποι ξένοι,ὄχι βεβαίως Ἕλληνες συγκινηθέντες ἐκ τῶν ἀτυχημάτων τῶν λευκῶν τούτων ἀνδραπόδων,ἀτινα καλοῦνται δύται,συνέστησαν ἐπιτροπᾶς,αἰτινες μεταβαίνουσαι εἰς τοὺς τόπους ἐν οἶς ἐνηργεῖτο ἢ διὰ σκαφάνδρων ἁλιεία,δὶ ἐντόνων παραστάσεων, τὴν φιλανθρωπίαν ἐπικαλούμενοι,προσεπάθουν νὰ ἐπιτυχῶσι παρὰ τῶν κυβερνώντων τοὺς τόπους τούτους τὴν κατάργησιν τοῦ ἀπανθρώπου μέσου σπογγαλιείας διὰ σκαφάνδρων.

Τοιαύτη τὶς ἐνέργεια ἐγένετο καὶ παρὰ τὴ ἡμετέρα κυβερνήσει,τὴν ὀργὴν τῶν ἐνδιαφερομένων προκαλέσασα καὶ τὰ μειδιάματα οἴκτου τῶν μεγάλων μας ἀνδρῶν ἐπὶ τῷ ἀκούσματι τῆς λέξεως «φιλανθρωπία».Παραλείπω,ἴνα μὴ μακρηγορήσω,τὰ ἀντιταχθέντα εἰς τὴν φιλανθρωπίαν ἐπιχειρήματα,ὅτι εἰς τὸν ἀγώνα τοῦ βίου βεβαίως ὑπάρχουν καὶ θύματα,ὅτι χάριν 5 ἢ 10 (τί λόγος) ἀτόμων δὲν ἔπρεπε νὰ στερηθῶσι χειροπιαστοῦ πλούτου ἡ Ὕδρα,αἳ Σπέτσαι,ἡ Αἴγινα καὶ τὸ Κρανίδι κτλ.

Ἀλλ’ἐὰν ἡ φιλανθρωπία ἐμυκτηρίσθη ἐν Ἑλλάδι,οὒδ’ ἴσχυσαν οἱ ἕτεροι τοῦ συμφέροντος αὐτῶν τούτων τῶν σπογγαλιέων προβληθέντες λόγοι,τῆς ἐξαφανίσεως τουτέστι τοῦ γόνου τῶν σπόγγων ἐκ τῶν παρακτίων θαλασσῶν,αἳ ἐνέργειαι τῶν φιλανθρώπων ἐκείνων,ἐπέτυχον παρ’ἄλλοις ἧττον ἠμῶν ἐξύπνοις.

Οὕτω πρώτη ἡ Κρητικὴ Πολιτεία κατήργησε τὴν διὰ σκαφάνδρων ἁλιείαν ἐν ταῖς θαλάσσαις αὐτῆς,ταύτην ἠκολούθησεν ἡ Τουρκία,εἴτα ἡ Αἴγυπτος,κτλ,οὕτω δ’ἀφέθη τοῖς ἐξύπνοις ἠμῶν ἐλεύθερον τὸ στάδιον ἐν τὴ Ἀνατολὴ καὶ ἐν ἀνοικτῶ πελάγει τῆς τοσούτον πλουτοφόρου ταύτης ἁλιείας.

Προκειμένου περὶ ἁλιείας,ἡ αἰγιαλίτις γραμμὴ ἐφ’ἢν ἐπεκτείνεται ἡ κυριαρχία παρακτίου Κράτους δὲν ἐξίκνειται πέραν τῶν 5 ναυτικῶν μιλλίων.

Ἅμα ὡς ἐγνώσθη ἡ ἀνὰ τὰς τουρκικᾶς ἀκτᾶς ἀπαγορεῦσις εἰς ἐντόπιους καὶ ξένους,τῆς διὰ σκαφάνδρων ἁλιείας,ἐξεστράτευσαν οἱ πανίσχυροι ἐφοπλισταί,σημαίνοντες πολιτευταὶ οἱ καὶ κατὰ τὸ πλεῖστον χρηματοδόται ἐπὶ τόκω οὐχὶ ἐλάσσονι τῶν 30 % καὶ παντοῖοι ἄλλοι ἀνθρωποφάγοι καὶ ἐπέτυχον τὴν ἀποστολὴν τοῦ ὁπλιταγωγοῦ, οὐχὶ ὡς νομίζει τὸ «Ἐμπρὸς» πρὸς προστασίαν καὶ περισυλλογὴν τῶν θυμάτων, ἀλλὰ πρὸς φύλαξιν τῶν ἀποθηκῶν τῶν σπόγγων ἀπὸ τῶν ἐπιδρομῶν τῶν βεγγαζίων πειρατῶν καὶ ὅπως τὸ ὁπλιταγωγὸν τοῦτο χρησιμεύση ὡς ἀφετηρία τῶν ἐν ἀνοικτῶ πελάγει ἠναγκάομεν νὰ ἀλιεύωσι σπογγαλιευτικῶν πλοιαρίων,διότι πᾶν πλοῖον φέρον σκάφανδρα καὶ προσεγγίζον εἰς ἀκτὴν τινὰ ὀθωμανικήν,κατάσχεται μετὰ τῶν μηχανημάτων καὶ σπόγγων.Συνεπῶς τὸ ὁπλιταγωγὸν δὶ’ὁ ἐδαπανῶντο περὶ τὰς δρ.150 χιλιάδας κατ’ἔτος,ἐχρησίμευε καὶ ὡς ἀποθήκη ὕδατος διὰ τοὺς σπογγαλιεῖς, ἔστιν ὄτε καὶ ὡς τροφοδότης κτλ.Ἔτριβον δ’οἱ εὐτυχεῖς πλοίαρχοι, ἐφοπλισταὶ καὶ πολιτευταὶ τὰς χείρας ἐκ χαρᾶς,διότι ἀπηλλάσσοντο μένοντες καὶ ἁλιεύοντες ἐν ἀνοικτῶ πελάγει καὶ τῶν δικαιωμάτων,ἀτιναν ἐπλήρωνον μέχρι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καὶ ἄτινα ἀνήρχοντο εἰς τὸ οὐχὶ εὐκαταφρόνητον τῶν 50 λιρῶν κατὰ περίοδον ἁλιευτικὴν καὶ ἀνὰ πᾶν ἔτος.

Ἀλλ’ἀγαπᾶ ὁ Θεὸς τὸν κλέπτην,ἀγαπᾶ καὶ τὸν νοικοκύρην.Οἱ τίμιοι ἀξιωματικοί μας οἱ ἀποσταλέντες ἐκεῖ κατήγγειλαν ἐπιστρέψαντες προφορικῶς καὶ ἐγγράφως τὴν ἀνθρωποθυσίαν.Εἶνε φρικταὶ αἳ περιγραφαὶ τῶν βασάνων τῶν ἐκ τῆς γαγγραίνης σηπομένων καὶ σκωληκοβρώτων (κυριολεκτικῶς) ἀνθρωπίνων ὄντων,ἀτινα κατέκειντο ἐν τῷ νοσοκομείω τοῦ ὁπλιταγωγοῦ.

Οἱ πολιτικοὶ ἐξανέστησαν,ἐνήργησαν παρὰ τοῖς ἀξιωματικοῖς,ἐνήργησαν παρὰ τοῖς ὑπουργοῖς καὶ ἡ ἀνθρωποθυσία ἐξηκολούθησε μὲ τὸ ἀζημίωτον τῶν,ἀλλ’ἐξηκολούθησε καὶ ἡ ἀποστολὴ τοῦ ὁπλιταγωγοῦ,ὅπερ ἐχρησίμευε πλέον εὐτυχῶς καὶ ὡς φόβητρον,οὐχὶ μόνον τῶν Βεγγαζίων πειρατῶν,ἀλλὰ καὶ τῶν δολοφόνων καὶ ἀτίμων ἀνθρωποφάγων τῶν τὸ εἶδος τοῦτο τῆς ἁλιείας καὶ τοῦ πλουτισμοῦ μετερχομένων.

Ἐννοεῖτε ὅτι οἱ πλοίαρχοι ἀφεθέντες ἐλεύθεροι ὠργίασαν.Ἀλλὰ θὰ ληφθῆ τί μέτρον ὁριστικὸν κατὰ τῆς διὰ σκαφάνδρων ἁλιείας.Εἰμί,ὁ γράφων,βέβαιος ὅτι οὐχί,διότι οἱ ἐνδιαφερόμενοι χρηματικῶς καὶ οὐχὶ πλατωνικῶς πολιτικοὶ εἶνε ἐκ τῶν ἰσχυρῶν.

Τὰ θύματα θὰ εἶνε κατ’ἔτος πλειότερα,διότι τὰ πλοιάρια ἠναγκασμένα νὰ ἀγρεύωσι πέραν τῶν 5 μιλλίων ἀπὸ τῶν ἀκτῶν,εἶνε μοιραίως,ὑποχρεωμένα,τῶν σπόγγων κατ’ ἔτος σπανίζοντων,ν’ἀναζητῶσι τούτους εἰς βάθη 32-35 ὀργυιῶν,ἐνῶ μόνον εἰς βάθος 22-25 εἶνε δυνατὸν ἀκινδύνως πὼς νὰ ἁλιεύη ὁ διὰ σκαφάνδρων περιβεβλημένος δύτης...

Ἀστός..»

Καταγγελίες περὶ κυκλώματος δουλεμπορίας

Σωματεμπορία

Μετὰ τὴν δημοσίευση τῆς καταγγελτικῆς ἐπιστολῆς τῆς 4ης Νοεμβρίου 1908, ἐπακολούθησε νέα δημοσίευσις εἰς τὴν ἐφημερίδα «Ἐμπρὸς» (εἰς τὰ φύλλα τῆς 5ης-6ης-7ης Νοεμβρίου 1908) περὶ τοῦ ζητήματος τῆς Σπογγαλιείας.

Ὁ ἀρθρογράφος τῆς ἐφημερίδας (ὑπογράφει μὲ τὸ ψευδώνυμο «Χ.Π»),ἂν καὶ ἐξαπολύει βαρύτατες κατηγορίες ἐπὶ δικαίων καὶ ἀδίκων,κατηγορώντας ἅπαντές τους ἐνασχολούμενους Ὑδραίους εἰς τὸν κλάδον τῆς Σπογγαλιείας,διασώζει μὲ τὴν γραφὴ τοῦ σημαντικότατες πληροφορίες διὰ τὶς συνθῆκες ποὺ ἐπικρατοῦσαν εἰς τὴν Ὕδραν τῶν ἀρχῶν τοῦ 20ου αἰῶνος.

Σύμφωνα λοιπὸν μὲ τὶς καταγγελίες τῆς ἐφημερίδας «Ἐμπρός»,εἰς τὴν  Ὕδραν  ἐδραστηριοποιῆτο ἕνα ἰσχυρότατο κύκλωμα σωματεμπόρων,τὸ ὁποῖο εἶχε ὡς κύριο στόχο τὴν εὕρεση ὑποψήφιων πληρωματῶν διὰ τὴν ἐπάνδρωσιν τῶν πλοιαρίων τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου τῆς Ὕδρας.Ἡ ἐξερεύνησις τῶν ἀτόμων αὐτῶν,κατέληγε ἐν τέλει,σύμφωνα μὲ τὸν ἀρθρογράφο,εἷς τὴν ἀποκλειστικὴ ἐκμετάλλευσή τους.

Ἡ ἕδρα τοῦ ἰσχυροῦ αὐτοῦ κυκλώματος σωματεμπορίας,εὐρίσκετο ἐντὸς τῶν κυριοτέρων ταβερνείων τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας,ἡ ὁποία τὴν δεδομένη  χρονικὴ περίοδο ἦτο τὸ κέντρο τῆς πόλεως τῆς Ὕδρας.Ὁ ἀρθρογράφος τῆς ἐφημερίδας,χωρὶς ἀναστολές,κατονομάζει ὡς «σωματέμπορους» τοὺς καταστηματάρχες  Κατσαρό, Τσέρλα,Ἀργείτη,Πρωταῖο,Κουκουδάκη,Μαυραγάνη καὶ Μονά,οἱ ὁποῖοι ἦταν οἱ ἰδιοκτῆτες τῶν ταβερνείων αὐτῶν.

Οἱ διασυνδέσεις τοῦ κυκλώματος,σύμφωνα μὲ τὰ καταγγελόμενα,ἦταν ἰσχυρότατες καὶ ἐξαπλώνονταν,ὑπὸ τὴν σιωπηρὴ ἀνοχὴ τῶν τοπικῶν ἀρχῶν,ἕως τὸν λιμένα τοῦ Πειραιῶς.Οἱ ἐν λόγω Ὑδραῖοι καταστηματάρχες,φέρονται ὅτι συνεργάζοντο μὲ μόνιμους ἀντιπροσώπους τοὺς εἰς τὸν Πειραιά,οἱ ὁποῖοι καὶ ἀναλάμβαναν τὴν ὑποχρέωση τῆς ἐξέρευσης τῶν ὑποψήφιων ναυτῶν.Δία κάθε νεοσύλλεκτο ναύτη,οἱ Ὑδραῖοι κατέβαλλαν εἰς τοὺς ἀντιπροσώπους τους,τὸ χρηματικὸ ποσὸ τῶν 15-25 δραχμῶν.Πολλάκις,οἱ ἴδιοι οἱ ταβερνιάρηδες ἐπέδραμμαν εἰς τὸν Πειραιᾶν διὰ τὴν ἐπιλογὴ τῶν καταλληλοτέρων ἀνδρῶν.

Φυσικά,ἡ ποιότητα τῶν ἀνδρῶν ἦτο χείριστη,διότι οἱ περισσότεροι ἐξ’αὐτῶν ἦταν λωποδύτες, τυχοδιῶκτες,ἄεργοι ἢ ἐγκληματίες,καταγόμενοι ἐκ διαφόρων  περιοχῶν τῆς Ἑλλάδος καθὼς καὶ διαφόρων ἐθνικοτήτων (κυρίως ἐξ Ἀνατολῆς),οἱ ὁποῖοι ἐσύχναζαν κυρίως εἰς τὰ διάφορα χασισοποτεῖα τῆς πόλεως τοῦ Πειραιῶς.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Τετάρτης 5ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«....Τὰ φοβερὰ καὶ ἀπαίσια ἀνθρωπεμπόρια τῆς Ὕδρας,τὰ προμηθεύοντα διαρκῶς ἀνθρώπινον κρέας διὰ τὴν θάλασσαν καὶ τὰ βούνευρα τῶν καπετάνιων τὰ πληροῦντα καθ’ἕκαστον ἔτος οἰκτρῶν θυμάτων τὴν ἑλληνικὴν γῆν,εἶνε 8 περίπου.Μοῦ ἀνέφεραν μερικὰ ὀνόματα καὶ τὰ παρατάσσω ὅπως μου τὰ εἶπαν,μὴν προφθάσας νὰ ἰδῶ ἐκ τοῦ σύνεγγύς τους ἐντίμους αὐτοὺς μεσίτας,τοὺς ἀποζώντας ἐκ τοῦ ὀλέθρου καὶ τῆς ἐξοντώσεως τῶν ὁμοίων τῶν,πλὴν ἑνός,ὅπου εἶχα ἀνακαλύψει ὁμάδα ὑπολειφθέντων ἐκ τὴ νήσω δυτῶν.

-Οἱ ἀνθρωποέμποροι καὶ τὰ ταβερνεῖα τῶν

Οἱ ἀνθρωποέμποροι αὐτοὶ ἰδιοκτῆται συγχρόνως τῶν ὀνομαστῶν ἐν τὴ νήσω ταβερνείων ὀπόθεν μεταβιβάζονται εἰς τὰ καΐκια,τὰς νεκροφόρους κατὰ τὴν τόσω χαρακτηριστικὴν ἔκφρασιν τῶν νησιωτῶν,οἱ ὑποψήφιοι διὰ τὸν θάνατον καὶ τὴν φθορὰν δύται εἶνε οἱ ἑξῆς:Οἱ κ.κ Κατσαρός,Τσέρλας,Ἀργείτης,Πρωταῖος, Κουκουδάκης, Μαυραγάνης,Μονάς.

Καὶ ἂν τυχὸν ὑπάρχη κανένα λάθος εἰς τὰ ὀνόματα,δὲν ἔχει νὰ κάνη διότι τὰ Ἀνθρωποεμπορεία ὑπάρχουν ἐν τὴ νήσω καὶ λειτουργοῦν πανηγυρικῶς ἀπὸ ἐτῶν,ὑπ’αὐτὰ τὰ ὄμματα τῆς ἐξουσίας,ἤτις διατελεῖ ἐν πλήρει γνώσει τοῦ φοβεροῦ προορισμοῦ τῶν καὶ τῶν ἀτιμοτάτων μέσων τὰ ὁποία μετέρχονται ὅπως ἐμπλέξουν τὰ θύματα τῶν εἰς τὴν σαγήνην καὶ τὸ δίκτυον τῆς σπογγαλιευτικῆς ἐργασίας.

Οἱ ἀνθρωποέμποροι εἶνε ἐγκαθιδρυμένοι εἰς τὰς τρώγλας τῶν,τὰς ὁποίας εὐφήμως καλοῦν καταστήματα τῶν καὶ αἴτινες παρέχουν φοβερὰν μεσαιωνικὴν ἄποψιν εἰς τοὺς ζοφεροὺς καὶ ἑλικοειδὴς δρομίσκους τῆς πόλεως Ὕδρας.Ὅλον τὸ ἐμπόριον τῶν συνίσταται εἰς κρασὶ καὶ ποτὰ καὶ εἶνε ἁπλοῦν πρόσχημα τῆς ἄλλης κυρίας ἐργασίας τῶν.Ὅταν θὰ πλησιάση ἡ ἐποχὴ τῆς σπογγαλιευτικῆς ἐργασίας,τότε ἐκφαίνεται ὅλη ἡ τέχνη καὶ ἡ καταχθονιότης τῶν προμηθευτῶν αὐτῶν τῶν δυτῶν.

Εἰς τὸν Πειραιὰ ἔχουν μονίμους ἀντιπροσώπους,εὐρισκομένους εἷς ἄμεσον συνάφειαν μὲ ὅλα τὰ ἀποβράσματα καὶ τὰ ναυάγια ζωῆς,τὰ ὁποία ἐγκλείει προνομιακῶς ἡ γείτων πόλις εἰς τοὺς κόλπους της,οἵτινες ἔχουν τὴν ἀποστολὴν νὰ κάμνουν τὴν εἰσαγωγὴν εἰς κάθε πάσχοντα διὰ τὰ ἀγαθὰ τῆς σπογγαλιευτικῆς ἐργασίας.Δία κάθε δὲ ἄτομον τὸ ὁποῖον θὰ παγιδεύσουν κατ’ἀρχὴν οἱ ἀντιπρόσωποι λαμβάνουν ἀπὸ τοὺς σωματέμπορους 15-25 δραχμές.Ἀλλὰ διὰ τὴν ὁριστικὴν ἐπιτυχίαν πρέπει νὰ ἐκστρατεύσουν ἐν τέλει καὶ οἱ ἴδιοι μέχρι Πειραιῶς.Δρόμο λοιπὸν διὰ τὸν Πειραιὰ καὶ οἱ ἴδιοι ὀλίγας ἡμέρας πρὸ τοῦ ὠρισμένου διὰ τὴν ὁριστικὴν ἐν Ὕδρα παρουσίασιν τῆς φάλαγγος τῶν δυτῶν καὶ λυσσαλέα ἔρευνα μετὰ τῶν πρακτόρων εἰς ὅλα τὰ ὕποπτα κέντρα τοῦ Πειραιῶς,εἷς ὅλους τους πτωχικοὺς οἰκίσκους,εἰς τὰ χασισοποτεῖα,εἰς τὰ μικροκαφενεδάκια τῶν ἀπόκεντρων συνοικιῶν,εἰς τὶς ταβέρνες καὶ εἰς κάθε ἄλλο τοιούτου εἴδους μέρος,ὄπους συμφύρονται καὶ συναπαντῶνται ὅλα τὰ περιττώματα τῆς ζωῆς καὶ οἱ ἀπόκληροί της μοίρας.

-Ἡ πανσπερμία καὶ τὸ ποιὸν τῶν δυτῶν

Ὅταν συναντήσουν τοιαῦτα ἄτομα ἀρχίζει ἡ προπαγάνδα τῆς σπογγαλιευτικῆς ἐργασίας.Αἳ εὐκολίαι τῆς ἐργασίας καὶ αἳ ἀπολαυαὶ τοῦ δύτου παριστάνονται μὲ τὰ γλυκύτερα χρώματα καὶ τὸ θύμα,τὸ ὁποῖον εἶνε ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον λιμῶττον ἀπὸ πείναν,ἐμπίπτει εἰς τὴν παγίδα.Καὶ τί δὲν δύναται κανεὶς νὰ συναντήση εἰς τὰ ἀνωτέρω κέντρα τοῦ Πειραιῶς.Ὅλων τῶν φυλῶν καὶ τῶν πόλεων τῆς Ἀνατολῆς καὶ τῆς Ἑλλάδος ἀνθρώπους,ὅλων τῶν ἐπαγγελμάτων καὶ ὅλων τῶν ἡλικιῶν. Τυχοδιώκτας,ἐγκληματίας, λωποδύτας,ἀνθρώπους ὑστερημένους ἐργασίας καὶ ματαίως,ζητοῦντας ἔντιμον καὶ ἀνθρώπινην τοιαύτην,μαθητᾶς ἐκτροχιασθέντας, φαύλους ὅλων τῶν εἰδῶν, Ρουμελιώτας,νησιώτας,Ἀνατολίτας κλπ.

Τὴν μεγαλειτέραν δηλαδὴ ἀτιμίαν,τὴν μεγαλειτέραν ἀπελπισίαν καὶ τὴν μεγαλειτέραν ἁπλότητα καὶ μακαριότητα....»

Μέθοδοι Προσηλυτισμοῦ Πληρωμάτων

Ἀρχικῶς,οἱ φερόμενοι ὡς «σωματέμποροι» καὶ οἱ συνεργάτες ἀντιπρόσωποί  τους εἰς τὸν Πειραιᾶν,εἰς τὴν προσπάθειάν τους νὰ προσηλυτίσουν ὑποψηφίους ναῦτες διὰ τὸν Σπογγαλιευτικὸν στόλον τῆς Ὕδρας,προέτρεπαν τοὺς ὑποψηφίους νὰ προσέλθουν εἰς τὴν Ὕδραν μὲ τὸ πρόσχημα τῆς συμμετοχῆς τοὺς εἰς τὴν ἁλιευτικὴν  ἐκστρατείαν,προτάσσοντας ὡς δέλεαρ τὴν εἴσπραξη τῆς προκαταβολῆς ποῦ κατέβαλλαν πρὸ τῆς ἀναχωρήσεως τοῦ Σπογγαλιευτικοῦ στόλου,οἱ Ὑδραῖοι Πλοίαρχοι καὶ Σπογγαλιέμποροι.Ἐν συνέχεια,θὰ τοὺς εὕρισκαν τρόπους νὰ τοὺς βοηθήσουν νὰ δραπετεύσουν πρὸ τῆς ἀπόπλου τῶν πλοιαρίων,στοχεύοντας εἰς τὸν τυχοδιωκτισμὸ ποὺ χαρακτήριζε τοὺς περισσότερους ναῦτες ποὺ ἐσύχναζαν ἄνεργοι εἰς τὸν λιμένα τοῦ Πειραιῶς.

Εἰς τὶς περιπτώσεις ἐκεῖνες κατὰ τὶς ὁποῖες ὁρισμένοι ἐκ τῶν ὑποψηφίων ἐξέφραζαν φοβίες καὶ δισταγμοὺς διὰ νὰ ναυτολογηθοῦν,λόγω τῶν φημῶν περὶ τῆς ἐπικινδυνότητας τοῦ ἐπαγγέλματος τοῦ δύτη,οἱ «σωματέμποροι» ἀπέρριπταν ὡς  παραπλανητικὲς καὶ ψευδεῖς τὶς φῆμες αὐτὲς προβάλλοντας τὰ προτερήματα τοῦ ἐπαγγέλματος.

Οἱ σωματέμποροι διὰ νὰ ἐντυπωσιάσουν τοὺς ὑποψήφιους νάυτες,τοὺς προσφωνοῦσαν μὲ τὸν μεγαλοπρεπῆ-διὰ τὸν κλάδο τῆς Σπογγαλιείας- τίτλο τοῦ «Μηχανικοῦ».Τέλος,κύκλοι τῆς Ὁμογένειας,συνέδραμμαν εἰς τὴν προσπάθεια προσηλυτισμοῦ τῶν πληρωμάτων,προβάλλοντας ἀποδοχὲς εἷς εἶδος ἕως τὸ ὕψος τῶν 200 δραχμῶν.Αὐτὸ εἶχε ὡς συνέπεια νὰ προσηλυτίζονται ἀκόμη καὶ ἀνήλικοι κάτω τῶν 17 ἐτῶν.

Σημείωσις:Τὰ ὑποψήφια πληρώματα ἔπρεπε νὰ συγκεντρωθοῦν εἰς τὴν Ὕδραν ἕως τὸ Ἃ΄ δεκαπενθήμερό του μηνὸς Φεβρουαρίου κάθε ἔτους.Ὁ Σπογγαλιευτικὸς στόλος τῆς Ὕδρας,ἀπέπλεε συνήθως διὰ τὰ παράλια της Βόρειας Ἀφρικῆς διὰ τὴν ἁλίευση τῶν σπόγγων περὶ  τὰ μέσα ἢ τὰ τέλη τοῦ ἑπομένου μηνὸς Μαρτίου. Ἐξ’οὔ,προέκυψε καὶ ἡ γνωστὴ εἰς τὴν Ὕδραν ρῆσις:

«Σταυροῦ λύσε,Σταυροῦ δέσε»

διότι ὁ ἀπόπλους τοῦ Στόλου,συνέπιπτε μὲ τὴν Ἑορτὴ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως (πρὸ τῆς Λαμπρῆς) καὶ ὁ κατάπλους τοῦ εἰς τὴν Ὕδραν συνέπιπτε μὲ τὴν Ἑορτὴ τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Τετάρτης 5ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«....Οἱ σωματέμποροι ἐνεργοῦν ἀναλόγως δὶ’ἕκαστον ἐκ τῶν ἀτόμων αὐτῶν.Εἰς ἄλλους ὑπόσχονται ὅτι θὰ διευκολύνουν τὴν ἐξ Ὕδρας δραπέτευσιν ὅταν θὰ ἔλθη ἡ ὥρα τῆς ἀναχωρήσεως τῶν σπογγαλιευτικῶν πλοιαρίων καὶ οὕτω ἐμπίπτουν εἰς τὴν παγίδα οἱ πονηροί,λογαριάζοντες ὅτι θὰ πάρουν τὴν παχειὰν προκαταβολὴν καὶ τὸ σκάσουν.Εἰς ἄλλους ἐξυμνοὺν τὰ ἄκοπα κέρδη τῆς σπογγαλιείας καὶ οὕτω παρασύρονται οἱ ἐξ ἀνάγκης ἄεργοι καὶ οὕτω καθεξῆς.Παρουσιάζεται διὰ τῆς ἐκθέσεως καὶ τῶν παραπλανητικῶν ὑποσχέσεων τῶν σωματεμπόρων μία πρόχειρος ἀκι ἀπρόοπτος διέξοδος δὶ’ὅλα αὐτὰ τὰ δυστυχῆ ἢ ὕποπτα ὄντα καὶ τὴν ἀκολουθοῦν προθύμως.

Ὅσοι ἐξ αὐτῶν γνωρίζουν τυχὸν κάτι τί περὶ τῶν δεινῶν της σπογγαλιείας παραπλανῶνται ἀπὸ τὰς ἐπιτηδειοτάτας εἰσηγήσεις τῶν σωματεμπόρων,ὅτι τὰ θρυλούμενα περὶ τῶν κινδύνων καὶ τῶν περιπετειῶν τῶν δυτῶν εἶνε ὑπερξωγκωμένα ἢ σκόπιμα ψεύδη διὰ τοῦτον καὶ δὶ’ἐκεῖνον τὸν λόγον καὶ ὅτι ἐπὶ τέλους ὑπάρχει τρόπος νὰ μὴν ὑποφέρη καὶ νὰ μὴ πάθη κανεὶς τίποτε,αὐτὸς καὶ αὐτὸς κλπ.Ὅσοι δὲ οὐδὲν γνωρίζουν-καὶ εἶνε ὑποθέτομεν οἱ περισσότεροι Ρωμηοὶ-ἄλλο ποὺ δὲν θέλουν παρὰ νὰ βροῦν δουλειὰ καὶ μάλιστα ἐπικερδῆ,τυχοδιωκτικήν,ἄνετον κλπ,ὅπως τὴν παριστάνουν οἱ προμηθευταί.Ἀλλὰ ὅλους τους ρίπτει κατ’ἀρχὴν εἰς τὴν παγίδαν ἡ ἀνάγκη καὶ τὸ μετέωρόν της ὑπάρξεως τῶν.Ἐννοεῖται,ὅτι μόλις τσιμπήσουν μερικοὺς ἐκ τῶν ἀνωτέρω οἱ σωματέμποροι,δὲν τοὺς ἀφίνουν ἀπὸ πλησίον τῶν,φροντίζουν νὰ κρατοῦν εἰς κάποιαν ἀπόστασιν τοὺς πονηροτέρους ἀπὸ τοὺς ἁπλουστέρους καὶ σπεύδουν νὰ θεραπεύσουν προθύμως ἐκ τοῦ προχείρου τὰς ἀναγκας τῶν,αἳ ὁποῖαι εἶνε ὄλαι αἳ γνωσταὶ ἀνθρώπιναι ἀναγκαι,ἀπὸ τὴν πρώτην ἕως τὴν τελευταίαν,προκειμένου περὶ τοιούτων ἀτόμων.Πρὸς καλλιτέραν δὲ κατανόησιν τοῦ ποιοῦ καὶ τῆς πανσπερμίας τῶν 9/10 τῶν δυτῶν,ἀναφέρομεν ὅτι συνεισφέρει διὰ τὴν στρατολογίαν αὐτῶν καὶ αὐτὸς ὁ Ὁμονοιακὸς κύκλος.

-Ἀμοιβὴ εἷς εἶδος καὶ μόνον 200 δραχμᾶς

Καταρτίζεται λοιπὸν οὕτω τὸ μεῖζον πλήρωμα τῶν δυτῶν,ἑκάστου ἔτους καὶ δρόμο διὰ τὴν Ὕδραν ἡ ἀγέλη τῶν ὑποψηφίων του θανάτου.Οἱ μηχανικοὶ-αὐτὸν τὸν τίτλον τὸν ἀποδίδουν ἐπὶ τὸ ἀπατηλότερον καὶ μεγαλοπρεπέστερον οἱ σωματέμποροι-ἐπείγονται διὰ τὴν Ὕδραν γαυριῶντες διὰ τὸν τίτλον καὶ τὸ οὐρανόπεμπτον προσοδοφόρον ἐπάγγελμα.Εἰς τὸν λόχον τῶν ὑπάρχουν καὶ παιδιὰ 17 ἐτῶν ἀκόμη.

Πρέπει νὰ εὐρίσκωνται ἐκεῖ ἀπὸ 1ης ἢ ἀπὸ 15ης Φεβρουαρίου,διότι ἡ ἐκκίνησις τῶν πλοίων γίνεται συνήθως περὶ τὰ μέσα ἢ περὶ τὸ τέλος τοῦ Μαρτίου,οἱ δὲ δύται πρέπει νὰ εἶνε συγκεντρωμένοι εἰς Ὕδραν ἕνα ἢ ἐνάμισυ μήνα πρίν....»

Ἄφιξις νεοπροσλαμβανομένων δυτῶν εἰς Ὕδραν

Κατὰ τὴν ἄφιξιν τῶν νεοπροσλαμβανομένων δυτῶν εἰς τὴν Ὕδραν,σύμφωνα πάντοτε μὲ τὰ καταγγελόμενα τοῦ ἀρθρογράφου τῆς ἐφημερίδας «Ἐμπρός»,ἄρχεται ἡ πραγματικὴ ἐκμετάλλευσις τῶν ἀνδρῶν αὐτῶν.Ὁ ἀρθρογράφος τῆς ἐφημερίδας,ἐνῶ ἀρχικῶς εἶχε παρουσιάσει τοὺς ὑποψήφιους δύτες,ὡς κοινωνικὰ ἀποβράσματα ποὺ ἐσύχναζαν εἰς τὰ καταγώγια καὶ τὰ χασισοποτεῖα τοῦ Πειραιῶς,εἰς τὴν προσπάθειά του νὰ δραμματοποιήσει τὶς βαρύτατες καταγγελίες τοῦ κατὰ τῶν σπογγαλιεμπόρων τῆς Ὕδρας,παρουσιάζει πλέον τοὺς ἀφιχθέντες εἰς τὴν Ὕδραν νέους δύτες ὡς ρακένδυτους, πεινασμένους καὶ ἀπροστάτευτους,ἕρμαια εἰς τὶς ὀρέξεις τῶν Ὑδραίων ἐμπόρων.

Τὸ κύκλωμα ἐκμεταλλεύσεως τῶν νέων δυτῶν,ἐβασίζετο εἰς τὴν ἀγαστὴ συνεργασία μεταξύ του «σωματέμπορου»,δηλαδὴ τοῦ Ὑδραίου ταβερνιάρη τῆς Κιάφας,εἰς τὰ ταβερνεῖα τῶν ὁποίων κατέληγαν οἱ νέοι δύτες,τοῦ «μόνιμου ἀντιπροσώπου»,δηλαδὴ τοῦ συνδετικοῦ κρίκου μεταξὺ Ὕδρας-Πειραιῶς,ὁ ὁποῖος εἶχε τὴν ἁρμοδιότητα νὰ προσεγγίσει τοὺς νέους ὑποψήφιους δύτες εἰς τὸν Πειραιά,καθὼς καὶ τοῦ «ἐμπόρου προμηθευτῆ»,δηλαδὴ τοῦ Ὑδραίου καταστηματάρχη,ὁ ὁποῖος ἐκμεταλλευοτᾶν τοὺς νέους δύτες πωλώντας τοὺς διάφορες προμήθειες ὑπὸ τὸ καθεστὼς τῆς μαύρης ἀγορᾶς.Τὸ τρίπτυχό του κυκλώματος σωματεμπορίας λειτουργοῦσε εἰς τὴν Ὕδραν ὡς ἑξῆς:

 

Ἅμα τὴ ἀφίξει τους,οἱ νέοι δύτες καθοδηγοῦντο ἀπὸ τοὺς «σωματέμπορους» ἀπ’εὐθείας εἰς τὰ ταβερνεῖα τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας.Ὁ κάθε «σωματέμπορος» εἶχε συνάψει συμφωνία-συνεργασία μὲ τὸν δικόν του προμηθευτῆ ἐμπορευμάτων, εἰς τὸν ὁποῖον καὶ ἀπέστελνε πρὸς ἐνδυματισμὸν τοὺς νέους δύτες.Ὅμως,ἡ ἀγορὰ τῶν ἐνδυμάτων τῶν νέων δυτῶν,ἐπραγματοποιῆτο ἀποκλειστικῶς διὰ μέσω τοῦ «σωματεμπόρου»,διότι οἱ νέοι δύτες δὲν ἐλάμβαναν χρήματα εἰς τὸ χέρι.

Σύμφωνα μὲ τὰ γραφόμενα,ἡ ἀμοιβὴ τῶν νεοναυτιλλομένων δυτῶν εἶχε ὁρισθεῖ εἰς τὸ ὕψος τῶν 600,00 δραχμῶν.Ἀπ’τὸ ἐν λόγω χρηματικὸ ποσό,οἱ δύτες ἐλάμβαναν 15-25 δραχμὲς κατὰ τὴν στιγμὴν τῆς ἐπιβιβάσεώς τους εἰς τὰ σπογγαλιευτικὰ πλοιάρια.Τὸ προηγούμενο χρονικὸ διάστημα παραμονῆς τοὺς εἰς τὴν Ὕδραν,περίπου ἑνὸς μηνός, ἐλάμβαναν ἡμερησίως εἷς τὸ χέρι μόνο δύο δραχμές,ἤτοι 60 δραχμὲς τὸν μήνα,τις ὁποῖες καὶ ἐξόδευαν ἀλόγιστα εἰς τὰ ταβερνεῖα τῆς συνοικίας τῆς Κιάφας, γλεντοκοπώντας ἀκατάπαστα ἕως τὴν τελικὴν ἀναχώρησιν τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου.Ἐνίοτε,ὁρισμένοι ἐξ’αὐτῶν ἀπαιτοῦσαν καὶ ἐλάμβαναν περισσότερα χρήματα εἰς τὸ χέρι,τὰ ὁποία καὶ ἐξόδευαν εἰς ἡγεμονικὰ καὶ πολυέξοδα κεράσματα ὑπὲρ τῶν ἄλλων θαμώνων τῶν ταβερνείων.

Φυσικά,ἡ ἀγορὰ τῶν ἐνδυμάτων καὶ τῶν λοιπῶν προμηθειῶν χρεωνόταν ἀπ’τὸν «σωματέμπορο» καὶ τὸν συνεργαζόμενο προμηθευτὴ τοῦ εἷς τιμὲς διπλάσιές του κανονικοῦ.Συνεπῶς ἕως τὴν ἀναχώρησιν τοῦ στόλου,οἱ νέοι δύτες,λόγω τὶς ὡς ἄνω καταστάσεως,κατέληγαν νὰ λαμβάνουν ὡς πραγματικὴ ἀμοιβὴ 200,00 δραχμὲς (καὶ αὐτὲς εἰς εἶδος).Οἱ ὑπόλοιπες 400,00 δραχμὲς ἦταν τὸ κέρδος τῆς ἐκμεταλλεύσεως τὸ ὁποῖο ἀναλογοῦσε εἰς τοὺς «σωματέμπορους».

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Τετάρτης 5ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«....Ἀπεβιβάζονται εἰς τὴν πόλιν γυμνοὶ καὶ τετραχηλισμένοι,ἐσφραγισμένοι εἰς τὰ πρόσωπα ἀπὸ τὴν κακοπάθειαν καὶ τὴν πείναν,διότι εἴπομεν ποίας κατάντιας καὶ προελεύσεως ἄνθρωποι εἶνε.

Οἱ ἐντόπιοι ὅταν βλέπουν τὸν ἐθελοντικὸν αὐτὸν στρατὸν εἰσορμώντα καθ’ἑκάστον ἔτος εἰς τὴν πόλιν τῶν εἰς τὰ ἴδια χάλια καὶ  μὲ τὴν ἰδίαν μωρὰν ἐλπίδα γέλουν καὶ οἰκτειροῦν μέσα τῶν.

Οἱ φιλανθρωπότεροι προβαίνουν καὶ μέχρι τοῦ νὰ τοὺς μυήσουν εἰς ποιὸν μακελλειὸ ρίπτονται ἐθελουσίως,ἀλλὰ τὸ πράγμα ἔχει πάρει δρόμο πλέον καὶ οἱ ἀποκαλύψεις τῶν ἐντόπιων εἶνε μονομερεῖς καὶ ἄτολμοι διότι ἡ Σπογγαλιευτικὴ Ἀνάγκη περιβιώνει εἰς τὸν σιδηροῦν κύκλον της,ὅλην τὴν νῆσον,οἱ δὲ μαστρωποὶ τῆς ζωῆς καὶ τῶν ὠμάτων τῶν ὄντων αὐτῶν ἔχουν τὴν γλώσσαν πολὺ δεινοτέραν. Ἄλλως τὲ ἀρχίζει νὰ γλυκογελᾶ ἤδη ἐνώπιον τῶν ἡ μορφὴ τοῦ χρήματος καὶ τῆς ἄλλης μηνιαίας πλήρους καλοπεράσεως.

Ἅμα λοιπὸν ἀποβιβασθοῦν ὁδηγοῦνται ἀπὸ τοὺς προστάτας τῶν εἰς τὰ κλασσικὰ ταβερνεῖα.Ἐκεῖ θὰ τρῶν,θὰ πίνουν καὶ θὰ κοιμωνται ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον,κατὰ τὸ διάστημα τοῦ μηνὸς τοῦ μέλιτος.Προηγήθη ἤδη ἡ συμφωνία διὰ τὴν ἀμοιβήν.Καὶ ἡ ἀμοιβὴ εἶνε συνήθως 600 δραχμᾶς διὰ τοὺς ἄλλους ὑπάρχει ἄλλος,πολὺ διάφορος λογαριασμός.Ἀλλὰ οἱ ἀντζαμῆδες πρέπει πρῶτα πρῶτα νὰ ντυθοῦν.Ὁ σωματέμπορος εἶνε ἕτοιμος νὰ προμηθεύση τὸ πᾶν.

Ἕκαστος ἀπὸ τοὺς σωματέμπορους ἔχει τὸν ἰδιαίτερον ἐντόπιον ἔμπορόν του,ἀπὸ τὸν ὁποῖον λαμβάνει ἐπὶ πιστώσει,ἐμπόρευμα.Καὶ μὲ ἔκπτωσιν δὲ βεβαίως προκειμένου περὶ μεγάλου ποσοῦ.Λεπτὰ οἱ ἀντζαμῆδες δὲν λαμβάνουν εἰς τὸ χέρι εὔκολα καὶ διὰ τοῦτο εἰνε ἠναγκασμένοι νὰ προμηθεύωνται τὰ χρειαζούμενα διὰ μέσου του σωματέμπορου.Πρώτη λοιπὸν σαγονιά.Μία ἐνδυμασία ἐξωτερικὴ ἀξίας μόλις 40 δραχμῶν χρεώνεται τὸ διπλάσιον.Τὰ ἐσωτερικὰ ροῦχα ἐπίσης.Ὁμοίως ἡ τροφὴ-διότι οἱ ἀντζαμῆδες τρέφονται χλωμὰ-βράδυ ἐπὶ ἕνα μήνα εἰς τὰ ταβερνεῖα τῶν σωματεμπόρων.Ἐκεῖ δὲ καὶ πίνουν καὶ γλεντοῦν κατὰ τὸν μήνα αὐτόν. Ἐννοεῖται ὅτι χρεώνονται κατὰ τὸ δύο στὸ λάδι,τρεῖς στὸ ξείδι καὶ πέντε στὸ λαδόξειδο.Λαμβάνουν καὶ ἕνα δίφραγκο τὴν ἡμέρα διὰ καφενεῖον κλπ τὸ ὅλον 60 δραχμὲς μετρητὰ εἰς τὸ χέρι κατὰ τὸν μήνα τῆς ἐν Ὕδρα ἀναμονῆς τῶν.Καὶ 15-25 δραχμὲς τὴ στιγμὴ ποὺ πρόκειται νὰ μανδρωθοῦν εἰς τὰ καΐκια πρὸς ἐκκίνησιν. Συμφωνοῦνται 600 δραχμὲς κατὰ μέσον ὄρον δὶ’ἕκαστον ταξείδιον.Ἀλλὰ ἀπὸ αὐτᾶς,ὡς φαίνεται ἐκ τῷ ἀνωτέρω μόλις 200 περίπου πραγματικῶς πληρώνονται καὶ αὐτὰ εἰς εἶδος

-Ἡ παραλυσία καὶ ἡ οἰκτρότης τῶν δυτῶν

Ἀλλὰ καὶ ἂν μερικοὶ πέρνουν ἀπὸ πρὶν περισσότερα μετρητὰ εἰς τὸ χέρι τοὺς δίνουν καὶ καταλαβαίνουν.Τὰ γλεντοκοποῦν ἀνηλεῶς.Ὅταν μία χρονιὰ συνέπεσε νὰ ὁρισθῆ ἡ ἀναχώρησις τῶν πλοίων τὴν Καθαρὰ Τετάρτην,ἕνας ἰδιοκτήτης μεγάλου ἐν Ὕδρα καφενείου ἐπώλει εἰς δύτας,διασκεδάζοντας τὴν Τρίτην ἐν τῷ καφενείω του,85 δραχμᾶς τὸ ταψὶ τοῦ μπακλαβὰ ὁ ἀθεόφοβος!

Οἱ δὲ δύται κερνοῦσαν ἀδιακρίτως ὅλους τους εἰς τὸ καφενεῖον εἰσερχομένους ἠγεμονικώτατον ἐννοεῖται κέρασμα.Αἳ δὲ πρὸς τοὺς δύτας ὑποσχέσεις ἐκ μέρους τῶν σωματεμπόρων κατὰ τὸ πρὸ τῆς ἐκκινήσεως διάστημα πᾶν κι ἔρχονται.Ὑπόσχονται νὰ τοὺς εὕρουν καὶ καλὲς νύφες πρὸς τελικὴν ἐγκατάστασιν ἐν Ὕδρα.Ἄλλαι ὑποσχέσεις εἶνε αἳ ὑποσχέσεις μεριδίου ἀπὸ τὰ κέρδη τῶν σπόγγων,αἴτινες ὅμως οὐδέποτε ἐκπληροῦνται....»

Εἰς ἀρκετὲς περιπτώσεις,ἡ ἐπέμβασις τοῦ Ἀστυνόμου Ὕδρας λειτουργοῦσε λυτρωτικὰ διὰ ὁρισμένους νέους δύτες,οἱ ὁποῖοι ὑπὸ τὶς νουθεσίες του,ἐπείθοντο τελικῶς νὰ μὴν ἐκπλεύσουν ὡς ναῦτες τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου τῆς Ὕδρας,παρὰ τὶς ἀντιδράσεις τῶν σωματεμπόρων οἱ ὁποῖοι ἀπαιτοῦσαν τὴν καταβολὴ τῶν χρημάτων ποὺ εἶχαν ξοδεύψει διὰ τοὺς ἀποχωρήσαντες δύτες.

Σημείωσις:Ὁ ἀρθρογράφος τῆς ἐφημερίδας,ἐνῶ ἀρχικῶς εἶχε καταγγείλει πὼς ἡ δράση τοῦ κυκλώματος σωματεμπορίας διενεργεῖτο ὑπὸ τὰ ὄμματα τῶν Τοπικῶν Ἀρχῶν τῆς νήσου,ἐν συνέχεια ἐξῆρε τὸν ρόλο τοῦ Ἀστυνόμου Ὕδρας εἰς τὴν διάσωσιν τῶν ἀνήμπορων νέων δυτῶν.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Τετάρτης 5ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«...Πλησιάζει ἐπὶ τέλους ἡ περίφημος ἡμέρα τῆς ἀναχωρήσεως.Ἀπέναντι τῶν  ἡμιμεθυσμένων ἐκ τῆς μηνιαίας καλοπεράσεως καὶ τῶν παραπλανητικῶν ἐλπίδων τῶν δυτῶν δὲν ἰσχύει πλέον οὐδεμία παρακέλευσις,ἐὰν ὑπάρξη τοιαύτη,ὅπως τοὺς ἀποτρέψη τῆς γραμμῆς τοῦ ὀλέθρου.Δὲν εἶνε ἄλλως τὲ καὶ εὔκολον νὰ ξεφύγουν πλέον.Ἐφέτος ἐν τούτοις ὁ ἀστυνόμος κ.Γραμματᾶς κατόρθωσε νὰ μεταπείση ἀρκετοὺς καὶ νὰ τοὺς φυγαδεύση μετὰ πολλᾶς ἐννοεῖται νουθεσίας καὶ ἀναπτύξεις.Εἰς κάθε ἀναχώρησιν ἀτμοπλοίου ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἐπεβίβαζε πρὸς φυγὴν τοὺς μετανοήσαντας ἐξ αὐτῶν παρουσιάζοντο οἱ μεσίται διαμαρτυρόμενοι καὶ ὑπενθυμίζοντες τὰ ἔξοδα ποὺ εἶχαν κάμει ἕως τότε δὶ’ἕκαστον τῶν φυγαδευομένων.

«-Ἐγγυηθῆτε ὅτι θὰ ἐπανέλθουν ζωντανοὶ καὶ ὑγιεῖς καὶ τότε νὰ τοὺς ἀφήσω εἰς τὰ χέρια σᾶς» ἦτον ἡ ἀπάντησις τοῦ ἀστυνόμου.Καὶ οἱ μεσίται ὑπεχώρουν κανονικῶς μὴ ἔχοντες τί φῆναι....»

Τὰ πλοῖα τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου,πρὸ τῆς ἀναχωρήσεώς τους, «ἐβγαῖναν εἰς τὰ πανιὰ» διὰ προετοιμασίαν,δύο ἕως τρεῖς ἡμέρες ἔξωθέν του λιμένος τῆς Ὕδρας.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Τετάρτης 5ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«....Τὴν παραμονὴν τῆς ἐκ τοῦ λιμένος ἐκκινήσεως,ἀφοῦ παραλάβουν ἀπὸ τοὺς προμηθευτᾶς τοὺς δύτας καὶ τοὺς τοποθετήσουν εἷς τὰ πλοῖα,πληρώνουν οἱ πλοίαρχοι εἰς αὐτοὺς τὰς 600 ἀπάνω-κάτω δὶ’ἕκαστον τῶν δυτῶν δραχμᾶς οἱ πλοίαρχοι.Ἐξ αὐτῶν ὡς προείπομεν,οἱ προμηθευταὶ ἔχουν κέρδος τὰς 400 περίπου.Ἀφοῦ δὲ γεμίσουν τὰ πλοῖα,παραλαμβάνοντες καὶ τὸ ἄλλο προσωπικόν,ξανοίγονται ὀλίγον ἔξωθέν της νήσου καὶ μένουν εἰς τὰ πανιὰ ἐπὶ δύο-τρεῖς ἡμέρας μέχρι τῆς στιγμῆς τῆς ἀναχωρήσεως διὰ τὰ παράλια της Ἀφρικῆς...»

Σημείωσις:Ἡ εὐλάβεια τῶν Ὑδραίων σφουγγαράδων ἦταν μεγαλή.Μετὰ τὸν Ἁγιασμὸ τῶν καΐκιων τους μὲ τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Φανερωμένης (Μοναστήρι Ὕδρας) δὲν ἀναχωροῦσαν γιὰ τὰ παράλια της Ἀφρικῆς ἐὰν πρῶτα δὲν ἁγίαζαν τὰ καΐκια τους καὶ μὲ τὴν εἰκόνα τῆς Παναγία τῆς Μυρτιδιώτισσας.Ἰδοὺ τί διασώζουν μὲ τὴν γραφὴ τοὺς ὁ Νικόλαος Χαλιορὴς καὶ ὁ Ἰωάννης Καραμῆτσος:

ΥΔΡΕΪΚΑ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΗΤΟΙ (ΗΘΗ-ΕΘΙΜΑ-ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΕΣ-ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ)Νικόλαος Χαλιορὴς Πειραιεὺς 1931)

«..Ὅταν φεύγουνε κὶ ὅταν γυρίζουνε τὰ καΐκια ‘ἀπ’τὸ μεγάλο τους ταξίδι περνᾶνε σύρριζα,ὄξω-ὄξω στὴν Παναγιὰ τοῦ παπᾶ-Κούκιου, στὰ Καμίνια’ τώχουνε σὲ καλὸ πάντα..»

(Ὕδρα Νῆσος Ἐντέλης Δρυόπων Ὕδρα 1998 Γιάννης Ἃ Καραμῆτσος):

«Ταυτόγχρονα δὲ οἱ καμπάνες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Μυρτιδιωτίσσης τοῦ Παπακοκκίνου διελάλουν τὸ χαρμόσυνον ἄγγελμα τῆς αἴσιας ἐπιστροφῆς τῶν σφουγγαράδικων καΐκιων πρὸς πάσαν κατεύθυνσιν καὶ γωνίαν.Καὶ τότε ἀνεστατώνετο ὅλος ὁ γυναικόκοσμος καὶ ἐξώρμα ἀκράτητος πρὸς τὰ Καμίνια καὶ τὸ Αὐλάκι,διὰ νὰ ἐπιτύχη ὀλιγόλεπτον συνδιάλεξιν,ἐκ τοῦ μακράν,μὲ τὸν ἐπιστρέφοντα ἀπὸ τὴν Μπαρμπαριᾶν σύζυγον, πατέρα ἢ ἀδελφὸν»(Σταμάτης Χρυσαφίτης)

Ἐν κατακλείδι,ὁ ἀρθρογράφος εἰς τὸν ἐπίλογο τοῦ ἄρθρου τῆς 5ης Νοεμβρίου 1908, καταλήγει εἰς τὸ συμπέρασμα πὼς ἡ διαγωγὴ ποὺ ἐπεδείκνυαν οἱ νέοι δύτες κατὰ τὴν διαμονὴν τοὺς εἰς τὴν Ὕδραν,ἡ ἔλλειψη ἐμπειρίας,καὶ ἡ ἤδη βεβαρυμένη ὑπὸ τὶς κακουχίες καὶ τὴν τρίφυλλη ζώη τους  εἰς τὸν Πειραιᾶν σωματική τους κατάσταση, ἦταν οἱ κυριότερες αἰτίες ἐκδηλώσεως τῶν ναυτικῶν δυστυχημάτων κατὰ τὴν διάρκεια ἁλίευσης τῶν σπόγγων μὲ τὴν μέθοδο τῶν σκαφάνδρων.

Δὲν ἔλειπαν ὅμως καὶ τὰ δυστυχήματα τὰ ὁποῖα ἦταν ἀποτέλεσμα ὀργανωμένης δολιοφθορᾶς.Συνήθως,κύριοι ὑπαίτιοι τῶν δυστυχημάτων αὐτῶν ἦταν εἴτε ὁ «κολαουζιέρης»,δηλαδὴ ὁ εὐρισκόμενος εἰς τὴν κουβέρτα τοῦ σπογγαλιευτικοῦ πλοιαρίου ναύτης,ὁ ὁποῖος ἐπικοινωνοῦσε μὲ τὸν καταδυόμενον εἰς τὴν θάλασσαν δύτη,εἴτε εἰς ἐκ τῶν δύο ναυτῶν ποὺ διαχειρίζοντο τὸν σωλήνα «μαρκούτσι» τῆς χειροκίνητης ἀντλίας μέσω τῆς ὁποίας ἀπεστέλλετο ὁ ἀέρας εἰς τὴν περικεφαλαία του δύτη, εἴτε τέλος,ὁ ναύτης ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἤλεγχε τὸν χρόνο τῆς καταδύσεως τοῦ κάθε δύτη.

Ὑπῆρχαν ἑπομένως,μυστικὲς συνεννοήσεις μεταξὺ τῶν ἀνδρῶν τῆς κουβέρτας καὶ τῶν πλοιάρχων τῶν σπογγαλιευτικῶν,(εἰς τοὺς στόλους ὅλων τῶν νήσων καὶ ὄχι μόνο εἰς τὰ πλοιάρια τῆς Ὕδρας,ἐναντίον τῆς ὁποίας καταφέρεται μὲ μένος ὁ ἀρθρογράφος τῆς ἐφημερίδας «Ἐμπρὸς»)ὥστε εἴτε νὰ ἐπιμηκύνεται ἐσκεμμένα ὁ χρόνος παραμονῆς ὁρισμένων δυτῶν εἰς τὸν βυθόν,κυρίως τῶν νέων,εἴτε νὰ πραγματοποιοῦνται λανθασμένοι χειρισμοὶ εἰς  τὴν χρήση τῆς ἀντλίας ἀέρος,εἴτε νὰ ἀγνοοῦνται ἢ νὰ παρερμηνεύονται τὰ σήματα ποὺ ἐλάμβανε ἀπὸ τὸν εὐρισκόμενον εἰς τὸν βυθὸν δύτη,ὁ κολαουζίερης.Φυσικὰ τὸ μερίδιο τοῦ ἀποθανόντος ἐμοιράζετο μεταξὺ τῶν συνεργῶν αὐτῶν.

Ἡ χρήση ἁλίευσης σπόγγου μὲ τὴν μέθοδο τοῦ σκαφάνδρου,πραγματοποιήθηκε διὰ πρώτη φορὰ τὸ ἔτος 1863.Ἡ χρῆσις τοῦ πιστώνεται εἰς τὸν Συμιακὸν  Φώτη Μαστορίδη.Ἡ στοιχείωδης ἄγνοια τῆς διαδικασίας τῆς ἀποσυμπιέσεως καὶ ἡ χρήση τοῦ σκαφάνδρου εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νὰ καταγραφοῦν κατὰ τὴν πεντηκονταετία 1866-1915,10.000 θάνατοι καὶ 20.000 παραλύσεις ὡς ἀποτέλεσμα τῆς νόσου τῶν δυτῶν.(Πηγή:ΒικιπαίδειαΛημμα:Σκάφανδρο) 

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Τετάρτης 5ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«....Προέρχονται καὶ ἐξ αἰτίας τῶν δυτῶν τὰ δυστυχήματα τῶν;Βεβαίως ἀλλὰ ἡ ἐνοχὴ τῶν εἶναι ἀντικειμενικὴ μόνον.Πῶς δύνανται νὰ ἀνθέξουν εἰς τὸ βάθος τοῦ ὕδατος καὶ εἰς τὰς ἄλλας σχετικᾶς κακουχίας ἄνθρωποι σαπροῦ ὀργανισμοῦ,ὁποῖοι εἶνε οἱ πλεῖστοι τῶν ἀντζαμήδων δυτῶν;

Ἄλλως τὲ ἡ διακρίνουσα τοὺς περισσοτέρους ἐξ’αὐτῶν διαφθορὰ τοῖς παρακολουθεῖ καὶ ἐντὸς τῶν πλοίων καὶ μετὰ περισσοτέρας ἐντάσεως μάλιστα.Γράφων ἀπ’αὐτῆς τῆς ἀπόψεως παρακολουθῶ τὴν ἀνάπτυξιν τοῦ ἀνθρωπινωτάτου ἐφοπλιστοῦ κ. Κυριαζόπουλου υἱοῦ,περὶ τῆς ἀληθείας τῆς ὁποίας ἔχω λόγον νὰ ἀμφιβάλλω,διότι καὶ ἀπὸ ἄλλους ἤκουσα τὰ ἴδια.

-Ἀκολασίας καὶ ἀθλιότητας τὸ ἀνάγνωσμα

Ἡ ἀντοχὴ τοῦ ὀργανισμοῦ εἰς τὴν καταδυτικὴν ἐργασίαν εἶνε ὡς πρὸς τὰ δυστυχήματα παράγων τῆς αὐτῆς σημασίας,οἴας καὶ τὸ βάθος τοῦ ὕδατος μέχρι τοῦ ὁποίου εἰσδύουν.Δία τοῦτο,οἱ ὑγιοῦς ὀργανισμοῦ δύται σπανιώτερον παθαίνουν.Ὁμοίως καὶ οἱ πεπειραμένοι.Ἀλλὰ καὶ ἡ ἐγκράτεια τὰ μέγιστα συντείνει εἰς ἀποτροπὴν τοῦ κινδύνου. Μοῦ ἀνέφεραν ἐν Ὕδρα σχετικὸν παράδειγμα:

Μεταξὺ δύο πλοίων ὑπὸ τὰς αὐτᾶς συνθήκας ἐργαζομένων,οἱ τοῦ πληρώματος τοῦ ἑνὸς παρετηρήθη ὅτι οὐδὲν εἶχον πάθει κατὰ τὴν ἐργασίαν,ἐνῶ εἰς τὸ πλήρωμα τοῦ ἄλλου,καίτοι ἀποτελούμενον ἐξ ὑγιῶν δυτῶν,παρετηρήθησαν ἀλλεπάλληλα κρούσματα σχετικῶν παθημάτων.Μετὰ τὰς ἁρμοδίους ἔρευνας παρετηρήθη ὅτι αἴτιος τοῦ κακοῦ ἦτον εἰς 20ετης Καλύμνιος...Ἀπεμονώθη,ἀλλ’εἰς μάτην.Ποῦ νὰ συγκρατηθῆ ἡ λυσσώσα διαφθορά.Ἀλλὰ καὶ περασμένης ἡλικίας ἄνθρωποι παίζουν ἐντὸς τῶν πλοίων ρόλον οἶον ὁ εἰκοσαετὴς Καλύμνιος.Ἀναφέρονται καὶ τοιαῦτα κρούσματα....»

Οἱ δύτες τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου τῆς Ὕδρας

Σημαντικὲς πληροφορίες περὶ τῆς δυνάμεως τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου τῆς Ὕδρας παρεῖσχε ἡ ἐφημερίδα «Ἐμπρὸς» εἰς τὸ φύλλον τῆς 6ης Νοεμβρίου 1908.

Συγκεκριμένα,ὁ σπογγαλιευτικὸς στόλος τῆς Ὕδρας διέθετε τετρακόσιους πενήντα δύτες,ἐκ τῶν ὁποίων οἱ ἑκατό,ἐδραστηριοποιοῦντο παράλληλα καὶ ἐκτὸς Ὕδρας,ὡς δύτες σπογγαλιευτικῶν πλοίων ἄλλων νήσων.

Διακόσιοι περίπου δύτες,εἶχαν ἐγκατασταθεῖ εἰς τὴν Ὕδραν ὡς σύζυγοι Ὑδραίων γυναικών.Ὅμως,μετὰ τὴν πάροδο ὀλίγων ἐτῶν,οἱ περισσότεροι ἐξ’αὐτῶν τὶς ἐγκατέλειπαν, ἀδιαφορώντας γιὰ τὶς οἰκογένειές τους, διὰ νὰ μεταβοῦν πρὸς ἐργασίαν εἰς ἄλλα σπογγαλιευτικὰ κέντρα.

Οἱ Ὑδραῖοι δύτες ἦταν περίπου πενήντα ἄνδρες.Θεωροῦντο ὡς οἱ καλύτεροί του σπογγαλιευτικοῦ στόλου,καὶ ἡ ἀμοιβὴ τοὺς ἀνηρχετο εἰς τὶς 3.000,00 ἕως 6.000,00 δραχμές δία μίαν περίοδον.Ἐπειδὴ δέ,οἱ περισσότεροι ἐδραστηριοποιοῦντο εἰς τὸν κλάδο ἐπὶ 15 ἕως 20 συναπτὰ ἔτη,εἶχαν ἀποκτήσει σεβαστὴ περιουσία λόγω τῆς ἀσκήσεως τοῦ συγκεκριμένου ἐπαγγέλματος.

Ἀρκετοὶ ἐξ αὐτῶν ὅμως,μόλις ἐλάμβαναν ὡς προκαταβολὴν τὸ ἥμισύ της ἀμοιβῆς τους,ἐγκατέλειπαν τοὺς πλοιάρχους τοὺς ἐν τῷ μέσω τῆς σπογγαλιευτικῆς περιόδου, καὶ ἐπέστρεφον εἰς τὴν Ὕδραν.

Τέλος,οἱ νεαροὶ δύτες τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου ἐλάμβαναν ἀμοιβὲς τῆς τάξεως των 1.000,00 ἕως 1.500,00 δραχμῶν.Υπῆρξαν όμως καὶ περιπτώσεις νεαρών δυτών, πενταετοῦς κυρίως εμπείρας,που ἄξιζαν νὰ λάβουν ἀμοιβὲς τῆς τάξεως τῶν 3.000,00 δραχμῶν.Οἱ ἀμοιβὲς αὐτές,ὑπὸ τὸ καθεστὼς τῆς τρομοκρατήσεως ποὺ ὑφίστατο οἱ νεαροὶ δύτες ἀπ’τὴν πλευρὰ τῶν πλοιάρχων τῶν πλοιαρίων, οὐδέποτε ἀποδίδοντο.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Πέμπτης 6ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«...Οἱ διαπεμπόμενοι ἐξ Ὕδρας δύται εἶνε κατὰ μέσον ὄρον κατ’ἔτος 450 περίπου.Ἐξ’αὐτῶν 100 ἐργάζονται καὶ μὲ ἄλλα σπογγαλιευτικὰ πλοῖα.Ἐντόπιοι εἶνε μόνον 50 περίπου,οἱ δὲ λοιποὶ ξένοι,πανσπερμία.200 ξένοι δύται,ἐκ τῶν περισυλλεγομένων ὡς προεξεθέσαμεν,εἶνε ἐγκατεστημένοι ἐν Ὕδρα,λάβοντες συζύγους ἐκ τῆς νήσου καὶ ἐγκαθίστανται πάντοτε καὶ νέοι.Ἀλλὰ ὄχι ὀλίγοι ἐξ αὐτῶν,μετὰ δύο ἢ τριῶν ἐτῶν συζυγίαν,ἀπέρχονται ἐξ Ὕδρας ἀνεπιστρεπτει,ὅσοι δὲν πάθουν ἐννοεῖται, ἐγκαταλείποντες τὰς οἰκογενείας τῶν εἰς τὸ ἔλεος τοῦ Κυρίου καὶ μεταβαίνοντες νὰ ἐργασθοῦν εἰς ἄλλα κέντρα σπογγαλιείας.

-Οἱ προνομιοῦχοι δύται.

Οἱ καλοὶ δύται,οἵτινες εἶνε ἐλάχιστοι καὶ ἐντόπιοι λαμβάνουν ὡς ἀμοιβὴν ἀπὸ 3-6 χιλιάδας δραχμῶν ἕκαστος διὰ μίαν περίοδον.Τὴν λαμβάνουν εἰς χρῆμα ὁλόκληρον.Αὐτοὶ εἶνε ὑγιεῖς καὶ μεγάλως πεπειραμένοι,διατῶνται δὲ καλῶς καὶ δὲν διατρέχουν κανένα κίνδυνον ἐκ τῶν πλοιάρχων καὶ ὡς χρησιμώτατοι καὶ ὡς ἐντόπιοι. Μερικοὶ ἓξ αὐτῶν λέγεται ὅτι ἔχουν καὶ περιουσίαν,διότι ἐξασκοῦν τὸ ἐπάγγελμα ἐπὶ 10,15 καὶ 20 ἀκόμα ἔτη.

Ἀλλὰ ἐπειδὴ δὲν τηροῦν τὸ ὠρισμένον μέτρον εἰς τὰς καταδύσεις,ὑπόκεινται καὶ αὐτοὶ εἰς τοὺς φυσικοὺς κινδύνους τοῦ ἐπαγγέλματος.

Ἐκτὸς τῶν δυτῶν ἀσχολοῦνται κατ’ἔτος εἰς τὴν σπογγαλιευτικὴν ἐπιχείρησιν καὶ 600 περίπου ναῦται κολαουζέριδες κλπ,ἐντόπιοι οἱ πλεῖστοι,ἄνθρωποι τῶν πλοιάρχων.

Ἡ λεπτομέρεια αὐτὴ ἂς χρησιμεύση καὶ ὡς ἀπάντησις εἰς χρονογράφον πρωΐνου φύλλου,ἀπορήσαντα διατὶ οἱ δύται στέκονται καὶ τοὺς δέρουν χωρὶς ν’ἀνθίστανται κτλ. Εἶνε ζήτημα ἂν εἰσερχόμενοι εἰς τὰ πλοιάρια,ἔχουν ἄλλο ἀπὸ σουγιὰ ἀπάνω τῶν.Ὡς πρὸς φυσικὴν δὲ ἀντοχὴν τοὺς εἴδομεν προηγουμένως.Ἐνῶ οἱ πλοίαρχοι καὶ οἱ ἀφωσιωμένοι εἰς αὐτοὺς ναῦται καὶ διὰ τῆς θέας μόνον δύνανται νὰ ἐπιβληθοῦν εἰς κάθε ἕναν...

Ὑπάρχουν νεαροὶ δύται οἵτινες ὑποδείξαντες ἱκανότητα καὶ ἀποκτήσαντες πείραν εἰς διάστημα 3 ἢ 5 ἐτῶν,δυνάμενοι δὲ ἔνεκα τούτου νὰ λάβουν καὶ 3.000,00 δραχμὲς διὰ μίαν περίοδον,περιορίζονται μόνον εἰς 1.000,00 ἢ 1.500,00.Καὶ τοῦτο,διότι ἂν λαμβάνοντες περισσότερα φανοῦν ἀτυχεῖς εἰς τὴν ἀνερεύσιν σπόγγων, κινδυνεύουν νὰ ὑποπέσουν εἰς τὴν μῆνιν τῶν πλοιάρχων καὶ νὰ πάθουν ὅτι καὶ οἱ ἄπειροι καὶ ἀνάξιοι ἀντζαμῆδες.

Οἱ δύται τῶν 3-6.000,00 ἐνίοτε φεύγουν εἰς τὸ μέσον της περιόδου,μὲ παρμένην τὴν προκαταβολὴν ἐννοεῖται,καὶ ἀφίνουν τοὺς πλοιάρχους εἰς τὰ κρύα τοῦ λουτροῦ.Αὐτὸ τὸ ἀναφέρω ἐπειδή μου τὸ διηγήθηκαν μεταξὺ τῶν ἄλλων.Οἱ δύται αὐτοί,ὡς ἔχοντες τὰ μέσα,κάμνουν καὶ ἰδίαν μεγαλοπρεπῆ προμήθειαν ἐκλεκτῶν τροφίμων,μεταλλικῶν ὑδάτων καὶ ἄλλων σχετικῶν....»

Οἱ καπεταναῖοι τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου τῆς Ὕδρας

Οἱ καπεταναῖοι τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου τῆς Ὕδρας,εἰς τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνος ἦταν πενήντα πέντε ἕως ἑξήντα ἄτομα περίπου.Ὅλοι οἱ καπεταναῖοι ἦταν γηγενεῖς Ὑδραῖοι.Σύμφωνα μὲ τὸν ἀρθρογράφο τῆς ἐφημερίδας «Ἐμπρός»,διέθεταν  ἄριστη φήμη καὶ διακατέχοντο ἀπὸ φιλεύσπλαχνα αἰσθήματα διὰ τοὺς νεαροὺς δύτες τοῦ πληρώματός τους.Μόνο δέκα ἐξ’αὐτῶν φέρονταν ἀπάνθρωπα εἰς τὰ πληρώματα τῶν σπογγαλιευτικῶν πλοιαρίων τους.

Σημείωσις:Ὁ ἀρθρογράφος τῆς ἐφημερίδας «Ἐμπρὸς»,ἐξῆρε τὸ ἦθος τοῦ Ὑδραίου πλοίαρχου καπετὰν-Νίκα (δὲν ἀναφέρεται τὸ ἐπίθετό του) καθὼς καὶ τοῦ «περίφημου» Ὑδραίου καπετὰν Δημοσθένη Μπαμπούσκου (εἰς ἐκ τῶν τεσσάρων ἀδελφῶν Μπαμπούσκου ποῦ διέθεταν σπογγαλιευτικὰ πλοῖα).

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Πέμπτης 6ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«.....-Οἱ μεγαλοπρεπεῖς καπετάνιοι

Ἂς ἀκούσωμεν καὶ μίαν μερίδα τῶν κατηγορουμένων.Τοὺς καπετάνιους,τοὺς ἰδιοκτήτας τῶν σπογγαλιευτικῶν πλοίων ὅπου τελοῦνται οἱ καταγγελλόμεναι τραγωδίαι.Εἶνε 55-60 τὸ ὅλον.Ὑδραῖοι.Δὲν ηὐτύχησα νὰ ἰδῶ ἐξ αὐτῶν παρὰ δύο μόνον.

Ὁ ἕνας ἐξ αὐτῶν ὁ καπετὰν Νίκας εἶναι τέλειος τύπος πλοιάρχου τῶν παλαιῶν ἡμερῶν,τῶν ἐπικῶν καὶ ζοφερῶν.Δὲν εἶνε μόνον εἰς τὸ ἀνάστημα γίγας,ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν καρδίαν,ἀετὸς δὲ εἰς τὴν ὄψιν.Διότι ὁ καπετὰν Νίκας ἔχει φήμην ἀγαθώτατου ἀνθρώπου,πονοῦντος διὰ τοὺς δύτας καὶ μεταχειριζομένου αὐτοὺς ὡς παιδιά του.Ἴσως διὰ τοῦτο καὶ πᾶν...καλὰ ἢ δουλεῖες του.Μοῦ εἶπαν περὶ αὐτοῦ ὅτι εἶνε τόσον ἀτυχὴς εἰς τὴν ἐργασίαν ὅσον ἀκριβῶς καὶ καλόψυχος!.Αἳ συμπτώσεις αὐταὶ δὲν παρέρχονται ματαίως πρὸ τῆς λαϊκῆς παρατηρήσεως.Ἡ ἠθικὴ κρίσις τοῦ λαοῦ ἐπὶ τῶν πρὸ αὐτοῦ κοινωνικῶν ἐκδηλώσεων καὶ γεγονότων δὲν δημιουργεῖται ὀλίγων ἐξ αὐτῶν.Ὁ λαὸς βλέπει τὸ ὠμὸν καὶ φωνάζον φαινόμενον καὶ ἀποκνεῖ νὰ προβῆ εἰς περαιτέρω μεταφυσικᾶς ἐρεῦνας πρὸς ἐξήγησιν τῶν διαφόρων καὶ πολλῶν ἀναπόδων,τὰ ὁποία παρουσιάζουν πρὸ αὐτοῦ τὰ πράγματα.

Περὶ τοῦ περίφημου καπετὰν Δημοσθένη Μπαμπούσκου ὅλοι μου εἶπαν ὅτι πρώτην φορὰν ἐφέτος τοῦ συνέβησαν τοιούτα «ἀτυχήματα»,ὁποῖα τὰ ἀποδοθέντα εἰς ἐγκληματικὴ ἐνέργειάν του καὶ κ.....(δυσανάγνωστον) αὐτὸν ἐν Ναύπλιω διὰ τὰ περαιτέρω.Ὅλοι ἕνεκα τούτου τὸν ἐλυποῦντο ὡς θύμα μοιραίας συμπτώσεως.

Δία τὴν ἱστορίαν σημειοῦμεν ὅτι ὑπάρχουν τέσσαρες ἀδελφοὶ Μπαμποῦσκο ἰδιοκτῆται σπογγαλιευτικῶν.Ἔχουν λοιπὸν καὶ οἱ πλοίαρχοι τὴν δικαιολογίαν τῶν,καὶ δυνατὴν μάλιστα.Ἐν τῷ 55-60 καπετάνιων τὸ πολὺ 10 εἶνε κατὰ τὴν κοινὴν ἐν Ὕδρα ὁμολογίαν οἱ σκληρόψυχοι,οἱ αἱμοβόροι,οἱ θηριώδεις.Οἱ ἄλλοι κάμνουν ὅτι δυνατὸν ἀνθρωπίνως διὰ νὰ περιορίζουν καὶ προλαμβάνουν τὰς ἐκ τῆς φύσεως τοῦ ἐπαγγέλματος ὀλεθρίας συνεπείας.Λέγουν λοιπὸν οἱ πλοίαρχοι.....»

Ἕνεκα τῆς σοβαρότητας τοῦ ζητήματος τῶν ἀλλεπάλληλων ἀτυχημάτων,κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἁλίευσης τοῦ σπόγγου μὲ τὴν μέθοδο τοῦ σκαφάνδρου,ὁ ἀρθρογράφος τῆς ἐφημερίδας «Ἐμπρὸς» ἐπεσκέφθη τὴν νῆσον Ὕδραν διὰ νὰ συνομιλήσει μὲ τοὺς πλοιάρχους τῶν σπογγαλιευτικῶν πλοιαρίων.

Οἱ πλοίαρχοι διὰ νὰ ἀντικρούσουν τὶς βαρύτατες κατηγορίες τῆς ἐφημερίδας «Ἐμπρός»,ἰσχυρίστηκαν πῶς λόγω τῆς ἰδιαιτερότητας καὶ τῆς σκληρότητας τοῦ ἐπαγγέλματος τοῦ δύτη, ἐπεδίωκαν νὰ ἔχουν εἰς τὴν δούλεψή τους ἄνδρες  ἱκανούς, ἄξιους καὶ προπαντῶς σταθεροὺς ἐπαγγελματίες εἰς τὴν ἐργασίαν τους.Δία αὐτόν τὸν λόγον,προέβαιναν εἰς τὴν προκαταβολὴ μέρους τῶν ἀπολαβῶν τῶν δυτῶν,διὰ νὰ ἐξασφαλίσουν τὴν συνεργασία τους.Οἱ ἀπολαβὲς αὐτές,ἀνάλογα τὴν ἐμπειρία του ἑκάστοτε δύτη ἔφθαναν ἕως τὸ ὕψος τῶν 6.000,00 δραχμῶν.

Οἱ Ὑδραῖοι πλοίαρχοι,ἰσχυρίζοντο πὼς λόγω τῶν δυσμενῶν οἰκονομικῶν συνθηκῶν που επικρατούσαν εἰς τὸν κλάδο τῆς «Σπογγαλιείας» εἰς τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνος, ἑξαναγκάζοντο ἐξαιτίας τῆς οἰκονομικῆς κρίσης νὰ προσλαμβάνουν ὡς δύτες,ἄνδρες ἀμφιβόλου προελεύσεως καὶ διαγωγῆς,ἀπὸ τὰ καταγώγια τοῦ Πειραιῶς.Οἱ ἄνδρες αὐτοί,ἀσφαλῶς καὶ δὲν διέθεταν ἐπαγγελματικὴ ἐμπειρία.Μάλιστα, ἡ πλειοψηφία τῶν ἀνδρῶν αὐτῶν,ἐπεδείκνυε λόγω ὀκνηρίας καὶ φυγοπονίας κάκιστη διαγωγὴ καὶ πλημμελῆ ἄσκηση καθηκόντων.

Μόλις ἀντιλαμβάνοντο τὴν παρουσία τοῦ ὁπλιταγωγοῦ τοῦ Βασιλικοῦ Ναυτικοῦ, προφασιζόντο διάφορες ἀσθένειες καὶ κακουχίες, ἐπιδιώκωντας μανιωδῶς τὴν ἐπιβίβασή τους  εἰς αὐτό,ἀποφεύγοντας μὲ τὸν τρόπον αὐτὸν τὴν ἐργασία τοὺς εἰς τὰ σπογγαλιευτικὰ πλοῖα.Ἡ στάση τῶν ἀνδρῶν αὐτῶν,εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νὰ ἐπιβαρύνονται ἐργασιακὰ οἱ καλοὶ καὶ ἔμπειροι δύτες τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου,οἱ ὁποῖοι ἐπιβαρύνοντο μὲ περισσότερες ὧρες καταδύσεως λόγω τῆς φυγῆς τῶν ἀνδρῶν αὐτῶν. 

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Πέμπτης 6ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«.... -Τί λέγουν οἱ καπετάνιοι

-Μᾶς κατηγοροῦν ὡς δολοφόνους καὶ ὡς δήμιους ἀθώων πλασμάτων.Κύριε ἐλέησον! Ἄμ,ἂν κάναμε ὅσα λὲν γιά μας,θὰ ἦταν τὸ ἴδιο ὡς ἐὰν ἐβγάναμε τὰ μάτια μας.Ποῖο εἶνε τὸ συμφέρο τὸ δικό μας;Νὰ ἔχουμε γεροὺς ἀνθρώπους στὴ δουλειά μας.Ἂν ὑποφέρη, ἂν κακοτρώγη καὶ δέρνεται ὁ δύτης,πὼς εἶνε δυνατὸν νὰ εἶνε γερὸς καὶ νὰ μᾶς χρησιμεύη; Λὲν ὅτι φροντίζουμε νὰ στέλνουμε μία ὥρα ἀρχήτερα ἐκείνους ποὺ θὰ ἀποδειχθοῦν ἀνίκανοι,ἢ θὰ πάθουν,διὰ νὰ ἀπαλλαχθοῦμε ἀπ’αὐτοὺς καὶ νὰ γλυτώσουμε τὰ ἔξοδα τῆς τροφῆς καὶ τῆς νοσηλεύσεως.Ἀλλὰ ἀν’εἶν’ἔτσι μὲ ποιοὺς θὰ κάνουμε μεῖς τὴ δουλειά μας;Γι’αὐτὸ λοιπὸν προπληρώνουμε γιὰ τοὺς δύτες 1.000,00 καὶ 2.000,00 καὶ 6.000,00 ἀκόμη δραχμὲς γιὰ νὰ μένουμε ὕστερα χωρὶς ἐργάτας;Νὰ ἤξερε δὲ ὁ κόσμος μὲ τί ἀνθρώπους ἔχουμε νὰ κάνουμε! Ἂς ὄψωνται αἳ περιστάσεις ὅπου μας ἀναγκάζουν νὰ περιμαζεύουμε τέτοιους γιὰ τὴν δουλειά μας.Ἄλλοτες καὶ νὰ μᾶς πλήρωναν δὲν τοὺς πέρναμε τετοιανούς.Ἀλλὰ τότε ὑπῆρχε παράς,ἐνῶ τώρα ἐμεῖς ξέρουμε πὼς γυρίζουμε.Τὰ ἐλέη τοῦ Θεοῦ τραβοῦμε καὶ μεῖς γιὰ νὰ βγάλουμε τὸ ψωμί μας καὶ οἱ περισσότεροι καταστρεφόμεθα μὲ αὐτὴν τὴν ἐπιχείρησιν.Ἀλλὰ τί νὰ κάμουμε.Λοιπὸν πρέπει νὰ μάθετε πρῶτα τί εἴδους ἄνθρωποι εἶνε αὐτοὶ ποὺ παραπονοῦνται ἐναντίον μας.

Ἐνταύθα μου ἀνέφεραν τὰ προεκτεθέντα ἤδη διὰ τὸ ἠθικὸν ποιὸν καὶ τὴν προέλευσιν τῶν πλείστων ἐκ τῶν δύτων καὶ ἐξηκολούθησαν διὰ τὴν διαγωγὴν τῶν κατὰ τὴν ἁλιείαν τῶν σπόγγων;

-Αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι,ἐνῶ προπληρώνονται κατὰ τὰς δυνάμεις μας,ἐνῶ τρῶν καλὰ καὶ πίνουν καλὰ εἰς τὰ πλοῖα μας,ἐνῶ ἔχουμε ὅλα τὰ χρειαζούμενα μαζί μας διὰ νὰ τοὺς περιποιούμεθα ὅταν παθαίνουν,ἐννοοῦν νὰ τεμπελιάζουν καὶ νὰ μᾶς ἀπατοῦν.  Τοὺς ρίχνεις νὰ πιάσουν σφουγγάρι καὶ ἀντὶς γιὰ αὐτὸ κοιτᾶν μόνον πὼς νὰ βγοῦν ἀμέσως ἀπὸ τὴ θάλασσα μόλις μποῦν.Δὲν ἐννοοῦν νὰ κοπιάσουν διόλου διὰ τὸν σκοπὸν διὰ τὸν ὁποῖον τοὺς πέρνουμε.Ἂν πρόκειται δὲ νὰ κινδυνεύσουν καὶ λίγο ἂς τά....Νομίζουν ὅτι βγαίνουν ἔτσι τὸ ψωμί,χωρὶς κόπο καὶ κίνδυνο.Ἂν παθαίνουν, παθαίνουν πρὸ πάντων διότι ἔχουν ὅλες τὶς ἀρρώστιες τοῦ κόσμου ἀπάνω τῶν. Ἠκολούθησεν ἔκθεσις μερικῶν δυσωνυμωτάτων ἀσθενειῶν,ἀπὸ τὰς ὁποίας πράγματι πάσχουν τινὲς ἐκ τῶν τηδε κακεῖσε συλλεγομένων δυτῶν καὶ μερικοὶ μάλιστα κατὰ τρόπον προκαλοῦντα τὴν ἠθικὴν ἀποτροπίασιν καὶ φρίκην.

«-Μήπως ἐμεῖς τοὺς πήραμε διὰ τῆς βίας,ἢ τοὺς διαλέξαμε τέτοιους ποῦ εἶνε;Δὲν ὑπάρχουν δὲ μεγαλείτερα κοπρόσκυλα ἀπὸ αὐτούς.Τεμπελιὰ καὶ ἅγιος ὁ Θεός.Ὅταν ἔρχονται τὰ πολεμικὰ μαζί μας ἀφορμὴ ἤθελαν γιὰ νὰ τὸ σκάσουν ἐκεῖ,νὰ κάμουν τὸν ἄρρωστο μὲ τὸ παραμικρό,γιὰ νὰ τοὺς πέρνουν μέσα σ’αὐτὰ καὶ νὰ τρῶν καὶ νὰ τεμπελιάζουν μέσα,χωρὶς καμμία δουλειά,ὅτι τάχα νοσηλεύονται.Πῶς δὲν μιλᾶν καὶ οἱ καλοὶ δύτες.Αὐτοὶ ποὺ ἔχουν φιλότιμο καὶ ξέρουν τὴν δουλειά τους καὶ δὲν θέλουν νὰ ζημιώσουν τοὺς πλοιάρχους καὶ νὰ τοὺς πάρουν στὸ λαιμό τους.Ὅ,τι μποροῦν κάνουν οἱ ἄνθρωποι καὶ μεῖς πάλιν ὅ,τι μποροῦμε κάνουμε γι’αὐτούς.Ἐδῶ εἲν’ἀλληλοβοήθεια καὶ ἅμα τὸν βοηθήσουν οἱ δύτες τὸν πλοίαρχο καὶ βγὴ ἱκανοποιημένος ἀπὸ τὴν ἐπιχείρησι,δὲν θὰ εἶνε καὶ αὐτοί,ζημιωμένοι.Νά,ἐδῶ στὴν Ὕδρα θὰ βρῆτε καὶ καλοὺς δύτας καὶ ρωτῆστε τους.

Ἠκολούθησα τὴν συμβουλὴν τῶν πλοιάρχων καὶ ἐζήτησα καὶ «καλοὺς» δύτας.Τρεῖς ποὺ συνήντησά μου εἶπαν ὅτι εἶνε ἐνθουσιασμένοι ἀπὸ τὴ δουλειὰ τῶν καὶ ἀπὸ τοὺς καπετανέους.Οὔτε κακὸ λόγο δὲν ἄκουσαν ἀπ’αὐτοὺς οἱ ἄνθρωποι.Ὁ ἕνας εἶνε ἀπὸ τὴν Πόλι,ἔχει 20 χρόνια δύτης καὶ εἶνε παντρεμένος στὴν Ὕδρα μὲ παιδιά.Μοῦ εἶπαν,μοῦ εἶπε καὶ ὁ ἴδιος,ὅτι ἔχει κάμει καὶ οἰκονομίες ἀπὸ τὴν ἐργασία του.Θὰ ἐξακολουθήση,λέει τὴν τέχνη...Ὁ ἄλλος ἔχει 10 χρόνια.Ἤσαν,ἡ ἐφαίνοντο, γεροί,λύκοι,καλὰ καὶ εὐπρεπῶς ντυμένοι.Ἐγνώρισα καὶ ἕνα Μανιατάκι,τὸ ὁποῖον βγῆκε «καλὸς» δύτης.Ἔχει πατέρα χωροφύλακα,ὁ ὁποῖος πηγαίνει κάθε φορᾶ,πέρνει τὴν προκαταβολὴ τοῦ παιδιοῦ του καὶ ὁ μικρὸς ἐξακολουθεῖ νὰ εἶνε ἐνθουσιασμένος...»

Ὅσο ἀφορᾶ τὴν κυριότερη αἰτιὰ προκλήσεως τῶν θανάσιμων ἀτυχημάτων τῶν δυτῶν, δηλαδὴ τὴν ἐλλειπῆ συντήρησιν καὶ τὴν ἐσφαλμένη χρῆσιν τῶν ἀεροσωλήνων τῆς χειροκίνητης ἀντλίας ἀέρος,οἱ πλοίαρχοι τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου τῆς Ὕδρας ἀντέτειναν πὼς οἱ ἀεροσωλῆνες τῆς ἀντλίας ἐλέγχοντο καὶ ἀντικαθίσταντο ὅπου ἐθεωρεῖτο ἀπαραίτητο,κάθε ἔτος πρὸ τῆς ἀναχωρήσεως τοῦ στόλου.Παράλληλοι ἔλεγχοι διεξάγοντο καὶ πρὸ τῆς καταδύσεως τοῦ δύτου κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἁλιείας.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Πέμπτης 6ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«....Οἱ πλοίαρχοί μου παρεπονέθησαν καὶ γιὰ ἕνα «φανερὸ ψέμμα» ποὺ ἐγράφη μαζὴ μὲ τὰ ἄλλα γι’αὐτοὺς εἰς τὶς ἐφημερίδες.Ὅτι πολλοὶ δύταις ἔπαθαν καὶ ἐκ τῶν ἀεροσωλήνων- Κανένας ἀπολύτως,λέγουν,δὲν ἐπαθεν ἐκ τῶν ἀεροσωλήνων καὶ ἐκ τῶν μηχανῶν.Αὐτὸ εἶνε ψευδέστατον.Οἱ ἀεροσωλῆνες ἀντικαθίστανται κατ’ἔτος, καὶ εἰς τὸ μέσον του ταξειδίου ἀκόμη.Καὶ προτοῦ νὰ καταδύση δύτης τοὺς δοκιμάζουν.

Ἂν δὲν ἔχουν κανὲν ἐλάττωμα,φαίνεται ἀμέσως εἰς τὴν δοκιμασίαν-Τὴν ἐπανόρθωσιν αὐτὴν τῶν πλοιάρχων περὶ τῶν ἀεροσωλήνων τὴν ἐπεβεβαίωσαν καὶ οἱ κ. ἐφοπλισταὶ καὶ ὅλοι ὅσους ἠρώτησα.

Δὲν ἀνακατεύομαι εἰς τὰ ἄλλα ἐπιχειρήματα τῶν πλοιάρχων,ἀλλ’ὅσον ἀφορᾶ ὅτι οἱ «κακοὶ καὶ ἀνάξιοι» δύται ἐπεριθάλποντο εἰς τὰ πολεμικὰ-κατὰ τὴν μακαρία τὴ λήξει ἐποχήν,ὄτε ἠκολούθουν καὶ αὐτὰ-χωρὶς νὰ πάσχουν  πράγματι καὶ ἐζημιούντου οὕτω καὶ οἱ πλοίαρχοι,στερούμενοι τῶν ἀνθρώπων διὰ τοὺς ὁποίους ἐπροπλήρωσαν,μοῦ φαίνεται κάπως ἀπίστευτον...»

Ἐφοπλιστὲς Ὕδρας

Τὴν κίνηση τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου τῆς Ὕδρας χρηματοδοτοῦσαν τρεῖς ἕως τέσσερις Ὑδραῖοι ἐφοπλιστές.Ἡ ἐφημερίδα «Ἐμπρὸς» μνημονεύει τὰ ὀνόματα δύο ἐξ’αὐτῶν:τοῦ ἐφοπλιστοῦ Βερβενιώτου (Δερβενιώτου) καὶ τοῦ Υἱοῦ Κυριαζόπουλου. Οἱ συγκεκριμένοι τέσσερις ἐφοπλιστές,ἦταν αὐτοὶ ποὺ διέθεταν τὰ κεφάλαια διὰ τὴν κίνηση τῶν σπογγαλιευτικῶν πλοίων,διότι οἱ περισσότεροι Ὑδραῖοι πλοίαρχοι, λόγω τῆς οἰκονομικῆς κρίσης ποὺ ἐπικρατοῦσε εἰς τὴν ἀγορὰ τῆς «Σπογγαλιείας» τὴν πρώτη δεκαετία τοῦ νέου αἰῶνος,δὲν εἶχαν οὔτε καν τὴν δυνατότητα νὰ καλύψουν τὰ ἔξοδα τοῦ πλοῦ τοῦ πλοιαρίου τους.

(Σημείωσις:Ὅπως καταγγέλθηκε εἰς τὴν ἐπιστολὴ τοῦ ἀνώνυμου ἀναγνώστου της 4ης Νοεμβρίου 1908, τὸ ὕψος τοῦ ἐπιτόκιου δανεισμοῦ ποῦ ἐπέβαλλαν οἱ ἐφοπλιστὲς εἰς τοὺς πλοιάρχους ἔφθανε εἰς τὸ ὑπέρογκο ποσοστὸ τοῦ 30%/.Βέβαια,εἰς τὴν ἐπιστολὴ τοῦ ἀνωνύμου,δὲν καταγγέλοντο ὀνομαστικῶς ποιοὶ ἐφοπλιστὲς ἐδάνειζαν κεφάλαια μὲ τὸ συγκεκριμένο ληστρικὸ ἐπιτόκιο).

«....Ἐφοπλιστής.Ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἄφανης παράγων ὅλης αὐτῆς τῆς δαιδαλώδους καὶ αἱματηρᾶς κινήσεως ἤτις καλεῖται Σπογγαλιεία.Εἶνε 3 ἢ 4 εἰς τὴν Ὕδραν.Οἱ διαθέτοντες τὰ κεφάλαια τῶν διὰ τὸν καταρτισμὸν τῶν πλοιαρίων χάριν τῆς ἐκστρατεία καὶ δὶ’ὅλα τὰ ἔξοδα τῆς φασαρίας αὐτῆς.Διότι οἱ ἰδιοκτῆται τῶν πλοίων δὲν ἔχουν πλέον λεπτὰ ἐδικὰ τῶν διὰ νὰ κάνουν ἀπ’εὐθείας τὴν ἐπιχείρησιν καὶ ὅσοι τυχὸν ἔχουν τίποτε,τὸ φυλάττουν,δὲν τὸ διακινδυνεύουν,διότι οἱ καιροὶ εἶνε ἀνάποδοι.Μερικοὶ μάλιστα πλοίαρχοι δὲν ἔχουν καλὰ-καλὰ καὶ τὸ πλοῖο ἰδικὸν τῶν,διότι τοῦ λείπουν τὰ κυριώτερα διὰ τὸν σκοπὸ καὶ ὁ ἐφοπλιστὴς καταβάλλει καὶ δὶ’αὐτὰ τὰ ἔξοδα.Ἂς ὁμιλήσουν λοιπὸν καὶ οἱ ἐφοπλισται διὰ νὰ ἔχωμεν τὸ ὅλον της ὑποθέσεως καὶ νὰ τελειώνομεν.Ἐγνώρισα δύο ἓξ αὐτῶν,τοὺς κυριοτέρους.Τὸν κ.Κυριαζόπουλον υἱόν,καὶ τὸν κ. Δερβενιώτην.Ἐξόχως ἀνεπτυγμένοι ἄνθρωποι.Ὁ κ.Κυριαζόπουλος,ρεμβώδης,γαλήνιος,ἐπιμόχθως φέρων τὴν ἐφοπλιστικὴν κληρονομίαν τοῦ ἀπόμαχου πατρός του,ἀπολύτου εἰλικρινείας καὶ σαφέστατος εἰς τὴν ἀνάπτυξιν τοῦ ζητήματος.Εἶνε καὶ πνευματιστὴς διακεκριμένος.Ὁ κ Δερβενιώτης,ὀξύτατος, πραγματιστικώτερος, φοβερὸς καὶ δυσμάχητος εἰς τὴν συνηγορίαν καὶ εἰς τὴν ἐπίθεσιν,παρέχων θέαμα πυροτεχνήματος ἐν ἐκπυρσοκροτήσει ὅταν ὁμιλῆ καὶ ἀναλύη.Ἀπὸ τοὺς δύο αὐτοὺς εἰσήχθην εἰς τὸ ἄδυτον τοῦ σπογγαλιευτικοῦ ζητήματος ὅσον ἀφορᾶ τὴν Ὕδραν καὶ τὴν ἰδιαιτέραν ὅλως δὶ’αὐτὴν σημασίαν του.Κατὰ τὴν συνδιάλεξιν συμπαρίστατο καὶ ὁ χριστιανικώτατος φαρμακοποιὸς κ.Ραφαλιᾶς ἀδελφός του ἰατροῦ,συμπάσχων μετὰ τῶν πασχόντων καὶ βαρέως φέρων τὴν δυσφήμισιν τῆς πατρίδος τοῦ ἕνεκα τοῦ σπογγαλιευτικοῦ ζητήματος, λαϊκωτάτης ψυχῆς καὶ ἐλευθεροστομώτατος εἰς τὴν ἔκφρασιν τῶν γνωμῶν του...»

Ἐπίλογος.

Διαπιστώσεις περὶ Ὑδραϊκὴς Σπογγαλείας

Η βιομηχανιὰ τῆς «Σπογγαλιείας» ἀπετέλεσε τὸν κινητήριο μοχλὸ τῆς οἰκονομίας τῆς νήσου Ὕδρας ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς καταπτώσεως τῆς ἱστιοφόρου ναυτιλίας ἕως τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1950.

(Σημείωσις:Τὰ τελευταία σπογγαλιευτικὰ πλοῖα ἀνεχώρησαν  τὴν διετία  1956-1957)

Ἡ Ὕδρα εἶχε εἰς τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνος,μόνιμον πληθυσμὸν τῆς τάξεως τῶν πέντεμισυ χιλιάδων ἀτόμων.Ἐνῶ ἦταν εὐρέως ἀπόδεκτο τὸ γεγονός,πὼς τὸ ἐμπόριο τῆς «Σπογγαλιείας» ἦταν σκληρότατο,ψυχοφθόρο,ἐπικίνδυνο καὶ ἐνίοτε θανατηφόρο, ὅλος ὁ ἀρρένας πληθυσμὸς τῆς νήσου Ὕδρας,λόγω τοῦ ἀγέρωχου καὶ ὑπερήφανου χαρακτήρα του,ἀσχολεῖτο μὲ ἐπαγγέλματα ποῦ σχετίζοντο μὲ τὸν  κλάδο τῆς  «Σπογγαλιείας» καὶ τῆς «Ναυτιλίας» γενικότερα.Οὕτως ἢ ἄλλως,ἡ πλειοψηφία τῶν ἀνδρῶν ἦταν ἐκ τῶν πραγμάτων ἐξαναγκασμένη νὰ σταδιοδρομήσει εἰς ἐπαγγέλματα ποῦ σχετίζοντο μὲ τὸ κλάδο τῆς «Σπογγαλιείας» λόγω τοῦ ἄνυδρου καὶ ἄγονου ἐδάφου τῆς νήσου.(Σημείωσις:Ὁ ἀρθρογράφος τῆς ἐφημερίδας ἐξυμνεῖ τὸ ἦθος καὶ τὴν ὑπερηφάνια τῶν ἀνδρῶν καὶ τῶν γυναικὼν τῆς νήσου σὲ εἰδικὴ παράγραφο (δὲς παρακάτω))

Ἐπὶ τοῦ γενικοῦ συνόλου τοῦ πληθυσμοῦ,ἐκτιμάτο πὼς χίλιες περίπου οἰκογένειες ζοῦσαν ἀπὸ τὰ κέρδη ποὺ ἀπεκόμιζαν ἀπ’τὸ ἐμπόριο τῆς «Σπογγαλιείας».Ἡ ἐφημερίδα «Ἐμπρὸς» εἰς τὸ ἄρθρο τῆς 6ης Νοεμβρίου 1908 προσδιόρισε κατ’ ἐκτίμησιν πῶς εἰς τὴν Ὕδραν ἐδραστηριοποιοῦντο διακόσιοι μὴ Ὑδραῖοι καὶ  πενήντα Ὑδραῖοι δύτες,ἑπτακόσιοι ἕως ὀκτακόσιοι περίπου ναῦτες καὶ κολαουζιέρηδες ὡς πληρώματα τῶν σπογγαλιευτικῶν σκαφῶν καθώς καὶ πενήντα ἕως ἑξήντα Ὑδραῖοι πλοίαρχοι.

Ἡ ἀπαγόρευσις τῆς ἁλιεύσεως σπόγγων μὲ τὴν μέθοδο τοῦ σκαφάνδρου,ποὺ ἐπέβαλλαν εἰς τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνος,εἰς τὰ παράλια τους ἡ «Κρητικὴ Πολιτεία» καὶ ἡ «Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία» εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νὰ περιοριστεῖ ἡ ἁλιευτικὴ δραστηριοποίησις τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου τῆς Ὕδρας εἰς τὸν γεωγραφικὸ χῶρο τῆς Βορείου Ἀφρικῆς.Τὰ σπογγαλιευτικὰ πλοῖα τῆς Ὕδρας ἀπέπλεαν συγκεκριμένα διὰ τὰ παράλια της Βεγγάζας,τῆς Βανδρούχας,τῆς Τριπόλεως καὶ τοῦ Σφάξ. (Σαφάκις Τυνησίας).Διακρίνοντο εἰς τὰ βαθυτικα καὶ διέθεταν πλήρωμα ἕως καὶ δεκαπέντε (15) ἀνδρῶν καὶ εἰς τὰ ρηχίτικα ποῦ διέθεταν πλήρωμα ἕως καὶ πέντε (5) ἀνδρῶν.

Μὲ τὴν πάροδο τῶν ἐτῶν,κυρίως μετὰ τὴν ἐπιβολὴ τῆς ἀπαγορεύσεως τῆς ἁλιεύσεως διὰ σκαφάνδρου εἰς τὴν Κρήτην καὶ τὰ Μικρασιατικὰ παράλια,τὰ σπογγαλιευτικὰ πλοῖα τῆς Ὕδρας διὰ τὴν ἐξασφάλισιν μεγαλυτέρων κερδῶν,ἐπέκτειναν  τὴν περιοχὴ ἁλίευσης τῶν σπόγγων εἰς περιοχὲς μὲ βάθη,τὰ ὁποῖα ἔφθαναν εἰς τὰ ἀπαγορευτικὰ διὰ τὸν ἀνθρώπινον ὀργανισμὸν ὅρια τῶν 32-35 ὀργυιῶν.Συνεπεία τοῦ γεγονότος τούτου,αὐξήθηκαν δραμματικᾶ τὰ κρούσματα τῆς νόσου τῶν δυτῶν,ἐκ τῶν ὁποίων ἀρκετὰ ἀπὸ αὐτὰ ἦταν θανατηφόρα.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Παρασκευῆς 7ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«.....Τὸ κακὸν δὲν ἔχει πραγματικῶς ὑπευθύνους κατὰ τὴν γνώμην μας- μοῦ εἶπον οἱ κ. ἐφοπλισταί.Ἡ αἰτία ἔγκειται εἰς τὴν σκληρᾶν ἀνάγκην τῶν πραγμάτων καὶ ὁ θέλων νὰ μελετήση αὐτὰ ἐκ τοῦ σύνεγγυς θὰ διστάση νὰ ὁμιλῆ εὐκόλως περὶ θυμάτων καὶ δημίων. Πόσον πληθυσμὸν ἔχει ἡ Ὕδρα;Πεντέμισυ περίπου χιλίαδας.Ἐρχόμενος εἰς τὴν Ὕδραν διὰ νὰ λάβετε εἰκόνα καὶ ἐντύπωσιν ἐκ τῶν θυμάτων τῆς σπογγαλιείας θὰ ἐλάβετε βεβαίως προηγουμένως πολὺ ἀπαισιωτέραν εἰκόνα ἐκ τῆς ὄψεως τῆς γὴς τῆς νήσου αὐτῆς,ἤτις ἐκπροσωπεῖ τὸ ἀχαριστότερον ἔδαφος τῆς ὑφηλίου.Καὶ ὅμως 5.000,00 τῶν κατοίκων τῆς πρέπει νὰ ζήσουν καὶ δὲν δύνανται βεβαίως νὰ ζήσου ὡς τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ (Σήμ:Ἐμπρός:Ἄρα πρέπει νὰ ζήσουν εἰς βάρος τῆς ζωῆς ἄλλων!).Μετὰ τὴν κατάπτωσιν τῆς ἱστιοφόρου ναυτιλίας,συνεπεία τῆς ἐλλείψεως παντὸς ἄλλου μέσου πρὸς πορισμὸν τῶν πρὸς τὸ ζῆν,ἡ σπογγαλιεία ἐνεδείχθη ὑπὸ τῶν ἀνθρωπίνων αὐτῶν ἀναγκῶν.Καὶ ἂν σήμερον παρουσιάζη καὶ αὐτὴ κατάπτωσιν καὶ πολλὰ μελανὰ σημεῖα,δὲν συνέβαινεν οὐδόλως τοῦτο ἀπ’ἀρχῆς.Ἀλλ’ἂς ἔλθωμεν εἰς τὰ πράγματα.

-Μερικαὶ σκέψεις τῶν.

Ἐκ τῶν δυτῶν λέγουν,200 περίπου ἔχουν οἰκογένειας ἐν Ὕδρα,ἐγκατεστημένοι ἀπὸ πολλοῦ ἐν αὐτή.Προσθέσατε καὶ 50 ἐντόπιους οἰκογενειάρχας δύτας.Ἔχομεν προσούτοις καὶ 600 περίπου,ἀκριβέστερον δὲ 700-800,ναύτας,κολαουζιέρηδες κλπ τῶν σπογγαλιευτικῶν πλοίων,Ὑδραίους ἐγκατεστημένους καὶ αὐτοὺς ὡς οἰκογενειάρχας ἐν Ὕδρα.Καὶ 60 περίπου πλοίαρχου ὁμοίως.Τὸ ὅλων 1.000,00 περίπου οἰκογένειας,μὲ 3.000,00 τουλάχιστον ἄτομα,ζῶντα ὅλα ἀνεξαιρέτως ἐκ τῆς διὰ σκαφάνδρων σπογγαλιείας,χωρὶς νὰ δύνανται,ὅπως ἔχουν νῦν τὰ πράγματα,κατ’οὐδένα λόγον νὰ ζήσουν ἓξ ἄλλου πόρου καὶ ἐξ’ἄλλης ἐργασίας.

-Αἳ κοινωνικαὶ παραδόσεις.

Ἀλλὰ τὴν Ὕδραν δὲν τὴν ἀδικεῖ,ὑπὸ τὴν ἄποψιν τῆς βιοπάλης,μόνον τὸ ἐντελῶς ἄγονόν του ἐδάφους της καὶ ἡ ἀποκλειστική,ἀνέκαθεν,ἀπασχόλησις τῶν κατοίκων της μὲ τὴν θάλασσαν,εἴτε κατὰ τοῦτον εἴτε κατ’ἐκεῖνον τὸν τρόπον.Ὑπάρχουν πρὸς τούτοις κοινωνικαὶ παραδόσεις καὶ κοινωνικὰ καθεστῶτα ἐν τὴ νήσω,δημιουργηθέντα,εἴτε ἐκ τοῦ φυσικοῦ χαρακτῆρος τῶν κατοίκων,εἴτε ἐκ τῆς ἱστορίας τοῦ παρελθόντος, τὰ ὁποία εἶνε ἀδιασάλευτα.Ὁ Ὑδραῖος καὶ ἀνὴρ καὶ γυνή,δὲν ὑποκύπτει,καὶ ἀπέναντί της ἔσχατης ἀνάγκης εὐρισκόμενος,εἰς τὸ νὰ μετέλθη ἐπάγγελμα τὸ ὁποῖον κατὰ τὴν κρίσιν του καὶ τὴν ἀντίληψίν του εἶνε ταπεινωτικόν.Εἶνε ἀδύνατον Ὑδραία κόρη νὰ ζητήση τὸν ἄρτον της ὡς ὑπηρέτρια,καὶ ἂν ἀκόμη πρόκειται νὰ ἔχη ἐκ τῆς τοιαύτης ἐργασίας τῆς πρόσοδον δυναμένην καὶ αὐτὴν νὰ ἐξασφαλίση καὶ τὴν οἰκογένειάν της ν’ἀνακουφίση καὶ ἂν ἀκόμη πρόκειται νὰ εἰσέλθη εἰς τὸν ἐντιμότερον καὶ σεβαστότερον οἶκον.Ἐφόσον εἶνε κόρη,προτιμᾶ νὰ ζῆ μετὰ τῶν οἰκείων της διὰ ξηροῦ ἄρτου,ἀσχολουμένη φιλοτίμως ἀλλὰ ἀκάρπως εἰς κάθε ἄλλου εἴδους ἐργασίαν ἐκτός του ταπεινωτικοῦ κύκλου-διότι δὲν πρόκειται περὶ φυγοπονίας-καὶ ὀνειροπολοῦσα μίαν ἀποκατάστασιν. Καὶ αὐτὴν νομίζει ὅτι τὴν ἐπιτυγχάνει,ὅταν εὑρίσκη τὸν ἐκλεκτόν της εἰς ἕνα ἐκ τῶν στρατιωτῶν τοῦ σπογγαλιευτικοῦ ἐπαγγέλματος,μὲ τὸ ὁποῖον ἀσχολεῖται ὅλη σχεδὸν ἡ νεολαία τῆς νήσου καὶ οἵτινες ἄφθονοι συρρέουν κατ’ἔτος καὶ ἔξωθεν.Οἱ δὲ προαγωγοὶ εἰς τὸ ἐπάγγελμα αὐτὸ ἔχουν καὶ γενικώτερον καὶ ἰδιαίτερον συμφέρον νὰ ὑποκινοῦν τὰς τοιαύτας ἀποκαταστάσεις καὶ δύνασθε εὐκόλως ἐκ τούτου νὰ ἐννοήσετε  ποιὰ ἀποπλανητικὰ μέσα,εὑρίσκοντα εὐνοϊκὸν ἔδαφος,τίθενται εἰς ἐνέργειαν πρὸς ἐπιτυχίαν.Οὕτω,ἂν λείψη ἢ διὰ σκαφάνδρων σπογγαλιεία,πείνα καὶ ἐρήμωσις θὰ βασιλεύση διὰ μίας εἰς ὅλην τὴν νῆσον.

-Ἡ κατάργησις τοῦ σκαφάνδρου.

-Δὲν ὑπάρχει κανεὶς τρόπος νὰ περιορισθῆ τουλάχιστον τὸ ἐκ τῆς διὰ σκαφάνδρων ἁλιείας κακόν;

-Ὑπάρχει ἴσως ὁ νόμος,ἀλλὰ τὸ κακὸν θὰ ἀφίση-ἐὰν ἀφίση-ἐν μέρει τοὺς δύτας διὰ νὰ κατανεμηθῆ ὁλόκληρον εἰς ὅλην τὴν νῆσον.Δηλαδὴ θὰ ἔλθωμεν εἰς τὸ αὐτὸν παρονομαστήν.Ἰδοὺ δὲ τί δύναται νὰ γίνη:

Τὰ σπογγαλιευτικὰ πλοῖα διαιροῦνται κυρίως εἰς ρηχίτικα καὶ βαθυτικα.Τὰ πρῶτα πέρνουν μόνον 4-5 δύτας,τὰ δεύτερα 14-15.

Ὁ τρόπος τῆς ἐργασίας δὶ’ἑκατέρου αὐτῶν ἐμφαίνεται διὰ τῶν ὀνομάτων.

Ὁ νόμος δύναται νὰ περιορίση τὴν σπογγαλιείαν εἰς τὰ πρῶτα μόνον.Ἀλλὰ εἶνε δυνατὸν νὰ ἐφαρμοσθῆ τοιοῦτος νόμος καὶ ἐνῶ θὰ ἔχωμεν καὶ οὕτω τὰ ἴδια δυστυχήματα,ἴσως δὲ καὶ περισσότερα ἀφ’ἑτέρου θὰ καταπέση καὶ θὰ ἐκλείψη βαθμηδὸν ἡ σπογγαλιεία διὰ τοῦ μέτρου αὐτοῦ.

Διότι εἰς τὰ μέρη ὅπου ἀναγκαστικῶς νῦν διενεργεῖται ἡ Ὑδραϊκὴ σπογγαλιεία μόνον μὲ βαθυτικα δύναται νὰ γίνη ἀποτελεσματική.Εἶνε δὲ τὰ μέρη αὐτὰ τὰ παράλια της Ἀφρικῆς,τὰ πρὸς τὴν Μεσόγειον.Ἡ Βεγγάζα,ἡ Βανδρούχα,ἡ Τρίπολις καὶ τὸ Σφάξ.Ἀπὸ τὰ Τούρκικα παράλια εἴμεθα ἀποκλεισμένοι δὶ’ἀπαγορεύσεως ἕνεκα ἀντιδράσεως τῶν κατοίκων τῶν ἐκεῖ νήσων,οἵτινες μεταχειρίζονται τοὺς γυμνοὺς δύτας ἄνευ σκαφάνδρων.Εἶνε δὲ ἡ διὰ γυμνοῦ δύτου σπογγαλιεία πολὺ κοπιωδεστέρα.Τὰ ἀπὸ τὰ βαθυτικα δυστυχήματα εἶνε σπανιώτερα ἀπὸ τὰ προερχόμενα ἀπὸ τὰ ρηχήτικα,ὅταν ἔχουν δύτας πεπειραμένους καὶ ὑγιεῖς....»

Οἰκονομικὰ στοιχεῖα-Πρόσοδοι-Δανεισμὸς

Ἕως τὰ τέλη τοῦ 19ου αἰώνα-ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰώνα,τὰ ἐτήσια κέρδη ἀπ’τὸ ἐμπόριο τῆς «Σπογγαλιείας» προσέγγιζαν τὸ ὑψηλὸ ποσὸν τοῦ 1.000.000,00 φράγκων.Τὸ ποσὸ αὐτὸ κατανέμετο εἰς ὅλους τους ἐνασχολούμενους εἰς τὸν κλάδον τῆς Σπογγαλιείας.Τὸ 1/3 τοῦ ποσοῦ αὐτοῦ,ἤτοι 330.000,00 φράγκα,προήρχετο ἀπ’τὴν ἁλίευσιν τῶν σπόγγων ἐκτός της μεθόδου τῶν σκαφάνδρων.

Τὸ συνολικὸ ὄφελος τῶν ἐφοπλιστῶν ἀπὸ τὴν χρηματοδότηση τοῦ σπογγαλιευτικοῦ στόλου τῆς Ὕδρας ἄγγιζε τὸ ποσοστὸ τοῦ 12%.Ἂν καὶ ἀρχικῶς διετυπώθησαν ἀπ’τὸν ἀρθρογράφο βαρύτατες κατηγορίες κατὰ τῶν Ὑδραίων ἐφοπλιστῶν,εἰς τὴν πραγματικότητα ἡ χρηματοδότησις τῶν σπογγαλιευτικῶν πλοιαρίων ἦταν ἰδιαιτέρως ὑψηλοῦ ρίσκου ἐπένδυσις,ἰδίως κατὰ τὴν πρώτη δεκαετία τοῦ 20ου αἰώνα,διότι τὰ κέρδη ἀπὸ τὴν ἐμπορία τῆς «Σπογγαλιείας» εἶχαν περιοριστεῖ δραμματικᾶ.Εἰς ἀρκετὲς περιπτώσεις οἱ πλοίαρχοι τῶν σπογγαλιευτικῶν πλοίων δὲν εἶχαν τὴν δυνατότητα νὰ καλύψουν τὰ χρήματα ποῦ ἐλάμβαναν ἀπ’τοὺς ἐφοπλιστές,οἱ ὁποῖοι  ἐξαναγκάζονταν πλέον νὰ δανείζουν τοὺς πλοιάρχους τῶν σπογγαλιευτικῶν πλοιαρίων μὲ χαμηλότερα ἐπιτόκια.

Οἱ πλοίαρχοι μὲ τὴν σειρά τους,προπλήρωναν ἕως καὶ τὸ 2% τοῦ ὕψους τῶν ἀπολαβῶν ποὺ ἐλάμβαναν οἱ δύτες καὶ τὰ πληρώματα τῶν σπογγαλιευτικῶν πλοίων. Παράλληλα προσυμφωνούσαν καὶ τὰ μερίδια ἐπὶ τῶν ἐσόδων ποὺ θὰ ἐλάμβαναν οἱ δύτες (δύο ἕως τρία) καὶ οἱ ναῦτες (ἕνα) ἂν καὶ ἐφόσον ἡ σπογγαλιευτικὴ περίοδος ἦταν προσοδοφόρα.

Ὁ ἀλιευόμενος σπόγγος,ἀπεστέλλετο ἀπὸ τοὺς πλοιάρχους καὶ τοὺς ἐφοπλιστὲς εἰς τὴν Ὕδραν πρὸς ἀποθήκευσιν,ὥστε νὰ πωληθεῖ κατὰ τὴν διάρκεια τῆς χειμερινῆς περιόδου.Συνήθως ὁ ἀλιευόμενος σπόγγος ἦταν ὑποθηκευμένος εἰς τὴν Ἰταλικὴ Τράπεζα τῆς Τρίπολης (καὶ σπανιότερα εἰς τὴν Ὀθωμανικὴ Τράπεζα) ἡ ὁποία δανειοδοτοῦσε μὲ κεφάλαια τοὺς Ὑδραίους σπογγαλιέμπορους.Συνήθως τὸ ἐπιτόκιο δανεισμοῦ κυμαινόταν εἰς τὸ ὕψος τοῦ 11%  μὲ προμήθεια τραπέζης 3%,ἐνῶ ἡ προμήθεια διὰ τὴν πώλησιν τοῦ σπόγγου (διὰ λογαριασμὸν τῶν πλοιάρχων) ἔφθανε εἰς τὸ ὕψος τοῦ 3%.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός.

Φύλλον Παρασκευῆς 7ης Νοεμβρίου 1908.Ἄρθρον «Τὸ Σπογγαλιευτικὸν αἶσχος-Ἕνα ἡμερονύκτιον εἷς τὴν Ὕδραν-Ὁ ὅρμος τοῦ Θανάτου-Ἡ Ἀφρικάνικη τραγωδία.(Χ.Π)»

«....-1.000.000,00 φρ. Τὸ ἔτος τῶν σκαφάνδρων

Πιστεύεται κοινῶς ὅτι ἡ σπογγαλιεία ἀφίνει μεγάλα κέρδη καὶ τὰ πρῶτα φυσικὰ διὰ τοὺς διαθέτοντας τὰ κεφάλαια τῶν δὶ’αὐτήν,εἰς τοῦτο δὲ ἀποδίδεται ἡ ἀποκλειστικὴ ὑπὸ τῶν Ὑδραίων ἐξάσκησις τοῦ ἐπαγγέλματος αὐτοῦ.

Εἶχε πράγματι ἄλλοτε κέρδη ἡ σπογγαλιεία,καὶ μέχρι πρὸ 10ετίας ἀκόμη.Ἀλλὰ τώρα ἐπῆρε καὶ αὐτὴ τὸν κατήφορον.Ἀφότου δέ,ἀπὸ 3ετιας,τὸ συνάλλαγμα κατέπεσε,τὰ κέρδη εἶνε μηδαμινά.Ἀλλὰ οἱ διαθέτοντες τὰ κεφάλαια τῶν διὰ τὴν σπογγαλιείαν εἶνε ἀλληλλέγγυοι πλέον μὲ τὴν τύχην τῶν κατοίκων τῆς νήσου,προσθέσατε δὲ ὡς παράγοντα εἰς τὴν τοιαύτην διάθεσιν τῶν χρημάτων τῶν καὶ τὴν ἐκ μά...(δυσανάγνωστον) παραδόσεως ἕξιν.Καὶ ὁ κύριος λόγος ὂν ὑφίσταται ἀκόμη ἡ σπογγαλιεία παρ’ἠμὶν εἰνε ὅτι ὑπάρχουν μερικὰ ἕτοιμα κεφάλαια καὶ ὄχι τὸ μέγα ἐξ αὐτῆς κέρδος.Ἀλλά,ἐν τούτοις,ἐξ αὐτῆς ζῆ καὶ ἀναπνέει ὁ τόπος.1.000.000,00 φράγκων κυκλοφορεῖ κατ’ἔτος καὶ μένει ἐν τὴ νήσω ἐκ τῆς σπογγαλιείας κατανεμόμενον ἀναλόγως εἰς ὅλους τους κατοίκους αὐτῆς.Ἐξ αὐτῶν δὲ 330.000,00 μόνον ὀφείλονται εἰς τὴν κατὰ τοὺς ἄλλους τρόπους,ἐκτὸς τῶν σκαφάνδρων, σπογγαλιείαν.Ἡ δὲ ὠφέλεια τῶν ἐφοπλιστῶν ἐκ τῆς διὰ τὴν σπογγαλιείαν διαθέσεως τῶν κεφαλαίων τῶν δὲν εἶνε οὐδόλως ἀνωτέρα τῶν 12% τὸ πολὺ πολύ. Καὶ τὰ κεφάλαια τῶν εὑρίσκονται εἰς διαρκῆ εὐνόητον κίνδυνον ἐκ τοῖς τοιαύτης διαθέσεως τῶν.

Οἱ ἐφοπλισταὶ τοκίζουν εἰς τοὺς πλοιάρχους τὰ χρήματα τῶν μὲ μικρὸν τόκον,χορηγοῦν δὲ εἰς αὐτοὺς τὰ τρόφιμα καὶ τὰ ἀναγκαία μηχανήματα (σωλήνας,φορέματα),τὰ ὁποῖα ἐπιβαρύνονται καὶ αὐτὰ μὲ τόκον τινὰ κατὰ μήνα.

-Συνεργοὶ καὶ οἱ Ἰταλοὶ

Τὰ πληρώματα,δύται,ναῦται κτλ,λαμβάνουν καὶ αὐτὰ προκαταβολὰς ἀπὸ τοὺς πλοιάρχους,πληρώνοντα καὶ αὐτὰ 2% εἰς αὐτοὺς ἀπέναντί της προκαταβολῆς.Ἀλλὰ προσυμφωνοῦν μετ’αὐτῶν ὅτι θὰ λάβουν καὶ μερίδιον ἐκ τοῦ ἐσόδου τῶν σπόγγων ἀναλόγως τῆς ἐν τὴ ἐργασία χρησιμοποιήσεως καὶ ἱκανότητος τοῦ ἕκαστος,2 καὶ 3 μερίδια οἱ δύται,ἕνα οἱ σύντροφοι (ναῦται) κτλ.

Ἕνεκα ὅμως τῶν ἀτυχιῶν τοῦ ἐπαγγέλματος κατὰ τὰ τελευταία ἔτη οἱ πλοίαρχοι πάντοτε σχεδὸν μένουν ὀφείλεται εἰς τοὺς ἐφοπλιστᾶς διὰ τοῦτο καὶ αὐτοὶ σπανιώτατα εἶνε εἰς θέσιν νὰ ἐκτελοῦν τὰς περὶ μερικῶν συμφωνίας καὶ οἱ δύται φροντίζουν νὰ λαμβάνουν ὅσον τὸ δυνατὸν μεγαλειτέραν προκαταβολήν.

Οἱ ἐφοπλισταὶ στέλλουν εἰς τὰ μέρη τῆς σπογγαλιείας,διαρκούσης αὐτῆς, μεταφορικὰ (δυσανάγνωστον),πακέτα καλούμενα,τὰ ὁποῖα λαμβάνουν τὸν ἀλιευόμενον σπόγγον,τὸν φέρουν εἷς Ὕδραν,τοποθετεῖται εἰς τὰς ἀποθήκας καὶ τὸν χειμώνα πωλεῖται,λαμβάνουν δὲ καὶ οἱ πλοίαρχοι τὸ ἀναλογοῦν ἐκ τοῦ τιμήματος,ἀφοῦ πρῶτον κρατηθοῦν τὰ χρέη τῶν.

Εἰς τὴν Τρίπολιν τῆς Βαρβαρίας ὑπάρχει Ἰταλικὴ Τράπεζα ἤτις χορηγεῖ δάνεια εἰς τοὺς σπογγαλιεῖς πλοιάρχους-ὑπάρχουν καὶ πλοίαρχοι ἐργαζόμενοι δὶ’ἰδίων κεφαλαίων.Ἐφέτος ἔδωκε δάνεια 500 χιλιάδων φράγκων τὸ ὅλον,λαμβάνει δὲ 11% τόκον καὶ 3% προμήθειαν,καθόσον ὁ ἀλιευόμενος σπόγγος εἶναι ἐνυπόθηκος.

Λαμβάνει ἡ Τράπεζα τὸν ἀλιευόμενον σπόγγον,τὸν πωλεῖ διὰ λογαριασμὸν τοῦ πλοιάρχου κρατοῦσα 3% προμήθειαν.Τὸ ἴδιον ἤρχισε νὰ κάμνη ἐσχάτως καὶ ἡ Ὀθωμανικὴ Τράπεζα τῆς Τριπόλεως.Ὁ λόγος τούτου καὶ ὁ συναγωνισμὸς μεταξὺ τῶν Τραπεζῶν εἶνε πολιτικός.

-Τὸ φάσμα τῆς πείνης

Ἐὰν ἤνοιγον τὰ Τουρκικὰ παράλια,ἐὰν ἤνοιγε ἡ Κρήτη,τὰ δυστυχήματα θὰ περιωρίζοντο μεγάλως,διότι θὰ παρουσιάζετο νέον μέγα ἔδαφος εἰς τὴν διὰ σκαφάνδρων σπογγαλιείαν καὶ δὲν θὰ ὑπῆρχεν ἀνάγκη νὰ εἰσδύουν οἱ δύται εἰς ἐπικίνδυνον βάθος διὰ νὰ ἁλιεύσουν.Διότι εἰς τὰ μέρη ὅπου περιορίζεται νῦν ἡ Ὑδραϊκὴ σπογγαλιεία καὶ ὁ σπόγγος αὐτὸς καθ’εὐατὸν δὲν εἶνε ἐπαρκῆς ἀναλόγως πρὸς τὸν ἀριθμὸν τῶν καταζητούντων αὐτὸν καὶ ἕνεκα τῆς ἀποκλειστικῆς ἐν αὐτοῖς ἐργασίας ἐξηντλήθη τὸ μέρος.Ἀλλὰ μήπως δὲν θὰ συμβῆ τὸ ἴδιον διὰ τοῦ χρόνου καὶ εἰς τὰ νέα ἐκεῖνα μέρη,ἐὰν ὑποθέσωμεν ὅτι θὰ ἐπιτραπῆ ἡ ἐκεῖ ἁλίευσις;

Ὥστε βλέπετε ὅτι εὐρισκόμεθα ἐντός του φαύλου κύκλου καὶ ριζικὴ θεραπεία τῶν κακῶν της σπογγαλιείας μόνον διὰ τῆς καταργήσεως τῶν σκαφάνδρων δύναται νὰ ἐπέλθη.Ἀλλά,ἀπέναντί της καταργήσεως,ὀρθοῦται ἀκόμη ἀπειλητικώτερον τὸ φάσμα τοῦ ἐκ πείνης θανάτου τῆς Ὕδρας καὶ ἀφίνομεν ἤδη καὶ εἰς ἠμᾶς καὶ εἰς πάντα ἄλλον νὰ ἐκλέξη μεταξὺ τῶν δύο κακῶν.

Μερικὴ διόρθωσις τοῦ κακοῦ ἠδύναντο νὰ ἐπέλθη ἐκλεγομένων ἀποκλειστικῶς δυτῶν πεπειραμένων καὶ ὑγιῶν.Ἀλλὰ διὰ τοιούτους δύτας ἀπαιτοῦνται πολλὰ χρήματα,τὰ ὁποῖα νῦν δὲν ὑπάρχουν πλεὸν ἐνταύθα.

Διότι μὴ λησμονῆτε,ὅτι τὸ μέγιστον μέρος τῶν δυστυχημάτων ὀφείλεται εἰς τὸ φυσικὸν καὶ ἠθικὸν ποιὸν τῶν ἀνδρῶν τῶν στρατολογουμένων νῦν κατ’ἀνάγκην ὡς δυτῶν. Συνεπεία δὲ τῶν δυστυχημάτων καὶ τῆς κατακραυγῆς σκεπτόμεθα ἤδη νὰ λάβωμεν ὅ,τι δυνατὸν μέτρον,ὥστε νὰ μὴ κατατάσσωνται ὡς δύται ἄνθρωποι καὶ εὐατοὺς καταστρέφοντες μοιραίως καὶ τὴν ἐργασίαν ἀδικοῦντες.

-Ὑποδείξατε διέξοδον!

Ἐπαναλαμβάνομεν ὅτι οἱ ἐφοπλισταὶ οὐδὲν ἰδιαίτερον ἔκτακτον συμφέρον ἔχουν εἰς τοὺς παρόντας καιροὺς νὰ διαθέτουν τὰ κεφάλαια τῶν διὰ τὴν σπογγαλιείαν.Καὶ ἡ ὠφέλεια εἰνε μηδαμινὴ πλεὸν καὶ τὰ χρήματα τῶν εὑρίσκονται ἐκτεθειμένα εἰς διαρκῆ κίνδυνον.Ἀλλά,ὡς συνδεδεμένοι μὲ τὸν τόπον ἀδιασπάστως,ἐκ καταγωγῆς καὶ κοινωνικῶς,νομίζουν ὅτι ἔχουν ὑποχρέωσιν νὰ διευκολύνουν ἁπλῶς,ὄχι βεβαίως καὶ ἄνευ οὐδεμίας ἀπολύτως ὠφελείας,τὸν τόπον εἰς ἐπάγγελμα ἐκ τοῦ ὁποίου ἀναγκαστικῶς ἀποζῆ ὁλόκληρος σχεδὸν ἡ νῆσος.

Ἂς εὑρεθοῦν ἄλλοι πόροι βίου διὰ τοὺς κατοίκους,ἀνθρωπινώτεροι καὶ μὴ συνεπάγοντες τοὺς κινδύνους καὶ τὴν καταγγελόμενην ἀθλιότητα τῆς διὰ σκαφάνδρων σπογγαλιείας καὶ οἱ ἐφοπλισταὶ θὰ εἶνε οἱ πρῶτοι οἵτινες θ’ἀποσυρθοῦν ἀπὸ τὴν τοιαύτην σπογγαλιείαν καὶ θὰ τὴν ματαιώσουν αὐτοὶ οἱ ἴδιοι.Ἐφόσον ὅμως δὲν παρουσιάζονται τοιοῦτοι πόροι,ὑποθέσωμεν δὲ ὅτι ἀποφασίζουν ἢ ἐξαναγκάζονται οἱ ἐφοπλισταὶ νὰ μὴν χρησιμοποιήσουν πλέον τὰ κεφάλαια τῶν διὰ τὰ σκάφανδρα, μὴ σᾶς φανῆ παράδοξον ἐὰν εὐρεθῶμεν πρὸ κοινωνικῆς ἐπαναστάσεως ἐν Ὕδρα. Μήπως ὑπεδείχθη ἄλλη λύσις τοῦ βιωτικοῦ ζητήματος ἐν Ὕδρα καὶ ὑστερήσαμεν ἠμεῖς εἰς τὸ νὰ ἐνισχύσωμεν καὶ ἀκολουθήσωμεν διὰ τῶν χρημάτων μᾶς αὐτήν;

Αὐτὰ καὶ ἐκ μέρους τῶν ἐφοπλιστῶν.

Προσθέτως σχετικῶς καὶ μίαν λεπτομέρειαν περί  αὐτῶν:Ὅτι ὑπάρχουν ἐν Ὕδρα ἐφοπλισταὶ οἵτινες εἶνε καὶ καταστηματάρχαι καὶ παρέχουν ἐργολαβικῶς τὰ τρόφιμα εἰς τοὺς πλοιάρχους διὰ τὴν σπογγαλιευτικὴν ἐκδρομήν.Κερδίζουν δὲ ὄχι ὀλίγα ἐκ τούτου.Τὴν παραθέτω ὅπως τὴν ἤκουσα.Ἠρώτησα καὶ μερικοὺς ἐκ τοῦ λαοῦ.Ἄλλοι εἶνε ὑπὲρ τῶν σκαφάνδρων,ἄλλοι ὅμως δὲν θεωροῦν ὅτι θὰ καταστραφῆ ἡ νῆσος ἂν λείψουν τὰ σκάφανδρα.Μοῦ εἶπαν αὐτοὶ ὅτι εἶνε ἀρκετὴ ἡ διὰ τῶν ἄλλων τρόπων καὶ ἰδίως ἡ διὰ γαγγάβας σπογγαλιεία.Προσθένοντες δὲ οἱ ἐρωτηθέντες καὶ τὴν προσκόλλησιν τοῦ πληθυσμοῦ εἰς ἄλλα ἐπαγγέλματα θαλάσσης,εὑρίσκουν ὅτι δύνανται νὰ ἐξοικονομηθοῦν ὁπωσδήποτε τὰ πράγματα καὶ καταργουμένων τῶν σκαφάνδρων.Φέρουν ὡς παράδειγμα τὴν Αἴγιναν κλπ.ΟΙ ἀντιγνωμοῦντες ὅμως ἀντιτάσσουν ὅτι εἰς τὴν Αἴγιναν δύναται νὰ ὑπάρξη καὶ γεωργία,ὅπως καὶ ἤρχισεν ἀναπτυσσομένη μετὰ τὴν βαθμιαίαν ἐγκατάλειψιν τῆς διὰ σκαφάνδρων ἁλιείας...»