Ὕδρα 1852.
Θάνατος Λάζαρου Κουντουριώτου
Πῶς εἶδαν αἳ ἐφημερίδαι τὸν θάνατόν του.
Ἡ προτομὴ τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου.Ἱερὰ Μονὴ Κοιμήσεως Θεοτόκου Ὕδρας
Τὸ ἄγγελμα τοῦ θανάτου τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου
Το Σάββατο 5 Ἰουνίου 1852 ἀπεβίωσε πλήρεις ἡμερῶν ὁ μέγιστος ἀνὴρ τῆς νήσου Ὕδρας καὶ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως Λάζαρος Κουντουριώτης.Τὸ ἄγγελμα τῆς θλιβερᾶς αὐτῆς εἰδήσεως, προκάλεσε ἀπέραντη θλίψιν,ὄχι μόνο εἰς τὸν Ὑδραϊκὸν λαὸν ἀλλὰ καὶ κατ’ἐπέκτασιν εἰς ὁλόκληρόν το Ἑλληνικὸ Ἔθνος.
Ὡς ἦτο φυσικόν, ἡ εἴδησις ἐφιλοξενήθη εἰς ἅπασές της ἐφημερίδες τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπικράτειας,οἱ ὁποῖες τιμώντας τὴν μνήμιν τοῦ μεγίστου ἀνδρὸς προχώρησαν εἰς τὴν δημοσίευσιν ἐκτενῶν ἀφιερωματῶν διὰ τὸν πολιτικὸν καὶ κοινωνικὸν βίον τοῦ μεταστάντος.
Πρώτη ἡ ἐφημερὶς «Ἀθήνα»,εἰς τὸ φύλλον τῆς 9ης Ἰουνίου 1852, ἀπέδωσε εἰς τὸν Λάζαρον Κουντουριώτην τὸν τίτλον τοῦ «Μέγα προστάτου τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως» καὶ προανήγγειλε ὅτι τὸ Ἑλληνικὸ κράτος ὄφειλε νὰ κηρύξει πολυήμερον ἐθνικὸν πένθος διὰ τὴν ἀπώλειαν τοῦ «μεγάλου» καὶ «ἱστορικοῦ» ἀνδρός.
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ἀθήνα»,Φύλλον 9ης Ἰουνίου 1852, Ἄρθρον:Διάφορα
«...Ὁ πρῶτος της Ἑλλάδος πολίτης,ὁ μέγας προστάτης τῆς ἐπαναστάσεως μᾶς,εἰς τὸν ὁποῖον κατὰ μέγα μέρος χρεωστεῖται ἡ ἐπιτυχία αὐτῆς,ὁ ἔνδοξος καὶ σπάνιος γέρων Λάζαρος Κουντουριώτης μανθάνομεν μὲ μεγάλην θλίψιν τῆς ψυχῆς ὅτι ἀπεβίωσε κατ’αὐτᾶς εἰς Ὕδραν.Περιμένομεν νὰ ὁμιλήσωμεν περὶ τοῦ ἀνδρὸς τούτου,ὅταν φθάση ἐπισήμως ἡ εἴδησις τῆς ἀποβιώσεώς του,ὁπότε καὶ ἡ Ἀθήνα ὁμοὺ μὲ τὸ ἔθνος θέλει πενθηφορήσει καὶ θέλει κλαύσει διὰ τὴν στέρησιν αὐτοῦ του μεγάλου καὶ ἱστορικοῦ ἀνδρός.Δὲν ἀμφιβάλλομεν δὲ ὅτι καὶ ἡ Κυβέρνησις θέλει διατάξει νὰ γίνη εἰς ὄλας τὰς ἐκκλησίας τοῦ Κράτους μνημόσυνον καὶ δέησις πρὸς τὸν Θεὸν ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς τοῦ μακαρίτου Λ.Κουντουριώτου, καθὼς καὶ ὅτι θέλει διατάξει νὰ πενθηφορήση ὅλον το ἔθνος ἰκανᾶς ἡμέρας...»
Ὁμοίως,ἡ ἐφημερὶς «Ταχύπτερος Φήμη»,εἰς τὸ φύλλον τῆς 10ης Ἰουνίου 1852,ἀναφέρθη εἰς τὸν θάνατο τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου,ἀποδίδοντάς του τοὺς τίτλους τοῦ«Πατριάρχου»τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως καὶ τοῦ «Κροίσου» τῆς Ὕδρας.Σύμφωνα μὲ τὴν ἀνταπόκρισιν τῆς ἐφημερίδος,ἐκ τῆς νήσου Ὕδρας,σύσσωμος ὁ Ὑδραϊκὸς λαὸς ἐπὶ τῷ ἀγγέλματι τοῦ θανάτου τοῦ μέγιστού των Προκρίτων τῆς νήσου ἐπενθοφόρησεν,οἱ κώδωνες τῶν ἱερῶν ναῶν ἔκρουαν πένθημα,ἐνῶ ἅπαντά τα ἐμπορικὰ καταστήματα καὶ ἐργαστήρια τῆς νήσου ἔκλεισαν εἰς ἔνδειξιν πένθους.
Εἰς τὴν πρωτεύουσαν πόλιν τῶν Ἀθηνῶν,ἡ Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων ἀπεφάσισε τὴν διακοπὴ τῶν ἐργασιῶν της καὶ ἀπεφάσισε τὴν τοποθέτησιν τῆς εἰκόνος τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου εἰς τὴν Ὑπατὴν τιμητικὴν βαθμίδα τοῦ Βουλευτηρίου,ἐνῶ ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνησις προετίθετο διὰ τῆς ἐκδόσεως Βασιλικοῦ διατάγματος,νὰ κηρύξει ἐθνικὸν πένθος.
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ταχύπτερος Φήμη»,Φύλλον 10ης Ἰουνίου 1852,Ἄρθρον:Λάζαρος ὁ Κουντουριώτης
«....Ὁ πατριάρχης τῆς Ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως,ὁ Κροῖσος τῆς Ὕδρας,δὲν ὑπάρχει πλέον εἰς τὴν ζωήν.Τὴν νύκτα τῆς παρελθούσης πέμπτης παρέδωκεν τὸ πνεῦμα τοῦ εἰς τὸν πλάστην,ἐν αὐτὴ τὴ γῆ τῆς γεννήσεώς του,ἐν τῇ νήσω Ὕδρα.Ἡ λυπηρὰ αὐτὴ εἴδησις μόλις διεδόθη εἰς Ὕδραν,καὶ εὐθὺς ἅπαντες οἱ κάτοικοι ἐπενθοφόρησαν,οἱ ἔμποροι ἔκλεισαν τὰ ἐργαστήρια των καὶ οἱ κώδωνες τῶν ἐκκλησιῶν διέδιδον τὸν πένθημον ἠχοντων ἀπὸ ἄκρου ἕως ἄκρου τῆς Ὕδρας.
Ἡ Ἑλλὰς πενθοῦσα τὴν στέρησιν τοῦ πρώτου τούτου στύλου τῆς ἐπαναστάσεώς μας,δικαίως πενθοφορεῖ σήμερον ἐπὶ τῷ θανάτω τοῦ ἱστορικοῦ τούτου ἀνδρός.Ἡ Βουλὴ τῆς Ἑλλάδος τιμώσας ἐπίσης τὴν μνήμην αὐτοῦ δικαίως διέκοψε σήμερον τὰς Βουλευτικᾶς αὐτῆς ἐργασίας,ἀποφασίσασα τὴν ἀνάρτησιν τῆς εἰκόνος τοῦ ἐπὶ τῆς Ὑπάτης βαθμίδος τοῦ Βουλευτηρίου.
Ἡ Κυβέρνησις ἀναγνωρίζουσα ἐπίσης τὰς μεγάλας καὶ ἀνεκτιμήτους ἐκδουλεύσεις αὐτοῦ πρὸς τὴν πατρίδα δικαίως ἑτοιμάζει διάταγμα γενικοῦ πένθους.
Τοιούτου ἀνδρὸς ἐστερήθη ἡ Ἑλλάς.
Γαίαν ἔχοις ἐλαφρὰν ἔνδοξε ἀγωνιστά,ἀείμνηστε πατριάρχα τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως...»
Σημείωσις: Ἡ ἐφημερὶς «Ταχύπτερος Φήμη» ἀναφέρει ὡς ἡμερομηνία θανάτου τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτη τὴν 5ην Ἰουνίου ἀντὶ τῆς 6ης Ἰουνίου.Ὅμως,ἐντὸς του περιβόλου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου Ὕδρας,εὑρίσκεται τὸ μνῆμα τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου (μετὰ τὴν μετακομιδὴν τῶν ὀστῶν του,ἐν ἔτει 1952 ,ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Προφήτου Ἡλιοῦ Ὕδρας).Ἄνω της ἐπιτύμβιας λάρνακος ἀναγράφεται ἡ ἑξῆς ἐπιγραφή:
«ΛΑΖΑΡΟΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ
ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ
ΚΑΤΑ ΜΕΝ ΤΟ ΑΨΞΘ΄ ΕΤΟΣ ΜΗΝΟΣ Ζ΄ΓΕΝΝΗΘΕΙΣ
ΚΑΤΑ ΔΕ ΤΟ ΑΩΝΒ΄ΤΗ ΣΤ΄ΙΟΥΝΙΟΥ ΑΠΟΒΙΩΣΑΣ»
«ΤΟ ΔΕ ΕΓΕΝΕΤΟ
ΜΕΡΙΜΝΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΥΔΡΑC
ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ
ΧΟΡΗΓΙΑ ΔΕ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΚΟΥΛΟΥΡΑ»
ὁπού ρητῶς ἀναγράφεται ὡς ἡμερομηνία θανάτου τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου ἡ 6ην Ἰουνίου 1852. Ἡ ἀπόκλισις ταύτη ὀφείλεται εἰς τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἐξόδιος ἀκολουθία τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου ἐτελέσθη τὴν 6ην Ἰουνίου 1852 εἰς τὸν ἱερὸν ναὸν Τῆς Ὑπαπαντῆς Τοῦ Κυρίου.
Ὁ Ἀντώνιος Λιγνὸς (γράφη 1946) ἀναφέρει πῶς τὰ ὀστᾶ τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου,ἀπετέθησαν εἷς τὴν Ἱερὰ Μονὴν Προφήτου Ἡλιοῦ,μετὰ τὴν ἐκταφή του ἀπὸ τὸν περίβολο τοῦ ἱεροῦ ναοῦ Τῆς Ὑπαπαντῆς Τοῦ Κυρίου.Ἀναφορικὰ μὲ τὴν μετακομιδὴν τῶν ὀστῶν τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου,ὁ Θεόδωρος Κρεμασιώτης (Ἡ Ὕδρα μας, Πειραιᾶς 1992,σὲλ 66),δημοσιεύει ἐπιστολὴ τοῦ Μητροπολίτου Ὕδρας,Σπετσῶν & Αἰγίνης, Προκοπίου Καραμάνου (1952) περὶ τῆς μετακομιδῆς τῶν ὀστῶν τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Προφήτου Ἡλιοῦ Ὕδρας εἷς τὴν Ἱερὰ Μονὴ Κοιμήσεως Θεοτόκου Ὕδρας.Δημοσιεύει δέ,σχετικὴ φωτογραφία εἷς τὴν ὁποίαν ἀπεικονίζεται ἡ συμμετοχὴ πλήθους Ὑδραίων πολιτῶν καθὼς καὶ τιμητικοῦ ἀγήματος τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ εἷς τὴν σεμνὴν τελετὴν.
«Πρὸς τοὺς εὐσεβεῖς κατοίκους Ὕδρας
Τὴν προσεχῆ Παρασκευὴν 15ην τρέχοντος καὶ ὥραν 7ην μμ θὰ τελεσθῆ ἐν τῷ Καθεδρικῶ Ναῶ ἐπιμνημόσυνος δέησις ἐπὶ τὴ ἑκατονταετηρίδι ἀπὸ τοῦ θανάτου τοῦ ἀειμνήστου μεγάλου Ὑδραίου Λαζάρου Κουντουριώτου.Μετὰ τὴν ἐπιμνημόσυνον δέησιν θέλει γίνει κατάθεσις τῶν ὀστῶν τοῦ ἀειμνήστου ἐν τῷ ἐπὶ τούτω ἐγερθέντι μνημείω
Προσκαλοῦμεν ὅθεν ὑμᾶς ὅπως παρευρεθῆτε κατὰ τὴν ἀνωτέρω τελετὴν μετὰ τῶν οἰκογενειῶν ὑμῶν,ἴνα ἓν πανδήμω Πανυδραϊκῶ Συναγερμῶ ἀποτίσωμεν φόρον τιμῆς καὶ εὐγνωμοσύνης πρὸς τὸν κατὰ τὴν Ἑλληνικὴν ἐθνεγερσίαν μεγαλουργὸν Ὑδραίων ἀείμνηστον Λάζαρον Κουντουριώτην
Εὐχέτης πρὸς Κύριον
+ Ὁ Ὕδρας,Σπετσῶν καὶ Αἰγίνης
Προκόπιος»
Πράγματι,ἡ ἐφημερὶς «Αἰών»,εἰς τὸ φύλλον τῆς 11ης Ἰουνίου 1852,ἀναφέρει ὅτι ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης ἀπεβίωσε τὴν 5ην Ἰουνίου 1852,ὥρα 5ην πρωΐνην.Ἡ σορός του,μεταφέρθηκε διὰ πομπῆς,τὸ ἀπόγευμα τῆς ἰδίας ἡμέρας,εἰς τὸν ἱερὸν ναὸν Τῆς Ὑπαπαντῆς Τοῦ Κυρίου,ὥρα 5ην μ.μ,ὅπου καὶ παρέμεινε ἐντός του ναοῦ ἕως τὴν ἑπομένην ἡμέραν,προκειμένω νὰ καταφθάσουν ἐξ Ἀθηνῶν οἱ λοιποὶ οἰκεῖοι συγγενείς του νεκροῦ ἀλλὰ καὶ διάφοροι ἄλλοι πολίτες οἱ ὁποῖοι ἐπιθυμοῦσαν νὰ παρευρεθοῦν εἰς τὴν ἐξόδιον ἀκολουθίαν.
Παράλληλα ἐκ τῆς γειτονικῆς νήσου Πόρου ὁ Διευθυντὴς καὶ ὁ Ἔφορος τοῦ Βασιλικοῦ Ναυστάθμου,μετὰ ἠμισεως στρατιωτικοῦ λόχου,ἀνεχώρησαν διὰ νὰ παραστοῦν εἰς τὴν κηδείαν,διὰ νὰ τιμήσουν,διὰ τῆς ἀποδόσεως στρατιωτικῶν τιμῶν,τὸν ἀποβιώσαντα Λάζαρον Κουντουριώτην.
Εἰς τὸ ἐκτενὲς ἀφιέρωμά του,ὁ ἀρθρογράφος τῆς ἐφημερίδος «Αἰών»,ἐξῆρε τὸν Λάζαρον Κουντουριώτην διὰ τὸν πατριωτισμό του,τὴν σύνεσή του,τὴν αὐταπάρνησίν του ἀλλὰ καὶ τὶς μεγάλες χρηματικὲς καταβολὲς καὶ προσωπικές του θυσίες, καθ’ὅλην τὴν διάρκεια τῆς ἑπταετοῦς ἐπαναστάσεως,ἐκφράζοντας τὴν ἀληθῆ παραδοχὴ ὅτι ὁ Πρόκριτος Λάζαρος Κουντουριώτης,εἰς τὸν κατὰ θάλασσαν ἀγώνα,ὑπῆρξε διὰ τὴν Ἑλληνικὴν Ἐπαναστάσιν ὅτι ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης εἰς τὸν κατὰ ξηρὰν ἀγωνᾶν,ἐπισημαίνοντας πὼς ἡ ὕπαρξις τῶν δύο αὐτῶν μεγίστων ἀνδρῶν συνετέλεσε εἰς τὴν ἐπιτυχῆ ἔκβασιν τοῦ Ἱεροῦ Ἀγῶνος.
Εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου,ὁ ὁποῖος διέθεσε,ὅπως καὶ οἱ πλεῖστοι πρόκριτοι τῆς Ὕδρας, τὰ πολυάριθμα πλοῖα του,τιμῶνται ἐμμέσως,σύμφωνα μὲ τὴν ἐφημερίδα «Αἰών»,καὶ οἱ λοιποὶ ἀφανεῖς Ὑδραῖοι ἥρωες ποὺ ναυμάχησαν ἐπὶ ἑπτὰ συναπτὰ ἔτη ὡς πληρώματα εἰς τὰ πλοῖα τοῦ Ὑδραϊκοῦ στόλου.
Τὸ ἀφιέρωμα τῆς ἐφημερίδος «Αἰὼν» καταλήγει μὲ τὴν εὐχὴ νὰ καταστεῖ διδακτικὴ ἡ πολιτεία τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτην εἰς τὶς ἐπερχόμενες γενεὲς τῶν Ἑλληνῶν,διότι ὁ Λαζάρος Κουντουριώτης ὑπῆρξες σεμνὸς καὶ εὐσεβὴς Χριστιανός,γνωστὸς διὰ τὶς ἀγαθοεργίες του πρὸς τοὺς συντοπίτες του καὶ λαμπρὸς πατριώτης, ὁ ὁποῖος ἐπορεύθη καθ’ὅλον το βίος τοῦ ἔχοντας ὡς γνώμονα νὰ ὑπηρετεῖ ἄδολα τὴν πατρίδα του καὶ τὸ κοινὸ καλό.
Πηγή: Ἐφημερίδα «Αἰών»,Φύλλον 11ης Ἰουνίου 1852, Ἄρθρον:Διάφορα
«Ἕνας των μεγάλων πολιτῶν τῆς Ἑλλάδος ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης,τὸ μόνον γηραιότερον λείψανον τῶν προμάχων τῆς πατρίδος,ἀπεβίωσεν ἐν Ὕδρα πλήρεις ἡμερῶν τὴν 5ην Ἰουνίου ὥρα 5 π.μ. Ἡ ἐκφορὰ τοῦ ἐγένετο τὴ ὥρα 5 μ.μ μετὰ τῆς ἀνηκούσης πομπῆς,καὶ ἐν τῷ ναῶ τῆς Ὑπαπαντῆς ἐτελέσθη ἡ νεκρώσιμος ἀκολουθία.Ἀφέθη δὲ ἐν τῷ ναῶ τούτω ἄταφος ὁ νεκρὸς μέχρι τῆς ἐπιούσης,ὄτε ἐτάφη, ἀφ’οὗ ἐκ τῶν πλησίον μερῶν ἔφθασαν οἱ,τὲ οἰκεῖοι του εἰδοποιηθέντες καὶ ἐκ τοῦ Πόρου ὅ,τὲ Διευθυντὴς καὶ Ἔφορος τοῦ ναυστάθμου μετὰ ἠμισεως λόχου.
Τοῦ ἐνδόξου τούτου Προμάχου ὁ βίος συνέχεται μ’ὅλην τὴν ἐπανάστασιν τοῦ 1821, καὶ εἰς τὴν νέαν ἱστορίαν τῆς Ἑλλάδος χορηγεῖ τὰς λαμπροτέρας σελίδας πατριωτισμοῦ,συνέσεως,αὐταπαρνήσεως καὶ θυσίας. Δὲν δύναται νὰ ἀρνηθῆ τὶς εἰς τὸν Λάζαρον Κουντουριώτην τὴν ἐξαιρετικήν του προμάχου θέσιν κατὰ θάλασσαν,ὡς εἰς τὸν Θεόδωρον Κολοκοτρώνην κατὰ ξηράν.Δὲν δύναται νὰ μὴν ὁμολογήση τὶς, ὅτι ἂν δὲν ὑπῆρχε Λάζαρος Κουντουριώτης κατὰ θάλασσαν, ἴσως δὲν ὑπῆρχε τότε καὶ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης κατὰ ξηράν,ἑπομένως δὲ οὔτε ἐλευθερία,οὔτε ἀνεξαρτησία,οὔτε βασιλεία Ἑλλάδος.Τί περισσότερον δύναται νὰ εἰπῆ τὶς πρὸς τιμὴν καὶ δόξαν τοῦ Ἀνδρὸς τούτου,τοῦ ἐξόχου αὐτοῦ πατριώτου;Ὅποιαν μεγαλητέραν δόξαν θέλομεν περιποιήσει εἰς τὴν μνήμιν αὐτοῦ,ἀναφέροντες τὰς μεγάλας χρηματικᾶς τοῦ καταβολάς,τῶν πολυάριθμων πλοίων τοῦ τὴν θυσίαν,τοὺς τοσούτους καὶ ποικίλους κινδύνους,ὅποιους καθ’ὅλον τὸν ἀγώνα ὑπέστη,τὸ κέντρον ὧν καὶ ἡ ὑπεροχὴ τῆς μεγάλης ναυτικῆς Ὕδρας,καὶ ἑπομένως ὅλης της θαλάσσιας δυνάμεως τῆς Ἑλλάδος; Ὁποίαν ὠσαύτως θέλομεν περιποιηθῆ δόξαν εἰς τὴν μνήμην αὐτοῦ, ἀναφέροντες τὴν πίστην του ὀρθόδοξου Χριστιανοῦ εὐσέβειάν του πρὸς τὸν Θεόν,τὰς πολυειδεῖς ἀγαθοποιΐας του καὶ τὸν ἀπαραδειγμάτιστον ἐν τῇ Ἑλλάδι χαρακτήρα του,δὶ’ὃν οὐδέποτε ἐταπεινώθη, οὔτε κατεδέχθη δὶ’ὁποιονδήποτε λόγον νὰ γίνη ὄργανον πρὸς βλάβην τῆς πατρίδος καὶ τοῦ προορισμοῦ της;
Πρόμαχε τῆς πατρίδος Λάζαρε,ἐξεπληρώσας ἐπὶ τῆς γῆς τὸ καθῆκον σου ὡς ἀληθὴς Χριστιανός,ὡς πιστὸς Ἕλλην,ὡς τίμιος ἄνθρωπος.Ἡ μνήμη σου προσφιλὴς θέλει εἶσθαι,καὶ ἡ πολιτεία σου διδακτικὴ εἰς τὰς ἐπερχόμενας γενεᾶς καὶ εἰς πάσαν περίστασιν.Ἤδη, ἐν τοῖς κόλποις ὧν τοῦ οὐρανίου Πατρός,ἀναπαύεσαι μετὰ τῶν δικαίων συναριθμούμενος καὶ παρ’ὅλου του ἔθνους εὐλογούμενος ἀείποτε,ὡς ἕνας των σωτήρων τῆς Πίστεως καὶ τῆς Πατρίδος!..»
Ἦτο κοινῶς ἀποδεκτόν,ἀπ’ὅλες τὶς ἐφημερίδες τῆς ἐποχῆς τοῦ θανάτου τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου, ὅτι αὐτὸς ὑπῆρξε ὁ σπουδαιότερος ἡγεμὼν τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως.Ἡ ἐφημερὶς «Ἐφημερὶς τοῦ Λαοῦ» διετύπωσε μὲ εὐθύτητα τὸ ἐρώτημα εἰς τοὺς ἀναγνῶστες της,τι θὰ ἀπογίνετο ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάστασις καὶ ποία θὰ ἦτο ἡ τελική της κατάληξις τῆς ἐὰν ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης ἐδειλίαζε ἔστω καὶ διὰ μίαν στιγμὴν κατὰ τὴν διάρκειαν τοῦ ἀγῶνος.Ἡ ἱστορικὴ οἰκία τοῦ ἐν Ὕδρα,ἀπετέλεσε τὸ σταθερὸ κέντρο δυνάμεως καὶ λήψεως ἀποφάσεων,ἰδίως δὲ καὶ κατὰ τὶς χαλεπὲς χρονικὲς περιόδους τῆς Ἐπαναστάσεως’περιόδους κατὰ τὶς ὁποῖες ἡ Ἑλλὰς λόγω τῶν δυσμενῶν ἐκβάσεων εἰς τὰ πεδία τῶν μαχῶν δὲν διέθετε μήτε πρωτεύουσαν ἀλλὰ μήτε καὶ Κυβέρνησις.Ὁ ἴδιος ὅμως,παρ’ὅλο ποὺ εἶχε τὴν δυνατότητα νὰ ἀποδράσει ἐκ τῆς νήσου μετὰ τῆς οἰκογενείας του,διέθεσε τὸν χρηματικό του πλοῦτο καὶ τὰ πλοῖα τοῦ διὰ τὸν ἱερὸν ἀγώνα,ἀπεφάσισε νὰ παραμείνει καθ’ὅλον τὸν βίο τοῦ εἰς τὴν Ὕδραν,διαφυλάττωντας «Θερμοπύλες» καὶ καθιστόντας τὸν εὐατόν του ὡς «ἐγγυητὴν» τοῦ ἀγῶνος,καθησυχάζοντας μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο τοὺς συμπατριῶτες του.
Διὰ τὸν λόγον αὐτόν,ἡ ἐφημερίς,ὁρμώμενη ἀπὸ μιὰ παρακοπὴ τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου διὰ τοὺς «εὐνούχους», θεωρεῖ τὸν Λάζαρον Κουντουριώτην ὡς τὸν κορυφαῖο ἐκείνων τῶν «εὐνούχων» ποὺ παρέμειναν πιστοὶ ὑπηρέτες,ὡς ἄλλοι «εὐνοῦχοι»,τοῦ Ἐθνικοαπελευθερωτικοῦ Ἀγῶνος.
Καὶ τοῦτο διότι ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης οὐδέποτε «ἔκλινε τὸν αὐχένα και δὲν ἔπεσε πρηνής».Παρέμεινε πιστός εις το ιδανικόν του « ὑπὲρ πατρίδος ἀμύνεσθαι» ἂν καὶ ἡ ἐπίσημη Ἑλλὰς δὲν ἀπέδωσε τὶς ἀνάλογες τιμὲς πρὸς αὐτὸν.
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ἐφημερὶς τοῦ Λαοῦ»,Φύλλον 11ης Ἰουνίου 1852, (Πρωτοσέλιδον ἐφημερίδος)
«...Ἐν Ἀθήναις,τὴν 11 Ἰουνίου 1852
Τὴν παρελθοῦσαν πέμπτην ἀπέθανεν ἐν Ὕδρα,ὀγδοηκοντούτης τὴν ἡλικίαν,ὁ ἐπισημότερος τῶν νέων Ἑλλήνων,ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης.
Τῶν ἔργων αὐτοῦ ἡ ἐξιστόρησις εἶναι τῶν δυνάμεών μας ἀνωτέρα’ φοβούμεθα μήπως εὖ τὲ καὶ χεῖρον εἰπόντες πιστευθῶμεν,καὶ αἳ μεγάλαι τοῦ ἀνδρὸς ἀρεταὶ ἐν ἠμὶν κινδυνεύσωσι διότι εὔκολον μὲν εἶναι νὰ ἐξογκώση τὶς διὰ λόγων καὶ τὰ ἐλάχιστα ἔργα’ μετὰ πολλῆς ὅμως δυσκολίας καὶ ὁ σοφώτερος τῶν ἀνθρώπων δύναται νὰ συντάξη τὸν εἰς μεγάλα κατορθώματα ἁρμόζοντα ἔπαινον.
Ὁ θέλων νὰ γράψη τὸν βίον τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου,πρέπει νὰ γράψη τῆς ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως τὴν ἱστορίαν διότι ἄλλοτε μὲν ἄλλην ἡ ὑπὲρ τῶν ὅλων προκινδυνεύσασα Ἑλλὰς εἶχε πρωτεύουσαν,ἄλλοτε ἄλλην εἶχε Κυβέρνησιν,πάντοτε ὅμως ἡ ἰδιωτική του Λαζάρου Κουντουριώτου οἰκία ἦτο τῆς ἑλληνικῆς ἐξουσίας καὶ τῆς ἑλληνικῆς δυνάμεως τὸ κέντρον.
Ἂν ἡ ἑλληνικὴ ἐπανάστασις ἦτο μεγάλη, μέγας ἦτο καὶ ὁ καθαυτὸ ἀρχηγὸς αὐτῆς,ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης.Ἂν τὰ κατὰ τὸν ἱερὸν ἀγώνα ἔργα τῶν Ἑλλήνων ἄξια λόγου ἦναι,ἔτι ἀξιολογώτερα κρίνεται ἡ ἐπιμονὴ καὶ ἡ καρτερία τοῦ διευθύναντος τὸν πόλεμον.
Καὶ τὶς ἄλλος ἦτο τοῦ κατὰ τῶν τυράννων πολέμου ὁ ἡγούμενος, εἰ μὴ ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης;
Ἂν ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης ἐδειλία, ἂν ἐλειποτάκτει,ἂν ἔφευγεν,ὁ πόλεμος δὲν ἐπαυεν ἐν τῷ ἅμα; Ἡ Ἑλλὰς δὲν ἔμενε δούλη;
Καὶ ἠδύνατο νὰ φύγη ὁ Κουντουριώτης;
Καὶ τὸ μένειν καὶ τὸ φεύγειν εἰς χείρας τοῦ ἦτον.Εἶχε πλοῖα εἶχε χρήματα.
Πολλοὶ λέγονται ἀγωνισταί,πολλοὶ καυχῶνται,ὅτι ἕνεκα τῆς Ἑλλάδος διῆλθον δὶ’ὕδατος καὶ πυρός.Ἀλλ’ ἀγωνιστῆς ἀγωνιστοὺ διαφέρει,καθὼς διαφέρει εὐνοῦχος εὐνούχου.
Κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον «Εἰσὶν εὐνοῦχοι,οἵτινες ἐκ κοιλίας μητρὸς ἐγεννήθησαν οὕτω καὶ εἰσὶν εὐνοῦχοι, οἵτινες εὐνουχίσθησαν ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων καὶ εἰσὶν εὐνοῦχοι,οἵτινες εὐνούχισαν εὐατούς,διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν»
Ὅσοι ἐν Ἑλλάδι εἶχον χρήματα,ὅσοι ἠδύναντο νὰ φυγῶσιν, ὅσοι ἠδύναντο νὰ εὐρῶσιν εἰς ἄλλο τῆς γῆς μέρος πόρον ζωῆς ἕτοιμον,καὶ ἔμειναν εἰς τὴν Ἑλλάδα,αὐτοὶ συγκροτούσι τὴν τελειοτέραν τῶν εὐνούχων τάξιν,τῶν εὐνουχισάντων εὐατοὺς χάριν τῆς πατρίδος.
Μεταξύ των εὐνούχων πρωτεύει ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης.
Ἡ Ὕδρα,μέχρι τῆς ἐλεύσεως τοῦ Κυβερνήτου,ἐδέσποζε τῆς Ἑλλάδος.Τῆς Ὕδρας δεσπότης ἦτον ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης.
Ὁ περίεργος αὐτὸς ἄνθρωπος οὐδέποτ’ἐξῆλθε τῆς νήσου,ἐν ἡ ἐγεννήθη.Εἰς τὸν οἶκον τοῦ τὸν ἐπεσκέφθησαν καὶ βασιλεῖς αὐτὸς οὐδένα ἐπεσκέφθη.Τοῦτο εἶναι μοναδικὸν εἰς τὴν ἱστορίαν.
Ἐξ ὅλων των Ἑλλήνων μόνον ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης δὲν ἔκλινε τὸν αὐχένα’ μόνος ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης δὲν ἔπεσε πρηνής.
Ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης ἦτον ἀγράμματος,ἦτον ἀμαθής.Ἂν ἐγνώριζε γράμματα,ἂν εἶχε παιδείαν,ἐγίνετο ἡγεμών.
Εἰς τὸν Λάζαρον Κουντουριώτην ἡ Ἑλλὰς ὀφείλει πολλά.Τί αὐτῶ ἀνταπέδωκεν;
Οἱ Ἕλληνες,κατὰ τὸ συνηθες,τιμῶσι καὶ τὸν Λάζαρον Κουντουριώτης διὰ μόνων των χειλέων.Κατὰ τὸν Περικλέα ὅμως,εἰς τοὺς ἄνδρας τοὺς ἀγαθούς,τοὺς ἔργω γενομένους,πρέπει δὶ’ ἔργων νὰ ἐκφράζωνται αἳ τιμαί.
Εἰς τὸν Λάζαρον Κουντουριώτην ὀφείλεται ἀνδριάς.Τὶς ὅμως μέχρι τοῦδε ἀνήγειρε τὸν ἀνδριάντα τοῦ Κυβερνήτου,τοῦ Καραΐσκου ἢ τοῦ Μιαούλη;
Περίεργον πράγμα ἡ Ἑλλὰς δὲν ἔχει οὔτε τὴν εἰκόνα τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου.Λέγεται,ὅτι ὁ ἀοίδιμος δὲν ἐπέτρεψε ποτὲ νὰ γράψη τὶς τὴν εἰκόνα του,κατὰ μίμησιν τοῦ μεγάλου Ἀγησιλάου,ὅστις «Ἀποθνήσκων, τοὺς φίλους ἐκέλευσε,Μηδεμίαν πλαστᾶν μηδὲ μιμηλᾶν ποιήσασθαι (τὰς εἰκόνας,οὕτω προσαγορεύων) εἰ γὰρ τί καλὸν ἔργον πεποίηκα,τοῦτο μου μνημεῖον ἔστιν.Εἰ δὲ μηδέν,οὐδ’οἱ πάντες ἀνδριάντες»
Οἱ μεταγενέστεροι θέλουσιν ἄραγε δείξει τόσην πρὸς τοὺς σωτήρας τῆς Ἑλλάδος ἀχαριστίαν,ὅσην ἔδειξαν καὶ δεικνύουσιν οἱ σύγχρονοί των;
Καὶ ἀποροῦμεν καὶ θαυμάζομεν διαίτι ἐν Ἑλλάδι δὲν ἀκμάζει ἡ ἀρετή!
Καὶ τιμᾶται ἐν Ἑλλάδι ἡ ἀρετή;
Πρώτη των ἀρετῶν εἶναι τὸ ὑπὲρ πατρίδος ἀμύνεσθαι.
Τῆς μεγάλης αὐτῆς ἀρετῆς μέγας ἦτον ἐργάτης καὶ ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης,ὅστις δὲν ἀπέθανεν,ἀλλὰ ζῆ,μεταστᾶς ἐν σκηναῖς δικαίων,ἐν κόλποις Ἀβραάμ,ἔνθα ἀπέδρα ἡ ὀδύνη,ἡ λύπη,ὁ στεναγμός,ὅπου ἐπικρατεῖ ἡ χαρά,ὅπου βασιλεύει ἡ ζωὴ ἡ μακαρία, ἡ ἀτελεύτητος...»
Ἡ προτομὴ τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου.Οἰκία Λαζάρου Κουντουριώτου
Διάταγμα περὶ πενθήμερου πενθηφορίας διὰ τὸν θάνατον τοῦ Λάζαρου Κουντουριώτου
Ἡ Ἑλληνικῆς κυβέρνησις καὶ ὁ Βασιλεὺς τῶν Ἑλλήνων Ὄθων ἐξέδωσαν τὴν 9ην Ἰουνίου 1852,διάταγμα περὶ πενθήμερης πενθοφορίας διὰ τὸν θάνατον τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου.Τὸ Βασιλικὸ Διάταγμα,δημοσίευσε ἡ ἐφημερὶς «Ταχύπτερος Φήμη» εἰς τὸ φύλλον τῆς 16ης Ἰουνίου 1852 και ἡ ἐφημερὶς «Ἀθήνα» εἰς τὸ φύλλον τῆς 13ης Ἰουνίου 1852.
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ἀθήνα»,Φύλλον 13ης Ἰουνίου 1852, (Ἄρθρον:Ἐσωτερικὰ)
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ταχύπτερος Φήμη»,Φύλλον 16ης Ἰουνίου 1852
«....(Ταχύπτερος Φήμη:Ἡ Κυβέρνησις ὀρθῶς ποιοῦσα ἐξέδοτο Διάταγμα πενθήμερου πένθους διὰ τὸν θάνατον τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου.Τὸ Διάταγμα τοῦτο εὐχαρίστως δημοσιεύομεν καὶ ἠμεῖς πρὸς γνῶσιν τοῦ Πανελληνίου..»
«Διάταγμα
Περὶ πενθήμερου πενθηφορίας διὰ τὸν θάνατον τοῦ ἀοιδίμου γερουσιαστοῦ Κ.Λάζαρου Κουντουριώτου
Ὄθων
Ἐλέω Θεοῦ
Βασιλεὺς τῆς Ἑλλάδος
Μάθοντες μὲ ἄκραν της ψυχῆς Ἠμῶν λύπην τὸν θάνατον τοῦ ἐνδόξου καὶ μεγαλόφρονος Γερουσιαστοῦ Λάζαρου Κουντουριώτου,τοῦ ὑπὲρ τῆς ἀναγεννήσεως τῆς πατρίδος τὰ μέγιστα συντελέσαντος,καὶ εἰς τὸν Θρόνον Ἠμῶν πιστοῦ ἀείποτε διατελέσαντος,διατάττομεν νὰ πενθηφορήσωσιν ὅλοι οἱ στρατιωτικοὶ καὶ πολιτικοὶ ὑπάλληλοι ἐπὶ πέντε ἡμέρας.
Τὸ Ἡμέτερον Ὑπουργικὸν Συμβούλιον ἐπιφορτίζεται τὴν δημοσίευσιν καὶ ἐκτέλεσιν τοῦ παρόντος Διατάγματος
Ἐν Ἀθήναις,τὴν 9ην Ἰουνίου 1852
Ὄθων
Α.Γ.Κριεζής, Κ.Προβελέγκιος,Στ.Βλάχος,Δ.Χρηστίδης,Σπ.Μίλιος,Δ.Σ.Δανόπουλος,Α.Πάϊκος..»
Ἄκρως ἐνδιαφέρουσα εἶναι ὅμως ἡ δημοσίευσις-ἀφιέρωμα τῆς ἐφημερίδος «Ἀθήνα»,(ὁμοίως εἰς τὸ φύλλον τῆς 13ης Ἰουνίου 1852),διὰ τὸν Λάζαρον Κουντουριώτην.Ἡ δημοσίευσις τοῦ ἀρθρογράφου διαχωρίζεται σὲ δύο βασικοὺς ἄξονες.Ἀπ’τὴν μία πλευρὰ ὁ δημοσιογράφος ἀναφέρεται συνοπτικῶς εἰς τὶς σημαντικότατες ὑπηρεσίες ποὺ προσέφερε εἰς τὴν πατρίδα τοῦ ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης,ἐνῶ ἀπ’τὴν ἄλλη πλευρὰ δὲν παύει νὰ στηλιτεύσει μὲ σκληρὴ γλώσσα τὴν ἀντιμετώπισιν ποὺ ἔτυχε ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης ἀλλὰ καὶ οἱ ὕπολοιποι ἀγωνιστὲς τῆς Ἐπαναστάσεως ἀπὸ τὸ ἐπίσημο Ἑλληνικὸ κράτος.
Ἀναφορικὰ μὲ τὴν προσωπικότητα τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου,ὁ ἀρθρογράφος ἐπισημαίνει ὅτι ὁ ἄτρωτος καὶ γενναῖος χαρακτήρας τοῦ ἀλλὰ καὶ ἡ προσήλωσίς του εἰς τὴν τελικὴ ἐπίτευξιν τῶν στόχων τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως,συνετέλεσαν εἰς τὴν ἐπιτυχῆ κατάληξή της,ἂν καὶ κατεκρίθη ἀπὸ πολλοὺς συναδέλφους τοῦ διὰ τὴν σκληρότητα ποὺ ἐπέδειξε κατὰ τὴν λῆψιν τῶν ἀποφάσεών του.Φυσικῶς,ἡ στάσις τοῦ αὐτή,ἦτο καὶ ἡ ἐνδεδειγμένη διότι ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης,εἴτε παρευρισκόμενος ἔντος της αἰθούσης τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου Ὕδρας εἴτε παρευρισκόμενος ἐντός της ἀρχοντικῆς του οἰκίας,ἂν καὶ οὐδέποτε παρέστη αὐτοπροσώπως ὡς πλοιαρχεύων εἰς τὰς ναυμαχίας ἢ καταλαμβάνοντας ἐπίσημα ἀξιώματα, διοίκησε μὲ σθένος,θάρρος καὶ γενναιότητα τὴν πατρίδα τοῦ Ὕδρα,οὐδέποτε ἐδειλίασε,(ἰδιατέρως κατὰ τὴν δύσκολη διὰ τὸν Ἱερὸ Ἀγώνα διετία 1824-1826),ἐξασφάλισε τὴν σωτηρία της,καὶ κατ’ἐπέκτασιν ἐξασφάλισε καὶ τὴν σωτηρία τῆς ὑπόλοιπης πατρίδος του,διότι ἡ Ὕδρα ὅταν τὰ περισσότερα μέρη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως εἶχαν τρωθεῖ καὶ ἐκινδύνευαν νὰ ὑποδηλωθοῦν,αὐτὴ παρέμενε δυνατὴ εἰς τὰς ἐπάλξεις τοῦ Ἀγῶνος.
Διὰ τὸν λόγον αὐτόν,ὁ ἀρθρογράφος εἰς τὸ ἐκτενὲς ἀφιέρωμά του,ὅποτε μνημονεύει τὸ ὄνομα τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου,τὸ μνημονεύει μὲ κεφαλαία γράμματα’ἐκτὸς ἀπὸ μιὰ καὶ μόνο φορά,ὅταν ἀναφέρεται εἰς τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργον τοῦ Λάζαρου Κουντουριώτου πρὸς τοὺς συμπατριῶτες τοῦ καθ’ὅλην τὴν διάρκεια τοῦ βίου του,ἀκόμη καὶ μετὰ τὸ πέρας τῆς Ἐπαναστάσεως,παρόλο ποὺ εἶχε ἀπωλέσει τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς περιουσίας του,ὑποδηλώνοντας ἐμμέσως μὲ τὸν τρόπο αὐτὸν τὴν ταπεινότητα τοῦ χαρακτῆρος του.
Ἀπ’τὴν ἄλλη πλευρά,εἰς τὸ ἀφιέρωμα τῆς ἐφημερίδος περιγράφεται ἡ οἰκτρὴ οἰκονομικὴ κατάσταση εἰς τὴν ὁποίαν εἶχαν περιέλθει οἱ περισσότεροι ἀγωνιστὲς τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως λόγω τῆς ἀπώλειας τῶν περιουσιακῶν τους στοιχείων ἐξαιτίας τῶν ὑπέρογκων χρηματικῶν καταβολῶν ποὺ εἶχαν διαθέσει διὰ τὶς ἀνάγκες τοῦ ἀγῶνος,καταλήγοντας νὰ κυκλοφοροῦν πένητες ἕνεκα τῆς οἰκονομικῆς ἐξαθλιώσεως.Πολλοὶ ἐξ’αὐτῶν ἦτο παράλληλα καὶ σωματικῶς καταπονεμένοι λόγω τῆς προσωπικῆς τους συμμετοχῆς εἰς τὶς σκληρότατες ναυμαχίες ἢ ἐκστρατεῖες ἐναντίον τῶν Ὀθωμανῶν.
Ἀπ’τὴν οἰκτρὴν αὐτὴν πραγματικότητα δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ διαφύγουν καὶ οἱ πρόκριτοι τῶν τριῶν ναυτικῶν νήσων Ὕδρας,Σπετσῶν καὶ Ψαρρῶν.Οἱ Πρόκριτοι τῶν νήσων αὐτῶν,μετέτρεψαν τὰ ἐμπορικά τους πλοῖα εἰς πολεμικά,διαθέτοντας χρηματικὰ κεφάλαια διὰ τὴν κίνησιν τῶν πλοιῶν αὐτῶν,ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν μετατροπὴ πολλῶν ἐξ αὐτῶν εἰς πυρπολικά.Τριάκοντα ἔτη μετὰ τὴν λῆξιν τοῦ ἄγωνος,ἀκόμη ἀνέμεναν οἱ πρόκριτοι τῶν τριῶν ναυτικῶν νήσων ἀπὸ τὸ Ἑλληνικὸ κράτος νὰ προβεῖ εἰς τὴν καταβολὴ τῶν οἰκονομικῶν ἀποζημιώσεων.
Ἡ ἀπωλεία τῶν περιουσιακῶν στοιχείων τῆς οἰκογενείας Κουντουριώτη,φυσικὰ τον ἐπιβάρυνε ψυχολογικῶς Ἡ οἰκονομικὴ ὕφεσις ποὺ ἐπικρατοῦσε εἰς τὸ ναυτικὸ ἐμπόριο τῆς νήσου Ὕδρας,ἡ καταστροφὴ τῶν περισσότερων ἐμπορικῶν πλοίων τῆς οἰκογενείας ἀλλὰ καὶ οἱ ἀποτυχημένες προσπάθειες τοῦ ἰδιοῦ νὰ ἐπαναδραστηριοποιηθεῖ ἐμπορικά,ἔχοντας ἐναποθέσει τὶς ἐλπίδες τοῦ διὰ ἀνάκαμψη εἰς τὴν ἀναμενόμενη οἰκονομικὴ ἐνίσχυσιν-ἡ ὁποία ποτὲ δὲν ἐπῆλθε-ἀπὸ τὴν τελικὴ διευθέτηση τοῦ ἐθνικοῦ χρέους ἐπιδείνωσαν τὴν ὑγεία του.Παράλληλα,ἡ διατύπωσις καταγγελιῶν κατὰ τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου ὅτι εἶναι ἕνας ἐκ τῶν αἴτιων τῆς δολοφονίας τοῦ Κυβερνήτου Ἰωάννου Καποδίστρια ἔθιξαν τὴν τιμὴν καὶ τὴν ὑπόληψίν του.
Συνεπεία τῶν παραπάνω,ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης κατέληξε ἀπογοητευμένος καὶ συντετριμμένος ἀπ’τὴν ἀγνωμοσύνη καὶ τὴν ἀχαριστία τοῦ ἐπίσημου Ἑλληνικοῦ κράτους εἰς τὴν ἡλικία τῶν ὀγδοήκοντα τριῶν ἐτῶν ἂν καὶ ἦτο-σύμφωνα μὲ τὸν ἀρθρογράφο τῆς ἐφημερίδος-ὑγιειοὺς κράσεως καὶ ἐδύνατο νὰ ζήσει καὶ διὰ περισσότερα ἔτη.
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ἀθήνα»,Φύλλον 13ης Ἰουνίου 1852, (Ἄρθρον:Λάζαρος Κουντουριώτης)
«...Λάζαρος Κουντουριώτης
Ὅσον καὶ ἂν ἐψυχρανθῆ ὁ ζῆλος τῶν ἀληθῶς καὶ εἰλικρινῶς ὑπηρετησάντων τὸν ὑπὲρ τἧς αὐτονομίας μᾶς ἀγώνα ἕνεκα τῆς ἀχαριστίας τὴν ὁποίαν ἀπήντησαν μετὰ τὴν ἀποκατάστασιν τῶν πραγμάτων μᾶς’ ὅσον καὶ ἂν ἐματαιώθησαν αἳ ἐλπίδες αἵτινες τοὺς ἀνεπτέροναν καὶ τοὺς ἐνεψύχοναν ἐν τῷ μέσω τῶν κινδύνων, ἐν τῷ μέσω τῶν ταλαιπωριῶν, ἐν τῷ μέσω τῶν δεινῶν του ἐξολοθρευτικοῦ πολέμου των,καὶ τῶν ἄλλων ἀπείρων δυστυχημάτων,τὰ ὁποῖα ὑπὲρ τοῦ ἀγῶνος αὐτοῦ εὐχαρίστως ὑπέφεραν’ ὅσον κακῶς καὶ ἂν ἐξετιμήθησαν αἳ ἀληθεῖς ἐκδουλεύσεις καὶ θυσίαι τῶν μεγαλομαρτύρων τούτων,πρὸς ὄφελος ἄλλων, ὀλίγον συντελεσάντων ἢ καὶ ποσῶς εἰς τὸν ἀγώνα αὐτὸν’ ὅσον καὶ ἂν δυσανασχετοῦν ἕνεκα τῆς σημερινῆς ἀθλίας αὐτῶν καταστάσεως,καταντήσαντες ἀπὸ εὐπόρων ἄποροι,καὶ μηδεμίαν παρηγοριὰν εὑρίσκοντες εἰς τοὺς σήμερον ἐν τοῖς πράγμασι,οἵτινες καὶ πρὸς τὴν Πατρίδα καὶ πρὸς τοὺς ἀναστήσαντας αὐτὴν φέρονται ἀχαρίστως’ καὶ ὅμως ὅταν περιστατικὰ τινὰ φέρουν εἰς τὴν ἐνθύμησιν τῶν μεγαλομαρτύρων τούτων τὰς κρισίμους ἐκείνας περιστάσεις τοῦ ἀγῶνος των,ὅταν ἀναπολήσουν εἰς τὴν μνήμην τῶν τοὺς παντοίους καὶ πολυπλόκους κινδύνους καὶ τοὺς συγκινδυνεύσαντας μετ’αὐτῶν,καὶ πρὸ πάντων τους πρωταγωνιστᾶς των,δὲν δύνανται νὰ μένωσιν ἀπαθεῖς,ἀλλ’οὔτε νὰ πνίξουν τὸ αἴσθημα τῆς ψυχῆς των, καὶ μάλιστα ὅταν βλέπουν αὐτοὺς πάσχοντας ποτιζομένους ἀντὶ τοῦ μάνα χολήν,καὶ ἀντὶ εὐγνωμοσύνης διὰ τὰς μεγάλας ὑπὲρ τῆς πατρίδος εὐεργασίας των,ἀχαριστίαν’ καὶ ἔτι πλέον,ὅταν βλέπουν αὐτοὺς ἀποθνήσκοντας ἀπόρους καὶ δυστυχεῖς,ἐνῶ ἂν δὲν ἐδεικνύοντο γενναῖοι καὶ ἐνάρετοι πρὸς τὴν Πατρίδα ἤθελον εἶσθαι ὀλβιώτατοι καὶ εὐτυχέστατοι.
Δὲν ἠδυνήθημεν νὰ κρατήσωμεν τὰ δάκρυά μας καὶ νὰ διασκεδάσωμεν τὴν θλίψιν τῆς ψυχῆς μας, ὅταν ἔξαφνα ἐμάθομεν τὴν ἀποβίωσιν τοῦ πρώτου προστάτου τοῦ ὑπὲρ τῆς αὐτονομίας μᾶς ἀγῶνος,τοῦ ΛΑΖΑΡΟΥ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΟΥ,ὄχι διότι ἀπεβίωσε παράκαιρα,ἀλλὰ διότι ἀπεβίωσε καταλελυπημένος καὶ ἀπαρηγόρητος,διὰ τὴν ὁποίαν εὖρεν αὐτὸς καὶ οἱ συνάδελφοί του ἀχαριστίαν παρὰ τοῖς διέπουσι σήμερον τὰ πράγματά μας.
Ὁ ἀνὴρ οὗτος,ὅστις πότε μὲν προκαθήμενος ἐν τῷ μέσω τῶν εὐπατρίδων της Ὕδρας ἐν τῇ αἰθούση τοῦ μοναστηρίου τῆς ἐνδόξου καὶ ἠρωϊκὴς ταύτης νήσου,τὴ προσδιωρισμένη εἰς τὰς συνεδριάσεις τῶν ταύτας, ποτὲ δὲν περιμαζωμένος ἐν μία γωνία τῆς οἰκίας του,διότι ἐκεῖ συνείθιζε νὰ καταλαμβάνη πάντοτε τὴν τελευταίαν θέσιν,διεύθυνεν ὅλην τὴν τύχην τοῦ ἀγῶνος μᾶς αὐτοῦ,θυσιάζων τὸν ἴδιον αὐτοῦ καὶ τῶν συναδέλφων τοῦ σημαντικὸν πλοῦτον εἰς τὰς ἀναγκας τῆς πατρίδος καὶ προλαμβάνων τοὺς διαφόρους κινδύνους αὐτῆς. Ο ΛΑΖΑΡΟΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ οὔτε ἐπὶ τῆς Ἑλληνικῆς διοικήσεως προεκάθησε ποτέ,ἂν καὶ πολλάκις προσεκλήθη εἰς τοῦτο,οὔτε θαλάσσιον στόλον διεύθυνε προσωπικῶς οὔτε εἰς τὰς κατὰ ξηρὰν μάχας ὠδήγησε ποτὲ τὸν στρατόν,καὶ ὅμως γενναίως καὶ φρονίμως διεύθυνε τὰ πάντα καὶ τίποτε σπουδαῖον κατὰ θάλασσαν ἢ κατὰ ξηράν,ἐσωτερικὸν ἢ ἐξωτερικὸν δὲν ἐγίνετο χωρὶς τῆς γνώμης αὐτοῦ.Εἰν’ ἀδύνατον νὰ δυνηθῆ ὁ ἀδύνατός μας κάλαμος νὰ περιγράψη τὴν γενναιοφροσύνην καὶ τὸν σταθερὸν χαρακτήρα τοῦ ἀνδρός,τὸν ὁποῖον δὲν ἠδυνήθησαν νὰ κλονίσουν πώποτε οὔτε οἱ μεγάλοι κίνδυνοι,οὔτε αἳ μεγάλαι χρηματικαὶ αὐτοῦ καὶ τῶν συντοπιτῶν τοῦ θυσίαι, οὔτε αἳ ἀναπόφευκτοι ἀπὸ τῶν κινδύνων αὐτῶν ἀταξίαι,οὔτε αἳ οἰκιακαὶ τοῦ λύπαι καὶ ἄλλα μύρια περιστατικά,τὰ ὁποῖα συνώδευον τὸν πολυετῆ ἀγώνα μας.Τὰ πάντα καὶ αὐτὴν τὴν ἴδιαν του ζωὴν προσέφερε πάντοτε θύμα εἰς τὸν βωμὸν τῆς ἐλευθερίας τῆς Πατρίδος,καὶ διὰ τοῦτο μάλιστα πολλάκις κατηγορεῖτο καὶ ὡς σκληρὸς καὶ ὑπ’αὐτῶν τῶν συναδέλφων του.
Ἐπέτυχε τέλος πάντων ὁ σπάνιος οὗτος ἀνὴρ νὰ ἰδῆ ἐξασφαλισμένην κατὰ μέρος τὴν ἐλευθερίαν τῆς Πατρίδος του,νὰ ἰδῆ προσέτι μέρος τῆς ἀγωνισθείσης Ἑλλάδος ἐλεύθερον καὶ αὐτόνομον,καὶ ἡ ἐλευθερία καὶ ἡ αὐτονομία αὐτὴ κατὰ μέγα μέρος χρεωστεῖται εἰς αὐτόν,διότι ἄν, ὄτε ἡ ἰδιατέρα πατρίς του, ἡ ἠρωϊκὴ Ὕδρα,ἔτρεχεν ἰδίως τὸν ἔσχατον κίνδυνον,ἤθελεν ἀποφασίσει οὗτος κατὰ τὰς παρακλήσεις πολλῶν,νὰ ἐγκαταλείψη αὐτὴν καὶ πρὸς καιρόν,διὰ νὰ προφυλάξη εὐατόν,τὴν οἰκογένειάν του καὶ μέρος τοῦ πλούτου του,ὁ Ἑλληνικὸς ἀγὼν ἤθελε καταπαύσει ἀμέσως καὶ Ἑλλὰς πλέον δὲν ὑπῆρχεν.
Ἡ σωτηρία τῆς Ὕδρας ἦτο σωτηρία τῆς Ἑλλάδος’ καὶ εἴδαμεν,ὅτι πολλὰ μὲν ἐκ τῶν ἐπαναστατησάντων μερῶν ἠναγκάσθησαν,ἕνεκα τοῦ ἄνισου ἀγῶνος των νὰ ὑποκύψουν καὶ νὰ ἐπανέλθουν εἰς τὴν δουλείαν, ἀλλ’ ὁ πόλεμος ἐξηκολουθεῖ καὶ τὰ λοιπὰ μέρη συνηγωνίζοντο ὑπὲρ τῆς Πατρίδος.Ἀλλ’ ἂν ἡ Ὕδρα ἤθελεν ἀναγκασθῆ νὰ ὑποκύψη,κανὲν μέρος πλέον τῆς Ἑλλάδος δὲν ἤθελεν δυνηθῆ νὰ διατηρήση τὸν Ἑλληνικὸν ἀγώνα.Ὁ ἀτρόμητος λοιπὸν χαρακτὴρ καὶ ἡ ἐπιμονὴ τοῦ μακαρίτου ΛΑΖΑΡΟΥ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΟΥ,ἔσωσε τὴν Ὕδραν καὶ ἔφερε τὴν σωτηρίαν τῆς ἐλευθερωθείσης ἤδη Ἑλλάδος.
Ἀφοῦ δὲ διὰ τῶν ἀρετῶν τοῦ ἀνδρὸς τούτου ἐσώθη ἡ Ἑλλὰς καὶ ἐξασφαλίσθη ἡ πολιτικὴ τῆς ὕπαρξις,ἡ κυβέρνησις αὐτῆς,ἡ κατασταθεῖσα ἀμέσως μετὰ τὴν ἐξασφάλισίν της,ἐχρεωστεῖ ὄχι μόνον πρὸς τὸν σωτήρα αὐτῆς,τὸν Λάζαρον Κουντουριώτη,ἀλλὰ καὶ εἰς τοὺς συναδέλφους καὶ συνέδρους αὐτοῦ,καθὼς καὶ πρὸς τοὺς τῶν δύω ἄλλων ναυτικῶν νήσων,νὰ δείξη τὴν ἀπαιτούμενην εὐγνωμοσύνην ὡς πρὸς τοὺς ἄνδρας,οἵτινες διὰ τῶν μεγάλων θυσιῶν των καὶ διὰ τοῦ παραδειγματικοῦ ἠρωϊσμοῦ τῶν συνετέλεσαν πρὸ πάντων εἰς τὴν πολιτικὴν τῆς πατρίδος ὕπαρξιν,καὶ ἐκ τῶν ἐνόντων νὰ φροντίση νὰ περιθάλψη τοὺς ὑπὲρ τῆς θυσιασθέντας καὶ δυστυχήσαντας.Ἀλλ’ ὁ ΛΑΖΑΡΟΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΏΤΗΣ, ἡ Ὕδρα καὶ αἳ λοιπαὶ ναυτικαὶ νῆσοι ἀντεμείφθησαν μὲ ἀπαραδειγμάτιστον εἰς τὰ χρονικά των ἐθνῶν ἀγνωμοσύνην.Καὶ ἐν αὐτὴ τὴ γωνία τῆς οἰκίας τοῦ ὅπου εἶχεν ἀποσυρθῆ μετὰ τὴν κατάπαυσιν τοῦ πολέμου,ἐποτίσθη φαρμάκια πολλά,ἐποτίσθησαν δὲ τὰ αὐτὰ φαρμάκια καὶ οἱ συνάδελφοί του Ὑδραῖοι,Σπετσιῶται καὶ Ψαριανοί.
Καὶ δὲν περιωρίσθησαν οἱ διαφθείροντες τὴν κυβέρνησιν τοῦ Καποδιστρίου νὰ ποτίσουν πρὸ παντῶν τὸν μακαρίτην ΛΑΖΑΡΟΝ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΝ μόνα τα φαρμάκια ταῦτα,ἀλλὰ καὶ τὴν ὑπόληψίν του,τὴν ὁποίαν διετήρει ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ ἐτόλμησαν οἱ ἀχρεῖοι οὗτοι νὰ προσβάλουν,πράγμα τὸ ὁποῖον, τόσον τὸν ἐλύπησεν,ὥστε πρώτην φορᾶν ἴσως ἔχυσε δάκρυα καὶ δάκρυα καρδιοστάλλακτα.Ἡ ἄδικος αὐτὴ προσβολὴ ἔρριψε τὸν ἐνάρετον τοῦτον ἄνδρα καὶ εἰς δεύτερον ἀγώνα,κακὸν μὲν κάκιστον καὶ εἰς τοὺς ἐπιβουλευθέντας τὴν ὑπόληψιν αὐτοῦ κάκιστον δὲ καὶ εἰς αὐτὴν τὴν Ἑλλάδα,διότι ὁ ἄθλιος ἐκεῖνος ἀγών,προβαίνων ἀπὸ ἀτοπημάτων εἰς ἀτοπήματα,ἀπὸ ζημιῶν εἰς ζημίας,καὶ μεταβαίνων ἀπὸ ἐκδικήσεων εἰς ἐκδικήσεις διαφόρων προσώπων,ἔφερε τέλος πάντων,καὶ τὸν μηδεμίαν πλέον μετὰ τοῦ ἀγῶνος αὐτοῦ σχέσιν ἔχοντα φόνον τοῦ μακαρίτου Καποδιστρίου,διὰ τὸν ὁποῖον πρῶτος ὁ ΛΑΖΑΡΟΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ ἐθρήνησε τὴν τύχην τοῦ ἔθνους.
Ο ΛΑΖΑΡΟΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ ἐδόξασε τὸν Θεὸν βλέπων τὴν στήριξιν τῆς ποθητῆς αὐτῶ Ἑλληνικῆς αὐτονομίας ἐπὶ τῆς Βασιλείας,καὶ τὸν νέον Βασιλέα ἐλθόντα εἰς τὴν Πατρίδα τοῦ’ ἀλλὰ μακρὰν ἰστάμενος καὶ τότε τῶν πραγμάτων ἔβλεπε μὲν μὲ λύπην τοῦ τὴν περιφρόνησιν εἰς τοὺς ἀνθρώπους ἐκείνους, οἵτινες διὰ τῶν θυσιῶν καὶ προσπαθειῶν τῶν ἔσωσαν τὸ Ἔθνος,ἔβλεπε τέλος πάντων τὴν κακήν της Ἀντιβασιλείας διαχείρισιν εἰς τὸ νέον δάνειον,τὸ ὁποῖον εἶχον προσφέρει αἳ τρεῖς προστάτριαι καὶ εὐεργέτιδες τῆς Ἑλλάδος Δυνάμεις πρὸς θεραπείαν τῶν δυστυχημάτων,τὰ ὁποῖα εἰς τὸ ἔθνος ἄφησεν ὁ καταστρεπτικὸς αὐτοῦ πόλεμος,ἀλλὰ τί ἠδύνατο νὰ πράξη;
Ἠναγκασμένος ἔστρεψε τὴν προσοχὴν τοῦ εἰς τὸ ἐμπόριον,διὰ νὰ πορίζηταί τα πρὸς τὸ ζῆν,τὰ ὁποῖα εἶχεν ἀφαιρέσει σχεδὸν ἀπὸ τῆς οἰκογενείας τοῦ ὁ ἐθνικὸς ἀγῶν’ ἀλλὰ καὶ εἰς τοῦτο εὗρε καταδρομήν.
Ἐζήτησεν ὁμοὺ μετὰ τῶν συντοπιτῶν καὶ τῶν ἄλλων συναδέλφων τοῦ τῶν ναυτικῶν νήσων θεραπείαν εἰς τὰ δεινά των,καὶ τέλος τακτοποίησίν του πρὸς αὐτοὺς ἐθνικοῦ χρέους,ἀλλ’ἀντὶ εἰλικρινείας,ἀπήντησαν ἀπάτην καὶ ἐμπαιγμόν,ὡς καὶ ἐσχάτως ἀκόμη,καὶ ἡ ἀπαραδειγμάτιστος αὐτὴ ἀχαριστίας,τόσον τὸν ἐπικρανεν,ὥστε εἶναι ἀναντίρρητον, ὅτι ἡ λύπη τοῦ αὐτὴ συνέτεμεν ἔτι πλέον τὰς ὀλίγας ἡμέρας τῆς ζωῆς του,διότι εἰς τὴν ἡλικίαν,τὴν ὁποίαν τὸν εὗρε μικρὰ ροπὴ ἠδύνατο νὰ τοῦ φέρη τὸν θάνατον,ὅθεν καὶ μὲ τὴν λύπην ταύτην κατέβη εἰς τὸν τάφον.
Ο ΛΑΖΑΡΟΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ ἀπέθανεν μὲν εἰς ἡλικίαν ὀγδοήκοντα τεσσάρων ἐτῶν’ ἂλλ’ἦτο ὑγιοῦς κράσεως καὶ ἠμπορει νὰ ζήση τινὰ ἔτη ἀκόμη,ἂν ἡ ἀπὸ μέρους τῶν ἀρχόντων μᾶς τελευταία πρὸς αὐτὸν καὶ πρὸς τοὺς συναδελφοὺς τοῦ ἀχαρίστος διαγωγή,δὲν τὸν ἐπλήγωνε καιρίως εἰς τὴν καρδίαν.
Μαθοῦσα ἐν τοσούτω ἡ καταφρονοῦσα τοὺς ζώντας καὶ τιμώσα αὐτοὺς μετὰ τὸν θάνατον τῶν καλή μας κυβέρνησις τὸν θάνατον τοῦ μακαρίτου ΛΑΖΑΡΟΥ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΟΥ,ἔσπευσε νὰ διατάξη πενθήμερον πένθος εἰς ὅλον το ἔθνος,ἡ δὲ Βουλὴ τῶν ἀντιπροσώπων ἅμα ἔμαθε τὴν ἀποβίωσιν αὐτοῦ διέκοψε τὴν συνεδρίασίν της καὶ ἀπεφάσισε νὰ καταλάβη τὴν πρώτην θέσιν τὸν ὄνομα αὐτοῦ μεταξύ των τὰ πρῶτα φερόντων εἰς τὸν ὑπὲρ τῆς αὐτονοίας μᾶς ἀγώνα,ὡς ὁ πρῶτος προστάτης τοῦ ἀγῶνος μᾶς αὐτοῦ,καὶ ὡς πρῶτος πολίτης τῆς Ἑλλάδος.
Ἀλλ’ἐν τοσούτω,τις δύναται νὰ πιστεύση,ὅτι ἡ πρὸ τῆς ἐπαναστάσεώς μας βαθύπλουτος οἰκογένεια Κουντουριωτῶν πάσχει σήμερον ὑπὸ τῆς ἐνδείας καὶ πάσχει ἕνεκα τῶν μεγάλων ὑπὲρ οὐ ἀγῶνος μᾶς θυσιῶν της,διὰ τὰς ὁποίας ἀντὶ νὰ εὔρη περίθαλψιν καὶ παρηγοριὰν παρὰ τὴ κυβερνήσει ἠμῶν,εὖρεν ἀπάτην καὶ ἐμπαιγμόν;
Δὲν γράφομεν τὴν βιογραφίαν τοῦ Λ.ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΟΥ,διότι ἡ βιογραφία αὐτοῦ εἶναι ὁλόκληρος ἡ ἱστορία τῆς ἐπαναστάσεώς μας,καὶ τὸ ἔργον αὐτῆς εἶναι ἔργον μέγα,εἶναι πολὺ δύσκολον καὶ κυρίως θέλει στηριχθῆ εἰς τὴν ἀλληλογραφίαν αὐτοῦ του ἰδίου,τὴν ὁποίαν δὲν ἀμφιβάλλομεν ὅτι θέλουν διατηρήσει ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ οἱ υἱοί του.Ἁπλῶς λοιπὸν τὴν εἰδοποίησιν τῆς ἀποβιώσεως δημοσιεύοντες,ἐκφράζομεν δημοσίως τὴν βαθείαν λύπην τὴν ὁποίαν ἄφησεν ἡ στέρησις τοῦ ἀνδρὸς τούτου εἰς ὅλην τὴν Ἑλλάδα,εἰς τοὺς συναδέλφους καὶ συντοπίτας του,καὶ πρὸ πάντων εἰς τοὺς πτωχούς της Ὕδρας,οἵτινες καὶ πρὸ τῆς ἐπαναστάσεώς μας καὶ καθ’ὅλον τὸν χρόνον τῆς διαρκείας αὐτῆς,καὶ μετὰ τὴν ἀποκατάστασιν τῆς πατρίδος,εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου εὕρισκον παρηγοριάν,καὶ ὑπὸ τῆς δαψιλῶς χορηγουμένης εἰς αὐτοὺς ἐλεημοσύνης τοῦ ἐθεραπεύοντο αἳ ἀναγκαί τῶν,καὶ διὰ τοῦτο μάλιστα τὴν οἰκίαν αὐτοῦ ὠνόμαζαν οἰκίαν τοῦ Ἀβραάμ.Συνθρηνοῦντες λοιπὸν καὶ ἠμεῖς μεθ’ὅλων των ἄλλων διὰ τὴν στέρησιν τοῦ προστάτου τοῦ ἀγῶνος,τοῦ πρώτου πολίτου τῆς Ἑλλάδος Λ.ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΟΥ,εὐχόμεθα νὰ κατατάξη ὁ Κύριος τὴν ψυχὴ αὐτοῦ ἐν κόλποις τοῦ Ἀβραάμ,Ἰσαὰκ καὶ Ἰακώβ.
Αἰωνία σου ἡ μνήμη ΛΑΖΑΡΕ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΑ!
Γαίαν ἔχοις ἐλαφράν!....»
Τιμητικὸ ἀφιέρωμα,ἰδιοῦ πνεύματος μὲ τῶν ὑπολοίπων ἐφημερίδων,ἐδημοσιεύθηκε τὴν 13ην Ἰουνίου 1852 εἰς τὴν ἐφημερίδα «Ἐλπίς».
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ἡ Ἐλπίς,Ἐφημερὶς τῶν ἀρχῶν τῆς Γ΄Σεπτεμβρίου»,Φύλλον 13ης Ἰουνίου 1852
«..Ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης ἀνεπαύθη ἐν Κυρίω,τὸ 85 ἔτος τῆς ἡλικίας τοῦ ἄγων ὁ θάνατος αὐτοῦ θέλει λυπήσει τὸ Πανελλήνιον,διότι ὁ ἀνὴρ οὗτος ἦτο ἀναντιρρήτως ὁ πρῶτος της Ἑλλάδος πολίτης.Καταθέσας πολλᾶς μυριάδας ταλήρων διὰ τὰς ἀναγκας τοῦ ἐθνικοῦ στόλου,διευθύνων οὕτως εἰπεῖν,ἐκ τῆς αἰθούσης τοῦ μοναστηρίου τῆς μερικῆς πατρίδος τοῦ Ὕδρας,τὸν ἐθνικὸν ἀγώνα,εἶχε τὸ μέγα πλεονέκτημα νὰ μὴ σπουδαρχή,ἀλλὰ νὰ συντρέχη μακράν του σταδίου τῶν σπουδαρχῶν,εἰς τὴν κατευόδωσιν τοῦ μεγάλου ἔργου τῆς ἐθνεγερσίας.Ὅτι ὁ μακαρίτης εἶχε σταθερὰν τὴν ἀπόφασιν ἢ νὰ ἰδῆ ἐλευθερωμένην τὴν πατρίδα, ἢ νὰ καταστραφῆ ὑπὸ τὰ ἐρείπια τῆς Ὕδρας,ἀποδεικνύει πληρέστατα ἡ ἐπιμονή του νὰ μὴ ἀπομακρυνθῆ οὔτε ν’ ἀπομακρύνη τὴν οἰκογένειά του,καὶ ἀφοῦ ὁ πανταχοῦ θριαμβεύσας Ἰβραὴμ πασὰς ἔστρεψεν ὅλην του τὴν προσοχὴν πρὸς τὴν νῆσον Ὕδραν,ὡς φωλέαν τῆς ἐθνικῆς ἐπαναστάσεως,καὶ κατ’αὐτῆς ἠτοίμασε τοὺς τρεῖς στόλους τῆς Τουρκίας καὶ τὰ ἐκλεκτότερα τῶν στρατευμάτων του’ ἡ ἐπιμονὴ τοῦ μακαρίτου νὰ ἐμμείνη εἷς Ὕδραν καὶ παρεκίνησε καὶ τοὺς συμπολίτας του νὰ ἐμμένωσι καὶ ἡ Ἑλλὰς ἐσώθη,ἐπελθουσῶν ἐν τούτοις εὐνοϊκῶν περιστάσεων.Μετὰ τῆς ἐλεύσεως τῆς βασιλείας,ὁ μακαρίτης ἀπεσύρθη εἰς τὴν οἰκίαν του,οὐδόλως θελήσας ν’ἀναμιχθῆ εἰς τὰ πολιτικὰ πράγματα,καὶ πολλάκις κατακρίνας τὸν μὴ θελήσαντα νὰ μιμηθῆ τὸ παράδειγμά του,ἀδελφόν του,ὅστις βεβαιὼς μετανοεῖ σήμερον,ὅτι δὲν ἤκουσε τὴν συμβουλὴν τοῦ’ τὸ ὄνομα τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου συνδέεται μετὰ τοῦ ἐθνικοῦ ἀγῶνος,αἳ σελίδες τῆς ἱστορίας αὐτοῦ μὲ ἀνεξαλείπτους χαρακτήρας θέλουν ἀναφέρει τὸ ὄνομά του.
Ἡ κυβέρνησις καλῶς ποιοῦσα ἐξέδωκε βασιλικὸν διάταγμα περὶ πενθημέρου πενθηφορίας εἰς τιμὴν τοῦ μακαρίτου...»
Ἡ ἐξόδιος ἀκολουθία τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου
Ἡ ἐφημερὶς «Ἀθήνα»,εἰς τὸ φύλλον τῆς 17ης Ἰουνίου 1852,περιγράφει τὰ γεγονότα ποὺ ἐπακολούθησαν εἰς τὴν νῆσον Ὕδραν κατὰ τὸν θάνατο τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου ἕως τὴν τελετὴ τῆς ἐξόδιου ἀκολουθίας. Μόλις ἀνεκοινώθηκε ὁ θάνατος τοῦ μεγάλου ἀνδρός,τὰ ἐμπορικὰ καταστήματα τῆς νήσου δίεκοψαν τὴν λειτουργία τοὺς ἐνῶ ἅπαντά τα ἐμπορικὰ πλοῖα ποὺ εὐρίσκοντο ἀγκυροβολημένα ἐντός του λιμένος Ὕδρας ὕψωσαν τὶς σημαῖες τοὺς μεσίστια.Ὁ Ἔπαρχος Ὕδρας κ.Ἀντωνόπουλος προέβη ταχέως εἰς τὴν σύνταξιν τοῦ ἐπισήμου προγράμματος τῆς κηδείας τοῦ Κουντουριώτου.Σύμφωνα μὲ τὸ ἐπίσημο πόρισμα τῶν ἰατρῶν ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης κατέληξε ἀπὸ γαστρίτιδα ποὺ προῆλθε ἀπὸ κρύωμα.
Ἡ Δημοτικὴ Ἀρχὴ τῆς Ὕδρας ἀλλὰ καὶ σύσσωμος ὁ Ὑδραϊκὸς λαὸς ἐξέφρασαν ὁμοφώνως τὴν ἐπιθυμίαν νὰ μεταφερθεῖ ἡ σορὸς τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου εἰς τὴν Ἱερὰ Μονὴν Κοιμήσεως Θεοτόκου διὰ νὰ τελεσθῆ ἡ ἐξόδιος ἀκολουθία καὶ ἐν συνεχεία,μέτα τὸ πέρας αὐτῆς,νὰ ἀκολουθήσει ἡ ταφὴ τῆς ἐντός του περιβόλου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς,μὲ τὴν ὁποίαν ὁ μεταστάντας εἶχε συνδέσει ἄρρηκτά το ὄνομά του.
Ὅμως,τελικῶς ἡ ἐξόδιος ἀκολουθία τελέσθηκε εἰς τὸν ἱερὸν ναὸν τῆς Ὑπαπαντῆς Τοῦ Κυρίου ἐνῶ ἡ σορὸς ἐτάφη ἐντός του περιβόλου τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ ναοῦ,τὸν ὁποῖον ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης θεωροῦσε ὡς προπατορικόν του ναόν,καθὼς εἶχαν ταφεῖ πολλὰ μέλη τῆς οἰκογενείας του.Παράλληλα τὴν ἴδιαν ἐπιθυμίαν ἐξέφρασε καὶ τὰ μέλη τῆς οἰκογενείας του,διότι ὁ ἱερὸς ναὸς τῆς Ὑπαπαντῆς Τοῦ Κυρίου εὑρίσκεται πλησίον της ἀρχοντικῆς τους οἰκίας.
Τὸ ἀπόγευμα τῆς 5ης Ἰουνίου 1852,τὴν 5ην μ.μ,διὰ λιτανευτικὴς πομπῆς μεταφέρθη ἡ σορὸς τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου ἐκ τῆς οἰκίας τοῦ εἰς τὸν ἱερὸν ναὸν τῆς Ὑπαπαντῆς.Εἰς τὴν κεφαλὴν τῆς λιτανευτικῆς πομπῆς προπορεύοντο οἱ ἱερεῖς τῶν ἱερῶν ναῶν τῆς νήσου Ὕδρας καὶ ὁ Πλοίαρχος Λάζαρος Πινότσης κρατώντας τὰ παράσημα τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου,πλαισιωμένος ἀπὸ πλῆθος Ἀξιωματικῶν του Βασιλικοῦ Ναυτικοῦ. Ἑκατέρωθεν ἀκολουθοῦσαν ὁ Δημαρχεύων Πάρεδρος τῆς νήσου Ὕδρας,ὁ Ἔπαρχος Ὕδρας καὶ τὸ Δημοτικὸ Συμβούλιο τῆς νήσου Ὕδρας.
Σύσσωμος ὁ Ὑδραϊκὸς λαὸς παρευρέθηκε εἰς τὴν λιτανευτικὴ αὐτὴ πομπή.Ὁ περίβολος τοῦ ἱεροῦ ναοῦ ἦτο κατάμεστος,ἐνῶ πλῆθος κόσμου εἶχε ἀναρριχηθεῖ εἰς τὸ κωδωνοστάσιον τοῦ ἱεροῦ ναοῦ.Μετὰ τὸ πέρας τῆς ἐξόδιου ἀκολουθίας,ὁ Ἑλληνοδιδάσκαλος κ.Ὀθωναῖος ἐξεφώνησεν ἐπικήδειον λόγον.
Ὅμως ἡ ταφὴ τῆς σοροῦ τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου πραγματοποιήθηκε τελικῶς τὴν ἑπομένην καθ’ὅτι ἀναμένονταν ἐξ Ἀθηνῶν ὁ υἱὸς τοῦ Παντελὴς Κουντουριώτης καὶ ὁ γαμβρὸς τοῦ Δημήτριος Γ.Βούλγαρης. Πρὸ τῆς ταφῆς (ὥρα 12 π.μ) τελέσθηκε νέα σύντομος ἐξόδιος ἀκολουθία.Μετὰ τὸ πέρας αὐτῆς ἐξεφώνησεν νέον ἐπικήδειον λόγον ὁ Ἑλληνοδιδάσκαλος κ.Μ. Οἰκονόμου.Τιμητικὸ ἄγημα τοῦ λόχου τῶν τεχνιτῶν,ὑπὸ τὶς διαταγὲς τοῦ Διευθυντοῦ τοῦ Βασιλικού Ναυστάθμου Κ.Ν Ἀποστόλη καὶ τοῦ Ἐφόρου τοῦ Ναυστάθμου Κ.Ἔμ.Γ Βούλγαρη,ἀπέδωσαν τιμὲς ἐνῶ πένθιμοι κανονιοβολισμοὶ ἐρρίφθησαν ὑπὸ τῆς Βασιλικῆς Γολέττας
Πηγή: Ἐφημερίδα «Αθήνα»,Φύλλον 17ης Ἰουνίου 1852,Έκθεσις της κηδείας του μακαρίτου Κυρίου Λαζάρου Κουντουριώτου
«..Ὁ ἀοίδιμος κ.Λάζαρος Κουντουριώτης,ὁ μέγας ἐκεῖνος ἀνήρ,ὁ διὰ τῶν πασιγνώστων σημαντικῶν χρηματικῶν θυσιῶν,τῆς βαθείας φρονήσεως,καὶ τῆς ἀπαραδειγματίστου γενναιότητος καὶ καρτερίας τοῦ συντελέσας τὰ μέγιστα εἰς τὴν ἀπελευθέρωσιν τοῦ ἔθνους,ἐπλήρωσε τὸ κοινὸν καὶ ἀπαραίτητον χρέος τὴν 5ην τοῦ ἐνεστῶτος μηνὸς Ἰουνίου,κατὰ τὴν 6ην ὥραν πμ καὶ 83ον ἔτος τῆς ἡλικίας του,μετὰ πενθήμερον ἀσθένειαν προελθοῦσαν ἀπὸ κρύωμα καὶ μεταποιηθεῖσαν (κατὰ τὴν γνώμην τῶν ἰατρῶν) εἰς γαστρίτην, ἀφήσας λύπην ἀπαραμύθυτον εἰς τὴν οἰκογένειάν του καὶ εἰς ὅλους τους συμπολίτας του.Ἅμα ἔμαθε τὴν ἀποβίωσιν αὐτοῦ ὁ Ἔπαρχος Κ.Ἃ Ἀντωνόπουλος συνέταξε τὸ ἐπισυνημμένον περὶ τῆς κηδείας τοῦ πρόγραμμα.Ἡ δὲ Δημοτικὴ Ἀρχὴ συνεκάλεσεν εἰς ἔκτακτον συνεδρίασιν τὸ Δημοτικὸν Συμβούλιον διὰ νὰ ἀποφανθῆ περὶ τοῦ αὐτοῦ ἀντικειμένου,τὸ ὁποῖον παμψηφεὶ ἔκαμε τὴν ἐν τῷ ἐγγράφω αὐτῆς ἐπισυναπτομένην πράξιν.Καὶ ὁ Ἔπαρχος καὶ ἡ Δημοτικὴ Ἀρχὴ καὶ ὅλος ὁ λαὸς ἐπέμενον νὰ καταβιβασθῆ τὸ λείψανον εἰς τὸν ἐγνωσμένον ὑπὸ τὸ ὄνομα Μοναστήριον,ἱερὸν ναὸν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου διὰ νὰ γείνη ἐκεῖ ἡ θρησκευτικὴ τελετὴ καὶ ταφῆ ἐντός του περιβόλου αὐτοῦ σύμφωνα μὲ τὴν πράξιν τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου,ἀλλ’ ἡ οἰκογένεια ἐπροτίμησε νὰ ταφῆ εἰς τὸν παρακείμενον τὴ οἰκία αὐτοῦ συγγενειακὸν ναόν,τὴν Ὑπαπαντήν,διὰ νὰ ἦναι εἷς θέσιν νὰ βλέπη τουλάχιστον τὸν τάφον εὐκολώτερον,καὶ διὰ νὰ ἐκπληρώση τὴν ὅποιαν εἶχεν ὁ μακαρίτης ἐπιθυμίαν νὰ ταφῆ εἰς τὸν ρηθέντα προπατορικόν του ναόν,ὅπου ἤσα τεθαμμένοι οἱ γονεῖς,τέκνα καὶ συγγενεῖς του.Ἡ ἐκφορὰ τοῦ νεκροῦ ἔγεινε τὴν 5ην ὥραν μ.μ τῆς αὐτῆς ἡμέρας,προπορευομένων τῆς σοροῦ τῶν ἱερέων καὶ μετ’αὐτοὺς τοῦ Πλοιάρχου Ἃ΄ τάξεως Κ.Λ.Πινότση ἐν στολή,κρατοῦντος τὰ παράσημα τοῦ μακαρίτου,καὶ ἄλλων ἀξιωματικῶν του Ναυτικοῦ. Ἑκατέρωθεν δὲ αὐτῆς ἤσαν ὁ δημαρχεύων Πάρεδρος καὶ τὸ Δημοτικὸν Συμβούλιον.Κατόπιν ἤσαν ὁ Ἔπαρχος καὶ ἀπασαι αἳ Ἀρχαὶ καὶ ἡ ὑπαλληλία φέροντες πάντες πένθος.Ὅλοι οἱ κάτοικοι πάσης ἡλικίας καὶ φύλου παρηκολούθουν μὲ ἐζωγραφημένην εἰς τὰ πρόσωπα λύπην καὶ οἱ πλειότεροι δακρυρροοῦντες,διὰ νὰ ἴδωσι καὶ ἀσπασθῶσι διὰ τελευταίαν φορᾶν τὸν εὐεργέτην καὶ σωτήρα τῆς μερικῆς των Πατρίδος καὶ ὅλου του ἔθνους ἀποκαλοῦντες αὐτὸν κοινὸν πατέρα.
Ὁ ναός,ὁ περίβολος αὐτοῦ,καὶ ὅπου ἐκτός του περιβόλου ἠδύνατο νὰ ἵσταται ἄνθρωπος,ἤσαν πλήρη ἀνθρώπων τοιουτοτρόπως πεπυκνωμένων ὥστε ἦταν ἀδύνατον νὰ διασχίση τὶς τὸ πλῆθος.Καὶ ἐπὶ τοῦ κωδονοστασίου αὐτοῦ εἶχον ἀναβῆ πολλοί.Μετὰ τὴν νεκρώσιμον ἀκολουθίαν ἐξήχθη τοῦ ναοῦ ὁ νεκρὸς καὶ ἐξεφώνησεν λογίδριον ὁ ἑλληνοδιδάσκαλος Κ.Π.Ὀθωναῖος.Ἐπειδὴ δὲ ἐπεριμένοντο ἐξ Ἀθηνῶν ἐκ τῶν υἱῶν τοῦ ὁ Κ.Παντελὴς καὶ ὁ γαμβρὸς τοῦ ὁ Κ.Δ.Γ Βούλγαρης μετὰ τῆς οἰκογενείας του,ἔμεινεν ἄταφος ἐντός του Ναοῦ.Μόλις ἐξέπνευσεν ὁ μακαρίτης καὶ ὅλα τα ἐν τῷ λιμένι πλοῖα ὕψωσαν τὰς εὐατῶν σημαίας κτλ ὡς συνεθίζεται εἰς τὰ πένθη διατηρήσαντα τὸ πένθος τρεῖς ἡμέρας.
Ὅλα τα παντοπωλεῖα καὶ λοιπὰ ἐμπορικὰ καταστήματα ἤσαν κεκλεισμένα.Μαθῶν δὲ ὁ Διευθυντὴς τοῦ Ναυστάθμου Κ.Ν Ἀποστόλης τὴν ἀποβίωσιν τοῦ μακαρίτου,συμπαραλαβῶν τὸν Ἔφορον τοῦ Ναυστάθμου Κ.Ἔμ.Γ Βούλγαρην καὶ τὸν λόχον τῶν τεχνιτῶν,ἦλθον καὶ ἔλαβον μέρος εἰς τὴν κηδείαν.Περὶ τὴν 10 π.μ τῆς ἀκολούθου ἡμέρας ἦλθον καὶ οἱ περιμενόμενοι ἐξ’Ἀθηνῶν,καὶ τὴν 12ην ἀπῆλθον ἡ περίλυπος οἰκογένειά του,ἀπασαι αἳ Ἀρχαὶ καὶ οἱ Ἀξιωματικοὶ μετὰ τοῦ λόχου εἰς τὸν ναόν,ὅπου ἦτον ὁ νεκρὸς καὶ ὅλοι πάλιν οἱ κάτοικοι πάσης ἠλικᾶς καὶ φύλου καὶ ἔγεινεν ὁ ἐνταφιασμός.Προηγήθη δὲ τοῦ ἐνταφιασμοῦ σύντομος ἐπαναληπτικὴ νεκρώσιμος ἀκολουθίας καὶ λογίδριον ἐκφωνηθὲν ὑπὸ τοῦ Ἃ΄Ἐλληνοδιδασκάλου Κ.Μ Οἰκονόμου.
Ὁ λόχος ἐξεκένωσε τρὶς τὰ πυροβόλα.Ἐκανοβόλησε καὶ ἡ Βασιλικὴ Γολέττα,ἤτις ἔφερεν ἐκ Πόρου τὸν λόχον,τὸν συνήθη πένθιμον κανονοβολισμόν...»
Σημείωσις:Ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης ἐπιθυμοῦσε νὰ ταφεῖ ἐντός του περιβόλου τῆς Ὑπαπαντῆς Τοῦ Κυρίου διότι θεωροῦσε τὸν ἱερὸν αὐτὸν ναὸν ὡς προπατορικόν.Πράγματι ὁ κτήτορας τοῦ ἱεροῦ ναοῦ Λάζαρος Κοκκίνης ἦτο πάππος τῶν ἀδελφῶν Λάζαρου & Γεωργίου Κουντουρίωτου ἐκ τῆς μίας θυγατρός του.
Ὁ καθηγητὴς Νικόλαος Χαλιορὴς εἰς τὸ περιοδικὸν (Τὸ Μέλλον τῆς Ὕδρας, Ἄρ.2 Ἔτος Ἅ΄, Δεκέμβριος 1932, σὲλ 27-28),εἷς τὴν ἑνότητα «Ὑδραιογραφήματα, Ἡρώων Τάφοι») δημοσίευσε τμῆμα τῆς μελέτης τοῦ διὰ τὰ μνήματα τῶν ἐπιφανῶν Ὑδραίων ποὺ εὐρίσκοντο ἐντός των περιβόλων καὶ προαύλιων χώρων τῶν ἱερῶν ναῶν τῆς νήσου.Ἐντός του περιβόλου τῆς ἐκκλησίας τῆς Ὑπαπαντῆς ὑπάρχουν τὰ μνήματα τῶν κάτωθι μελῶν τῆς οἰκογενείας Κουντουριώτου:
Κάτω ἀπὸ τὸ παράθυρο τοῦ δεξιοῦ ἡμικυκλικοῦ χώρου (νοτίως) ὑπάρχει τὸ μνῆμα τοῦ Προέδρου τοῦ Ἐκτελεστικοῦ (Πρωθυπουργοῦ) τῆς Ἑλλάδος Γεωργίου Κουντουριώτη.Ἄνω της ἐπιτύμβιας πλάκας ἀναγράφεται ἡ ἐπιγραφή:
«Γεώργιος Κουντουριώτης
Ἀποβιώσας τὴ ΙΑ΄ Μαρτίου ΑΩΝΗ΄»
Εἷς τὴν δυτικὴν πλευρὰν τῆς βάσεως τοῦ κωδωνοστασίου εὑρίσκεται μαρμάρινη πλάκα τοῦ μνήματος τοῦ γηραιότερου ἀδελφοῦ τῶν Λάζαρου καὶ Γεωργίου Κουντουριώτου.Ὁ Νικόλαος Χαλιορὴς ἐπισημαίνει,πὼς ἐπειδὴ ὁ Γεώργιος ἀπεβίωσε νέος,ὁ πατὴρ Ἀνδρέας Κουντουριώτης, ὀνόμασε ἐκ νέου Γεώργιον,τὸν υἱό του,ὁ ὁποῖος ἀργότερα ἐγίνε Πρόεδρος Ἐκτελεστικοῦ της Ἑλληνικῆς κυβερνήσεως κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως.Ἐπὶ τῆς πλάκας ἀναγράφεται:
«1780 Ὀκτωβρίου 26
Ἐνθάδε Κουντουριώτης ἔσχε
Γεώργιον’αἴα σήματος ἠγαθέου
Πατρίδα εὐσεβέα»
Τέλος,ἐντός του περιβόλου τοῦ ναοῦ ὑπάρχουν τὰ μνήματα τῶν δύο ἀποθανόντων τέκνων τοῦ Λαζάρου Κουντουριώτου.Ἐπὶ πλάκας ἐπιτύμβιας (πρὸς τὸν τοῖχον τοῦ περιβόλου τοῦ ναοῦ) ἀναγράφεται ἡ ἑξῆς ἐπιγραφή:
«Λαζάρου ἔνθα τάφος μεγακλῆος Κουντουριώτου κούρην τηλυγέτην Κονδύλω ἐντὸς ἔχει σεμνὴν πεπνυμένην ὑμεναίου εἲσετ’ ἄγευστον παντοίης ἀρετῆς ἀνθέα,δρεψαμένην.Τῷ μὶν ἀποιχομένην πατρώιος οἶκος ἔκλαυσεν πένθησαν ὁ Ὑδρέης ἀμφιρύτης ναέται.
Ἐγγενήθη μὲν ἓν Ὕδρα ἔτει ΑΩΚΗ.
Ὀκτωβρίου ΚΘ΄.Ἐτελεύτησε δὶ’ αὐτόθι ἔτει ΑΩΞΑ Μαΐου Α΄ 964
Παρακάτω,ὑπάρχει ἐπίσης ἡ ἐπιτύμβια πλάκα:
«Δημήτριος Λαζάρου Κουντουριώτης.Γεννηθεῖς τὴν ΚΔ΄Αὐγούστου ΑΩΗ΄
Ἀπεβίωσεν τὴν ΙΒ΄Ἰουλίου ΑΩΟΓ΄»
Ἐπικήδειος λόγος
Παραθέτουμε κάτωθι,τον επικήδειο λόγο τον οποίον συνέγραψε ο Διονύσιος Δ.Λαζαρίμος προς τιμήν του νεκρού Λάζαρου Κουντουριώτου.Ο Διονύσιος Λαζαρίμος απέστειλε επιστολή,την 8ην Ιουνίου 1852
Πηγή: Βιβλίον:Λόγος Ἐπιτάφιος εἰς τὸν Θάνατον τοῦ Λάζαρου Κουντουριώτου,Βιβλιοθήκη Ἄγγελου Παπακώστα,1871 (Ἐν Πειραιεῖ τὴν 10ην Φεβρουαρίου 1870,Διονύσιος Δ.Λαζαρίμος
«...Εὐγενέστατε Κύριε Δημήτριε Βούλγαρη
Εἰς τὸν θάνατον τοῦ ἀνδρὸς Λαζάρου Κουντουριώτου,τοῦ κοινοῦ πατρὸς τῶν Ὑδραίων προστάτου δὲ τῆς ἐλευθερίας τῆς Ἑλλάδος,ὡς φόρον εὐγνωμοσύνης ἐθεώρησα μὲ τὰς μικρᾶς καὶ ἀδυνάτους γνώσεις μου νὰ περιγράψω μέρος τί τῶν πράξεών του,χωρὶς ὅμως νὰ ὑπολάβω τοῦτο ὡς ἐπιτάφιον αὐτοῦ λόγον, διότι ὁ χορὸς τῶν Μουσῶν,τὰς ὁποίας ὁ ἀνὴρ οὗτος αἰτία ἐστάθη νὰ ἐπαναγάγη εἰς τὴν παλαιὰν αὐτῶν ἑστίαν,ὀφείλει νὰ πράξη.
Ἀνατιθέμενος λοιπὸν πρὸς ὑμᾶς κύριε Βούλγαρη,τὸ μικρὸν τοῦτο ἔργον μου ὡς ὀφειλὴν πρὸς τὸν ἄνδρα, δὲν δύναμαι νὰ παρασιωπήσω ὅτι προῆλθεν ἀπὸ συγκίνησιν πάθους,ὄτε ἀσπασμένος τὴν χείρα αὐτοῦ, ἐθεώρησα καὶ κατ’αὐτᾶς τὰς τελευταίας ὥρας τῆς ζωῆς τοῦ μέγα τὸν ἄνδρα.
Ἐν Ὕδρα τὴν 8ην Ἰουνίου 1852
Ὁ φίλος σας
Διονύσιος Δ.Λαζαρίμος
(Ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης ἀπεβίωσε τὴν 5ην Ἰουνίου 1852)...»
«Σεβαστῆ Ὁμήγυρις!
Τί τοῦτο σήμερον! Ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης νεκρὸς ἤδη ἐπὶ φερέτρου κατακεῖται!
Ἡ γλώσσα μου ἀδυνατεῖ ἡ φωνή μου ἐκλείπει νὰ παραστήσω τὸν ἄνδρα,καθὼς πᾶς των ὑδραίων τοῦτο ἐδοκίμαζεν ἀπέναντι αὐτοῦ ζῶντος ἐπὶ τῆς τρικυμιώδους ἐποχῆς τῆς ἐπαναστάσεως.Μυστήριον λοιπὸν ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης! Καὶ τοῦτο ἡ σάλπιγξ τῶν πράξεων τοῦ διασαλπίζει,ὅτι ὄργανον τῆς θείας πρόνοιας ἀποκατέστη διὰ τὴν παλιγγενεσίαν τοῦ ἑλληνικοῦ Ἔθνους.
Τοιοῦτος προωρισμένος ἄνωθεν ὁ ἀνὴρ ὡς κεντρόμολος δύναμις τοῦ ἀτρεμοὺς ὑδραϊκοῦ λαοῦ,ὡς φλὸξ δὲ παμφαῆς ἑστίας αὐτῆς τῆς Ὕδρας,εἰς ἣν ὤφειλον ὅλα τα μέρη τῆς Ἑλλάδος νὰ ἀτενίσουν τοὺς ὀφθαλμοὺς’ διεύθυνε τὸ πηδάλιον τῆς ἐλευθερίας τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους μετὰ τῶν συναδέλφων αὐτοῦ καὶ λοιπῶν ἀξιόμαχων ἀνδρῶν,μὲ τὴν ἐπιείκειαν ἀναπαύων ἀνθρωπίνους ἀδυναμίας οὕτως,ὥστε καὶ τὸν φονέα τοῦ πατρός του καὶ λεπτοτάτην κρίσιν νὰ ἀνευρίσκη τοὺς καταλλήλους ἄνδρας εἰς πάσαν ὑπηρεσίαν,μὲ τὴν σύνεσιν νὰ προλαμβάνη δυσχερεῖς περιστάσεις τοῦ ὑδραϊκοῦ λαοῦ καὶ αὐτοῦ του πολέμου,μὲ τὴν φρόνησιν δὲ καὶ γενναιότητα νὰ προλαμβάνη,οἰκονομῆ,δαπανᾶ περιουσίαν καὶ τὴν ζωήν του νὰ ἐκθέτη εἰς τοὺς μεγαλυτέρους κινδύνους.
Ὢ ποιαὶ γλυκεῖαι ἤδη, ἀλλὰ τότε σοβαραί,σπουδαῖαι,τραγικαὶ καὶ τὴν ἀπώλειαν ἐπαπειλοῦσαι περιστάσεις!.Ἰδοὺ ἡ σκηνὴ ἡ περὶ τὴν ἀγορὰν παριστάνουσα τὸν προπετῶς καὶ ἀσκόπως ἐπιζητιούντα ἐπαναστάτην Ἀντώνιον Οἰκονόμον τὴν διοίκησιν τῆς Ὕδρας μὲ τὴν ἀπώλειαν τῶν προυχόντων’ ταύτης διὰ τῆς φρονήσεως προλαμβάνει ὁ ἀνήρ,εὐατὸν ἐπιδειξόμενος εἰς τοὺς ἀπεσταλμένους νὰ κατοπτεύσουν τὴν οἰκίαν του ὡς δῆθεν πολλοὺς ἀνθρώπους περιλαμβάνουσαν.
Ἰδοὺ ὁ περίβολος ὁ πρὸ τοῦ δωματίου τῶν συσκέψεων τῶν προκρίτων’ οὗτος πολλάκις ὡς πολυτάραχος θάλασσα καὶ ὠκεανὸς πολυκύμαντος ὑπὸ ἀκράτου φορᾶς θυμοῦ ἀρειμανοὺς λαοῦ ταραττόμενος, ἐπαπείλει πολλάκις νὰ κατακλύση τὴν νῆσον ἅπασαν κατὰ τὸ ἑπταετὲς διάστημα τῆς ἐπαναστάσεως ἀλλὰ ἡ Ὀδήσσειος φρόνησις καὶ Νεστώρειος γλώσσα τοῦ ἀνδρός,ἡ γλυκυτέρα καὶ αὐτοῦ του μέλιτος, ἐπανέφερον εἰς ἡσυχίαν τὸν τάραχον,τὴν τρικυμίαν εἰς γαλήνην καὶ τὰ ἐξημμένα πνεύματα ὅλως ταπεινὰ ἐξήρχοντο,ἀποβλεπόντα καὶ αὐτὴν τὴν ἀδυσώπητον ἀνάγκην τῆς πείνης νὰ οἰκονομήσουν.
Ἂλλ΄ἰδοὺ ἡ θύρα (1) ἡ ἀγαπητὴ εἴσοδος τοῦ ἀνδρός,αὐτὴ μετὰ τῆς μικρᾶς ἐπαύλεως ἐθεωρήθη ὡς τάφος τοῦ ἀνδρός,τάφος τῆς Ὕδρας,τάφος τῆς Ἑλλάδος! Ὄτε κατὰ τὴν συμπλοκὴν τῶν Ὑδραίων μετὰ τῶν Ρουμελιωτῶν (2) ἡ γῆ αὐτὴ ὡς ἄλλη Αἴτνη πυρφόφορς τὴν Ἔκρηξιν ἐπαπείλει,ἀλλ’ αἰφνὴς αἰσθάνεται ἐπὶ τοῦ ἀναγεννηθέντος ἐκ τοῦ ἀναβρασμοῦ πρήσματος ἑτοίμου εἰς ρῆγμα νὰ κατασταθῆ,τὸν βηματισμὸν τοῦ ἀνδρός,βηματισμὸν τὴν ταπείνωσιν αὐτοῦ ἐπιτάτττοντα,θεία δυνάμει,ὅσον ὁ θεῖος λόγος τοῦ τοὺς μὲν ἀρχηγοὺς τῶν Ρουμελιωτῶν καθησυχάζζει καὶ διασκεδάζει νὰ ἀναχαιτίσουν τὸν ἐκ τῶν σκηνῶν κατερχόμενον εἰς τὴν πόλιν στρατόν,τοὺς δὲ ἀπὸ θυμὸν καὶ ὀργὴν φλεγόμενους Ὑδραίους καταπραΰνει,καὶ μὲ τὴν ὑπόσχεσιν,ὅτι αὐτὸς ἐγγυᾶται διὰ τὰς οἰκογενείας των,ἐπιβιβάζει τέσσαρας χιλιάδας Ναυμάχους ἄνδρας εἰς τὸν στόλον,διὰ νὰ κομίσουν τῆς κατὰ τοῦ ὀθωμανικοῦ στόλου νίκης τὰ τρόπαια.
Ἀλλὰ τί τούτου σήμερον! Ὁ ἀνὴρ οὗτος νεκρὸς ἤδη κατακεῖται,καὶ τὸ ἄλλοτε παρὰ τῶν ποδῶν αὐτοῦ καταπατηθὲν πρήσμα ὡς ρῆγμα ἤδη ἠνεώχθη καὶ τάφος αὐτοῦ ἀποκατέστη
Ἡ πτῶσις τοῦ Μεσολογγίου ἡ τὸν ὁρίζοντα τῆς Ἑλλάδος μὲ τὴν ἀπελπισίαν κατακαλύψασα, ἐπέπεσεν ὡς τοιαύτη καὶ εἰς τοὺς Ὑδραίους,ἀλλ’ ὄχι καὶ εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ ἀνδρὸς τούτου’ κὰθ’ὃν καιρὸν λοιπὸν περὶ ἀναχωρήσεως παρὰ πολλῶν λόγος γίγνεται καὶ τοῦτο πάγκοινον σχεδὸν εἰς τὴν Ὕδραν ἀποκαθίσταται, τότε οἱ Ὑδραῖοι,οἱ ναυμάχοι ἐκεῖνοι,οἱ ὁποῖοι εἰς τὰς μάχας τὴν ζωὴν τῶν ἐπεριφρόνησαν,ὡς Μέλισσαι ἄδιναι βομβῶσαι καὶ τὸν ἀρχηγὸν ἐπιζητοῦσαι,προσέρχονται εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἀνδρός,τὸν εὑρίσκουν,τὸν λαμβάνουν εἰς τὰς χείρας,τὸν μεταφέρουν εἰς τὰ σπιτάλια (3) καὶ τὴν περὶ τοῦ μέλλοντος ἀπόφασιν τοῦ ἐπιζητοῦν νὰ μάθουν,ἂν θέλη ἀναχωρήση ἢ ὄχι.Ὁ ἀνὴρ τότε τὸν παρὰ τῆς θείας πρόνοιας προορισμὸν προαισθανόμενος τοὺς ὑψηλοὺς τούτους λόγους ἐξέφρασε «δὲν ἀναχωρῶ,θέλω ἀποθάνει ἐγὼ τὲ καὶ ἡ φαμίλια μου μὲ ἐσάς,δὲν πρέπει δὲ ποσῶς νὰ δειλιάσωμεν,ἀφοῦ τὴν δύναμιν ἔχωμεν ἀντιλήπτορα».
Ἀλλὰ ποὺ τὸ στόμα! Τὸ γλυκὺ ἐκεῖνο στόμα! Κεκλεισμένον δὲν φωνεῖ πλέον!
Ἀλλὰ τί πρωτον,τι δεύτερον,καὶ τί ὕστατον,τὸ ἑπταετὲς διάστημα πλῆθος ἄπειρον παρέχει τοιούτων πράξεων καὶ κατορθωμάτων’ ὁ ἀνὴρ οὗτος μετὰ τῶν συναδέλφων τοῦ προκρίτων καὶ συμπολιτῶν τοῦ Ὑδραίων,προαισθανόμενος τὸ μεγαλεῖον της Ὕδρας,διὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους,μετ’ ἐκείνων μὲν συνεδριάζων εἰς τὸ ἱερὸν ἐκεῖνο δωμάτιον,ἐσυνέτιζε καὶ ἐσυνετίζετο,συνεβούλευε καὶ συνεβουλεύετο,ἐξεφράζετο τὰ ἐπινοίας αὐτοῦ,καὶ ἀπεκδέχετο τὰς τῶν ἂλλων’ ἂν δὲ μυστηριωδῶς πὼς τὴν προεδρείαν κατεῖχε,ταύτην πρὸς ὅλους ἀνετίθετο. Πρὸς δὲ τοὺς συμπολίτας τοῦ τὴν ἐπιείκειαν εἰς δικαίαν ἀγανάκτησιν χρώμενος,τὴν ὑποχώρησιν εἰς τὴν ἀκάθεκτον ὁρμήν,τὴν συγκατάβασιν εἰς δίκαια παράπονα, συνέστησε μυστηριωδῶς τὴν κυριαρχικὴν αὐτοῦ δύναμιν,ὥστε μεταξύ των συναδέλφων του ἡ σύμπνοια νὰ διατηρηθῆ,τὰ ἔνδοξα κατορθώματα νὰ πηγάσουν καὶ τὸ μεγαλεῖον της Ὕδρας ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας τοῦ Ἔθνους νὰ ἀναφανῆ’ τὸ δωμάτιον τοῦτο καθὼς καὶ ὁ παρ’ αὐτῶ περίβολος μαρτυρεῖ περὶ τούτων ἁπάντων ἡ δὲ ἱστορία πάντα ἐγεγράφει.
Νὰ εἴπω ταῦτα ἀνθρώπινα! Ἀδυνατῶ,διότι οἱ ἄνθρωποι ἐλλειπεῖς εἰς τὰ πάθη κυλινδοῦνται,θεία δύναμις λοιπὸν ἐπεσκίαζε τὸν ἄνδρα,τὸ προκρίτειον,ὑπὲρ ὅλης της Ἑλλάδος!
Αὐτὴ ἡ θεία δύναμις σήμερον αἴρει καὶ τὴν ψυχὴν τοῦ μεγάλου τούτου ἀνδρὸς καὶ τὴν καταθέτει εἰς τὰς οὐρανίους σκηνᾶς,συναγαλλομένη μὲ τὰς τοῦ Μιαούλη,Τσαμαδέων,Τουμπαζέων,Ζαΐμη,Βότσαρη καὶ λοιπῶν ἀνδρῶν Πολιτικῶν,Ναυτικῶν καὶ Στρατιωτικῶν ἁπάσης της Ἑλλάδος εἰς ἠμᾶς δὲν ἀφίνει τὸ πτῶμα, τὸ ὁποῖον μετ’ ὄλιγον θέλει κατατεθῆ εἰς τὸν τάφον καὶ διαλυθῆ εἰς τὰ ἐξ ὧν συνετέθη.
Μὲ τὸν θάνατον λοιπὸν τοῦ ἀνδρὸς καὶ αἳ πράξεις αὐτοῦ παύουσιν, ἐν δὲ τὴ ἱστορία καταλείπει σελίδα λευκὴν προκαλοῦσαν τὴν γραφίδα ἑνὸς ἑκάστου νὰ ἐπικρίνη ὡς ἐκ τῶν πράξεων τοῦ τὸν ἄνδρα.
Ἀλλ’ ὁ Λάζαρος Κουντουρι΄τῆς εἰς τὸ ἑπταετὲς στάδιον τῆς ἐπαναστάσεως τὸν πλοῦτον τοῦ καταναλώσας, τὴν ζωὴν τοῦ διακινδυνεύσας,τὴν μεγαλητέραν ἐπιρροὴν καὶ δύναμιν τὴν τῆς πατρίδος του καὶ ἁπάσης της Ἑλλάδος εἰς ἐαυτὸν περιποιησάμενος,μετὰ τὴν ἀποκατάστασιν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους ἀπεσύρθη πάσης ἐξουσίας,καὶ ὡς ἁπλοὺς πολίτης μετὰ τῶν ἄλλων συμπολιτῶν τοῦ συνδιαίτατο,ὥσπερ ὁ Τιμολέων ἐν Συρακούσαις’ ἀπέναντι λοιπὸν τοῦ ρητοῦ,ὅτι πολλοὶ τὸν πλοῦτον ἐμίσησαν τὴν δὲ δόξαν οὐδείς,εἰς τὴν λευκὴν σελίδα,πᾶς ἐπικριτὴς θέλει καταναγκασθῆ νὰ ἐγγράψη,ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης ἔζησε βίον ἀκηλίδωτον.
Μέγας ὁ ἀνήρ! Μεγάλη ἡ πτῶσις! Καὶ τόσον μεγάλη! Ὅσον ἡ ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος μεγάλη ὑπάρχει!..»
ΣΣ(1) Ἡ ἀναφερόμενη θύρα εἶναι ἡ μικρά του περιβόλου τοῦ ἐνοριακοῦ Ναοῦ,ὅπου καὶ τὸ Προκριτεῖον
ΣΣ(2) Ἡ συμπλοκὴ αὐτὴ συνέβη τὴν 26ην Ἰουλίου ἡμέραν Σάββατον τοῦ 1824 ἔτους,ἥτις τοιαύτην ἀρχὴν καὶ τὸ τέλος ἔσχεν
ΣΣ(3) Τόπος κατάλληλος διὰ τὲ τὴν θέσιν καὶ εὐρυχωρίαν διὰ τοιαύτην συνάθροισιν,διότι καὶ τὴν ἔκτασιν ἔχει νὰ περιλάβη ὅλους τους Ὑδραίους καὶ τὸ προτέρημα νὰ ἀκροάζωνται ὅλοι,ὡς εὑρισκόμενος μεταξὺ ὀρέων ὄπο ἡ ἠχὼ ἠχεῖ...»
(Σ.Σ:Προκύπτει ἡ ἐνδιαφέρουσα πληροφορία ὅτι ἡ γενικὴ συνέλευσις τῶν Ὑδραίων,ὅταν ἐθορυβήθησαν ὅτι οἱ Πρόκριτοι τῆς νήσου Ὕδρας καὶ ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης ἐσχεδίαζαν νὰ ἀναχωρήσουν ἐκ τῆς νήσου Ὕδρας διὰ νὰ διασωθοῦν ἀπὸ τὴν ἐπαπειλούμενη ἐπιδρομὴ τοῦ Ὀθωμανικοῦ καὶ Αἰγυπτιακοῦ στόλου ὑπὸ τὶς ὁδηγίες τοῦ Ἰμβραὴμ πασᾶ,πραγματοποιήθηκε πιθανότατα εἰς τὴν περιοχὴ Ὀσπιτάλια,ἡ ὁποία εὑρίσκεται μεταξύ των συνοικιῶν Μπουαγιᾶ καὶ Νέου Κόσμου,εἰς τὰ σημερινὰ Γεφύρια,κρίνοντας ἀπ’τὴν γεωγραφικὴ περιγραφὴ τῆς εὐρύτερης περιοχῆς.
ΠΗΓΕΣ:
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ἀθήνα»,Φύλλον 9ης Ἰουνίου 1852, Ἄρθρον:Διάφορα
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ταχύπτερος Φήμη»,Φύλλον 10ης Ἰουνίου 1852,Ἄρθρον:Λάζαρος ὁ Κουντουριώτης
Βιβλίον: Ἡ Ὕδρα μας, Πειραιᾶς 1992,σὲλ 66, Θεόδωρος Κρεμασιώτης
Πηγή: Ἐφημερίδα «Αἰών»,Φύλλον 11ης Ἰουνίου 1852, Ἄρθρον:Διάφορα
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ἐφημερὶς τοῦ Λαοῦ»,Φύλλον 11ης Ἰουνίου 1852, (Πρωτοσέλιδον ἐφημερίδος)
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ἀθήνα»,Φύλλον 13ης Ἰουνίου 1852, (Ἄρθρον:Ἐσωτερικὰ)
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ταχύπτερος Φήμη»,Φύλλον 16ης Ἰουνίου 1852
«Διάταγμα περὶ πενθήμερου πενθηφορίας διὰ τὸν θάνατον τοῦ ἀοιδίμου γερουσιαστοῦ Κ.Λάζαρου
Ἐν Ἀθήναις,τὴν 9ην Ἰουνίου 1852
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ἀθήνα»,Φύλλον 13ης Ἰουνίου 1852, (Ἄρθρον:Λάζαρος Κουντουριώτης)
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ἡ Ἐλπίς,Ἐφημερὶς τῶν ἀρχῶν τῆς Γ΄Σεπτεμβρίου»,Φύλλον 13ης Ἰουνίου 1852
Πηγή: Ἐφημερίδα «Ἀθήνα»,Φύλλον 17ης Ἰουνίου 1852,Ἔκθεσις τῆς κηδείας τοῦ μακαρίτου Κυρίου Λαζάρου Κουντουριώτου
Πηγή: Τὸ Μέλλον τῆς Ὕδρας, Ἄρ.2 Ἔτος Ἅ΄, Δεκέμβριος 1932, σὲλ 27-28),Μελέτη Νικόλαου Χαλιορὴ
Πηγή: Βιβλίον:Λόγος Ἐπιτάφιος εἰς τὸν Θάνατον τοῦ Λάζαρου Κουντουριώτου,Βιβλιοθήκη Ἄγγελου Παπακώστα,1871 (Ἐν Πειραιεῖ τὴν 10ην Φεβρουαρίου 1870,Διονύσιος Δ.Λαζαρίμος
