ΥΔΡΑ ΥΔΡΕΑ ΥΔΡΟΥΣΣΑ

Δευτέρα 15 Φεβρουαρίου 2016

Ὕδρα 1922.Ἡ προταθεῖσα πρὸς Ναύαρχον Παῦλον Κουντουριώτη πρωθυπουργία καὶ ἡ ἀπόρριψις αὐτῆς.

Ὕδρα 1922.

Ἡ προταθεῖσα πρὸς Ναύαρχον Παῦλον Κουντουριώτη πρωθυπουργία καὶ ἡ ἀπόρριψις αὐτῆς.

Μικρασιατικὴ καταστροφὴ-Ἐπαναστατικὸ Κίνημα Πλαστήρα-Γονατὰ-Πρότασις εἰς τὸν Ναύαρχον Παῦλον Κουντουριωτὴν διὰ ἀνάληψιν Πρωθυπουργίας.

Σύντομος Ἱστορικὴ Ἀναδρομὴ

Κατάρρευσις Μικρασιατικοῦ μετώπου-Ὑποχώρησις δυνάμεων Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ-Παραιτῆσις Ἑλληνικῶν κυβερνήσεων ὑπὸ τὸ βάρος τῆς στρατιωτικῆς ἥττας-Καταστροφὴ τῆς πόλεως τῆς Σμύρνης-Σφαγαὶ 120.000 Ἑλλήνων-Ξεριζωμὸς.

Πηγή:Βικιπαίδεια,Λήμματα: Μάχη Σαγγάριου,Ἡ μάχη τοῦ Ἀλῆ Βεράν,Νίκος Θεοτόκης,Γεώργιος Χατζηανέστης, Κίμων Διογένης,Ἀθανάσιος Φράγκος,Κυβέρνηση Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη 1922, Κυβέρνηση Νικολάου Τριανταφυλλάκου 1922,Μικρασιατικὴ καταστροφή,Καταστροφὴ τῆς Σμύρνης,Κυβέρνηση Ἀναστασίου Χαραλάμπη 1922,Κυβέρνηση Σωτηρίου Κροκιδὰ 1922, Κυβέρνηση Στυλιανοῦ Γονατὰ 1922,Κίνημα 11ης Σεπτεμβρίου

Πηγή: http://www.agiasofia.com/1922/1922f.html, Ἔρευνα:Μικρασιατικὴ καταστροφὴ-Διπλωματικοὶ ἀγῶνες - οἰκονομικὰ ἀδιέξοδα

Μετὰ τὴν διεξαγωγὴ τῆς μάχης τοῦ Σαγγάριου ποταμοῦ (1-8,10-21 Αὐγούστου 1921),καὶ παρὰ τὴν νικηφόρα διὰ τοὺς Ἕλληνες ἔκβασή της,ἀνεκόπη ἡ πορεία τῆς προέλασης τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ πρὸς τὴν πόλη τῆς Ἄγκυρας.Λόγω τῶν μεγάλων ἀπωλειῶν τὶς ὁποῖες ὑπέστησαν οἱ Ἑλληνικὲς δυνάμεις ἀλλὰ καὶ τῶν δυσχερειῶν ποὺ παρουσιάσθηκαν εἰς τὸν ἀνεφοδιασμόν τους,ἐξαιτίας τῆς μεγάλης ἐκτάσεως τοῦ μετώπου, οἱ ἐπιτελεῖς τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ ἀπεφάσισαν τὴν 29ην Αὐγούστου 1921 νὰ ὀχυρωθοῦν ἐπὶ τῆς γραμμῆς Ἐσκὶ Σεχὶρ – Ἀφιὸν Καραχισάρ,δυτικά του ποταμοῦ Σαγγαρίου.Ἔκτοτε,ἕως τὸν Αὔγουστο τοῦ 1922,οἱ Ἑλληνικὲς καὶ Τουρκικὲς δυνάμεις δὲν ἐνεπλάκησαν εἰς νέες στρατιωτικὲς κινήσεις.

Ἐν τῷ μεταξύ,οἱ ἐκλογὲς ποὺ διεξήχθηκαν τὴν 1ην Νοεμβρίου 1920 εἶχαν ὡς ἀποτέλεσμα τὴν ἐπικράτηση τῆς Ἡνωμένης Ἀντιπολιτεύσεως καὶ τὴν καταψήφιση τῆς κυβερνήσεως τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου.Ἡ νέα κυβέρνησις τοῦ Δημήτριου Ράλλη,διεξήγαγε δημοψήφισμα την 5ην Δεκεμβρίου 1920 μὲ τὸ ὁποῖο ἐπικυρώθηκε ἡ ἐπιστροφὴ τοῦ Βασιλέως Κωνσταντίνου,λόγω τοῦ θανάτου τοῦ Βασιλέως Ἀλεξάνδρου. Ἔκτοτε,οἱ φιλικὰ προσκείμενες εἰς τὰ Ἀνάκτορα κυβερνήσεις ποὺ ἐπακολούθησαν,ἐπηρρέασαν εἰς σημαντικὸ βαθμὸν τὶς ἐξελίξεις εἰς τὸ πολεμικὸ μέτωπο τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καθὼς προχώρησαν εἰς τὴν ἀντικατάστασιν ἰκανότατων ἀξιωματικῶν του Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ μὲ ἄλλους ἐξαιτίας τῶν πολιτικῶν τοὺς φρονημάτων.

O ἐπιτυχημένος Ἀρχιστράτηγος τῶν Ἑλληνικῶν Στρατιωτικῶν Δυνάμεων καὶ Διοικητὴς τῆς Στρατίας τῆς Μικρᾶς Ἀσίας Λεωνίδας Παρασκευόπουλος (1918-1920),ἰκανότατος Ἀξιωματικὸς καὶ ἰδιαιτέρως ἀγαπητὸς εἰς τὸ στράτευμα,σεβάστος εἰς τὰ στρατιωτικὰ ἐπιτελεῖα τῆς Βρετανίας καὶ τῆς Γαλλίας, ὡς ὑποστηρικτὴς τοῦ Κόμματος τῶν Φιλελευθέρων καὶ τοῦ Ἐλευθέριου Βενιζέλου ἀποστρατεύθηκε καὶ εἰς τὴν θέσιν τοῦ τοποθετήθηκε ὁ Ἀναστάσιος Παπούλας ὁ ὁποῖος παρέμεινε Ἀρχιστράτηγος ἕως τὸν Μάϊο τοῦ 1922.Κατὰ τὸ διάστημα τῆς Ἀρχιστρατηγίας του,ὁ Παπούλας δὲν κατόρθωσε νὰ ἀποτρέψει τὶς ἀποστρατεύσεις τῶν φιλοβενιζελικῶν στελεχῶν τοῦ,ἐνῶ κατηγορήθηκε ὅτι ἐπέδειξε διστακτικότητα τόσο ὡς πρὸς τὸ ἐγχείρημα τῆς προελάσεως τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολιν,ὅσο καὶ ὡς πρὸς τὴν στήριξή του αὐτονομιστικοῦ κινήματος τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.

Ἐνῶ ἐλάμβαναν χώρα οἱ σημαντικότατες αὐτὲς ἐξελίξεις εἰς τὸ ἐσωτερικὸν πολιτικὸ καὶ στρατιωτικὸ πεδίο τῆς Ἑλλάδος,κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἄτυπης αὐτῆς στρατιωτικῆς ἀνακωχῆς,(Αὔγουστος 1921-Αὔγουστος 1922),εἰς τὴν ἀντίπαλη πλευρά, τὸ Κίνημα τῶν Νεοτούρκων κατόρθωσε νὰ ἐνισχύσει σημαντικὰ τὴν θέσιν τοῦ εἰς τὴν διπλωματικὴν σκακιέρα.

Ἤδη ἀπὸ τὸν τὴν Συνδιάσκεψη Εἰρήνης τοῦ Λονδίνου,τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1920,ἡ Γαλλία καὶ ἡ Ἰταλία εἶχαν πλέον μεταστρέψει τὶς πολιτικὲς τοὺς θέσεις καὶ ὑποστήριζαν ἐνθέρμως τὶς διεκδικήσεις τοῦ Κεμὰλ Ἀτατοὺρκ καὶ τοῦ Κινήματος τῶν Νεοτούρκων,ὑπογράφοντας συμφωνίες ἀνακωχῆς μὲ μνημόνια συνεργασίας.Εἰς τὴν σύνοδον τοῦ Λονδίνου προτάθηκε ἡ σταδιακὴ ἐκκένωσις τῆς περιοχῆς τῆς Μικρᾶς Ἀσιᾶς ἀπὸ τὶς Ἑλληνικὲς δυνάμεις.Ἐπίσης, τὴν 16ην Μαρτίου 1921,τὸ Κίνημα τῶν Νεοτούρκων καὶ τὸ σοβιετικὸ καθεστὼς τῶν Μπολσεβίκων προχώρησαν εἰς τὴν ὑπογραφὴ τῆς Συνθήκης Φιλίας καὶ Ἀδερφοσύνης,ἡ ὁποία ἐνίσχυσε στρατιωτικὰ τὶς Τουρκίκες δυνάμεις οἱ ὁποῖες πλέον εἶχαν κλείσει ὅλα τα ἀνοικτὰ μέτωπα ποὺ ἐκκρεμοῦσαν εἰς τὰ ἀνατολικὰ σύνορά τους.

Ἕνα ἔτος ἀργότερα,τὸν Μάρτιο τοῦ 1922,διεξήχθη εἰς τὴν πόλη τοῦ Παρισίου νέα Διασυμμαχικὴ συνδιάσκεψη εἰς τὴν ὁποίαν κατατέθησαν ἐκ νέου ὡς προτάσεις ἡ ἀποστρατικοποίηση τῆς περιοχῆς τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης καὶ ἡ ἀποχώρησις τῶν Ἑλληνικῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων ἀπὸ τὴν περιοχὴ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.Ὡς ἦτο φυσικόν, οἱ προτάσεις αὐτὲς ὁδήγησαν εἰς ἀδιέξοδον.

Τὸν Μάϊο 1922,διορίσθηκε Ἀρχιστράτηγος τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ εἰς τὴν θέσιν τοῦ Ἀναστάσιου Παπούλα, ὁ Γεώργιος Χατζηανέστης.Ὁ Χατζηανέστης δὲν κατόρθωσε νὰ ἀνυψώσει τὸ ἠθικό του καταπονημένου,ἀπ’τὶς συνεχόμενες μάχες,Ἑλληνικοῦ στρατεύματος.Ἀντιθέτως,ἀναλώθηκε εἰς ἄνευ οὐσίας ἐπιθεωρήσεις τοῦ στρατεύματος καὶ ἐφήρμοζε παρωχημένες τακτικὲς πειθαρχίας.Ὁ Χατζηανέστης διέταξε τὴν σύμπτυξη τοῦ Μικρασιατικοῦ μετώπου εἰς τὴν γραμμὴ τῆς Συνθήκης τῶν Σεβρῶν ἐνῶ παράλληλα ἀπέσυρε ἀπὸ τὸ μέτωπο τῆς Μικρᾶς Ἀσίας στρατιωτικὲς δυνάμεις (25.000 ἀνδρῶν) διὰ νὰ ἐνισχύσει τὸ Δ΄ Σῶμα Στρατοῦ ἐπιδιώκοντας νὰ καταλάβει τὴν πόλη τῆς Κωνσταντινουπόλεως.Οἱ ἀποφάσεις τοῦ αὐτὲς ἦτο μοιραῖες διὰ τὴν μετέπειτα πορεία τοῦ Μικρασιατικοῦ πολέμου.

Τὸν Αὔγουστο τοῦ 1922,μέσα σὲ αὐτὸ τὸ δυσμενὲς διὰ τὰ ἑλληνικὰ συμφέροντα διπλωματικὸ περιβάλλον, ἄρχισαν ἐκ νέου οἱ στρατιωτικὲς ἐπιχειρήσεις εἰς τὸ Μικρασιατικὸ μέτωπο. Πράγματι,τὴν 13ην Αὐγούστου 1922, οἱ ἐνισχυμένες δυνάμεις τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ,ὑπὸ τὴν ἡγεσία τοῦ ἴδιου του Κεμὰλ Ἀτατούρκ, ἐπετέθησαν κατὰ τὸν Ἑλληνικῶν δυνάμεων εἰς τὴν περιοχὴ τοῦ Ἀφιὸν Καραχισὰρ ἐπιτυγχάνοντας νὰ διασπάσουν τὴν ἀμυντική τους γραμμή.Ἡ ἐπίθεσις τῶν δυνάμεων τῶν Νεοτούρκων ἦτο κάλλιστα ὀργανωμένη καὶ ἡ σφοδρότητά της αἰφνιδίασε τοὺς ἐπιτελεῖς τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ.Ὁ κύριος ὄγκος τῶν Τουρκικῶν δυνάμεων κατευθύνθη πρὸς τὸν νότον ἐπιτυγχάνοντας στρατηγικῆς σημασίας νίκη εἰς τὴν μάχη τοῦ Ἀλῆ Βερὰν (17-20 Αὐγούστου 1922) ἔναντί των Ἑλληνικῶν δυνάμεων.

Η Ἰ Μεραρχία τοῦ Ὑποστράτηγου Ἀθανασίου Φράγκου ὑποχώρησε ὑπὸ τὸ βάρος τῶν ἀλλεπάλληλων τουρκικῶν ἐπιθέσεων πρὸς τὴν περιοχὴ τοῦ Οὐσάκ.Τὴν 23ην Αὐγούστου 1922,συνεπικουρούμενη ἀπὸ τὶς δυνάμεις τοῦ 5/42 Συντάγματος τοῦ Νικολάου Πλαστήρα κατόρθωσε νὰ ἐπικρατήσει εἰς τὴν μάχη τοῦ Σαλιχλί.Τὴν ἑπομένη, ἐπιτυγχάνοντας νὰ ὑποχωρήσει συντονισμένα,κινήθηκε πρὸς τὴν πόλη Νυμφαῖο καὶ ἀπὸ κεῖ πρὸς τὴν περιοχὴ τοῦ Τσεσμέ,ὅπου μετεβιβάσθηκε εἰς πολεμικὰ πλοῖα καὶ ἀνεχώρησε διὰ τὴν Λέσβο,μαζὶ μὲ ἄλλες διασωθεῖσες μονάδες τοῦ Ἑλληνικοῦ Στράτου.

Ἀντιθέτως,τὸ Ἃ΄ Σῶμα Στρατοῦ ὑπὸ τὴν διοίκησιν τοῦ Νικολάου Τρικούπη καὶ τὸ Β΄ Σῶμα Στρατοῦ ὑπὸ τὴν διοίκησιν τοῦ Κίμωνα Διγενῆ,ἔχοντας ἀπωλέσει τὴν δυνατότητα ἐπικοινωνίας μὲ τὴν Ἰ Μεραρχία τοῦ Ἀθανασίου Φράγκου,μετὰ τὴν διάσπαση τοῦ μετώπου ποὺ συνετελέστη κατὰ τὴν διάρκεια τῆς μάχης τοῦ Ἀλῆ Βεράν,ἀποκόπησαν ἀπὸ τὶς ὑπόλοιπες Ἑλληνικὲς στρατιωτικὲς δυνάμεις καὶ ἀφοῦ περιπλανήθηκαν ἐντός της Μικρασιατικῆς ἐνδοχώρας,τελικῶς παραδόθησαν εἰς τὶς δυνάμεις τοῦ Τουρκικοῦ Στράτου τὴν 20ην Αὐγούστου 1922.Ἡ ἀτιμωτικὴ ἐνέργεια τοῦ διοικητοῦ τοῦ Ἃ΄Σώματος Στρατοῦ Νικολάου Τρικούπη νὰ παραδοθῆ,ἐπικρίθη σφοδρότατα καθότι ἦτο ὁ πρῶτος Ἕλληνας Στρατηγὸς εἰς τὰ χρονικά,ὁ ὁποῖος προτίμησε νὰ παραδοθεῖ παρὰ νὰ πέσει μαχώμενος εἰς τὸ πεδίο τῶν μαχῶν ἢ νὰ αὐτοκτονήσει διὰ λόγους εὐθιξίας.Κατὰ τὴν παράδοσή του,ἐνημερώθηκε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Μουσταφὰ Κεμάλ,πὼς εἶχε προαχθῆ μετὰ τὴν παύση τοῦ Γεώργιου Χατζηανεστη εἰς Ἀρχιστράτηγον τῶν Ἑλληνικῶν Δυνάμεων.Ὁ μόνος ποὺ διεχώρισε τὴν θέση τοῦ ἦτο ὁ Ταγματάρχης Βλάχος ὁ ὁποῖς ἀρνήθηκε νὰ παραδοθεῖ σχίζοντας τὶς ἐπωμίδες τῆς στολῆς του.

Τελικῶς ὅσα τμήματα τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ δὲν παραδόθηκαν ἢ συνελήφθησαν ἀπὸ τὶς Κεμαλικὲς δυνάμεις, ἀποχώρησαν τὴν 26ην Αὐγούστου 1922 ἀπὸ τὴν Μικρὰ Ἀσία μὲ προορισμὸ τὶς νήσους τοῦ Αἰγαίου πελάγους.Ἦτο ἡ ἀρχὴ τοῦ τέλους διὰ τὴν εὐκλεῆ πόλη τῆς Σμύρνης.

Τὴν 25ην Αὐγούστου 1922,ὁ Μητροπολίτης Σμύρνης καὶ Ἐθνομάρτυς Χρυσόστομος Καλαφάτης ἀπέστειλε ἐπιστολὴ εἰς τὸν Ἐλευθέριον Βενιζέλον ἐκθέτωντας τὶς ἀπόψεις τοῦ διὰ τὴν ἐπερχόμενη καταστροφὴ τοῦ Μικρασιατικοῦ Ἑλληνισμοῦ.Ἀπευθυνόμενος εἰς τὸν Ἐλευθέριον Βενιζέλον, καταλόγισε τὶς εὐθύνες διὰ τὴν ἥτταν εἰς τοὺς πολιτικούς του ἀντιπάλους,ζήτησε τὴν ἄμεση παρέμβασή του διὰ τὴν σωτηρία τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καὶ τῆς Θράκης καὶ ἐπρότεινε τὴν ἐπαναφορὰ εἰς τὴν ἡγεσία τοῦ Στρατεύματος τῶν Ἀξιωματικῶν της Ἐθνικῆς Ἀμύνης.Εἰς τὴν ἐπιστολή του,ὁ Χρυσόστομος δὲν παρέλειψε νὰ καταλογίσει πολιτικὲς εὐθύνες καὶ εἰς τὸν ἴδιον τὸν Ἐλευθέριον Βενιζέλον τόσο διὰ τὴν ἐσφαλμένη ἐπιλογὴ τοῦ Ἀριστείδου Στεργιάδου εἰς τὴν θέσιν τοῦ Ὕπατου Ἁρμοστῆ τῆς Σμύρνης ὅσο καὶ διὰ τὴν ἐπιλογή του νὰ προχωρήσει εἰς τὴν διεξαγωγὴν ἐθνικῶν ἐκλογῶν εἰς τὶς ὁποῖες καὶ ἡττήθη.

Σ.Σ: Δία τὸν Ἑλληνισμὸν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ὁ Ἀριστείδης Στεργιάδης ἦτο πρόσωπο μισητό.Ἀναχώρησε ὑπὸ τὴν προστασία τῶν Βρεττανῶν μία ἡμέρα πρὸ τῆς ἁλώσεως τῆς πόλεως τῆς Σμύρνης ἀπὸ τοὺς Κεμαλικούς, ἐνῶ ἀπὸ πολλοὺς μελετητές,ἐθεωρεῖτο ὅτι ἦτο ὄργανο ἐξυπηρέτησης τῶν βρετανικῶν συμφερόντων εἰς τὴν Ἰωνίαν.Διατηροῦσε τεταμένες προσωπικὲς σχέσεις μὲ τὸν Ἀρχιστράτηγο τῶν Ἑλληνικῶν Στρατιωτικῶν Δυνάμεων Λεωνίδα Παρασκευόπουλο,καθὼς εἶχε ἀναβαθμιστεῖ μὲ ἀπόφαση τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως ἀπὸ τὴν πρότερη θέσιν τοῦ συμβούλου τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ Σμύρνης εἰς τὴν θέσιν τοῦ Διοικητοῦ,ἐνῶ ἦλθε εἰς ρίξιν μὲ τοὺς Μητροπολίτες Κυδωνιῶν Γρηγόριον καὶ Σμύρνης Χρυσόστομον προτείνοντας τὴν διακοπὴ τῆς χρηματικῆς ἐπιχορηγήσεως τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως τῆς Σμύρνης.Χαρακτηριστικῶς,ἀναχώρησε δίχως νὰ μεριμνήσει διὰ τὴν ἀσφάλεια τῶν Ἑλλήνων κατοίκων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἐνῶ ἀπευθυνόμενος κυνικὰ εἰς τὸν ἀπεσταλμένο τοῦ Κόμματος τῶν Φιλελευθέρων εἰς τὴν Σμύρνην Γεώργιον Παπανδρέου,ὅταν τὸν ἐρώτησε «Γιατί δὲν εἰδοποιεῖτε τὸν κόσμο νὰ φύγει;», ἀνέφερε ὅτι «Καλύτερα νὰ μείνουν ἐδῶ νὰ τοὺς σφάξει ὁ Κεμάλ, γιατί ἂν πᾶνε στὴν Ἀθήνα θὰ ἀνατρέψουν τὰ πάντα»!

Ἡ ἐπιστολὴ τοῦ Μητροπολίτου Σμύρνης Χρυσόστομου Καλαφάτη πρὸς τὸν Ἐλευθέριον Βενιζέλον ἀνέφερε τὰ ἑξῆς:

Πηγή:Ἐθνικὸ Ἵδρυμα Ἐλευθέριος Κ.Βενιζέλος,http://www.venizelosarchives.gr/rec.asp?id=43152

«....Ἱερὰ Μητρόπολις Σμύρνης

Ἀγαπητὲ φίλε καὶ ἀδελφὲ κ. Ἐλευθέριε Βενιζέλε,

Ἐπέστη ἡ μεγάλη ὥρα τῆς μεγάλης ἐκ μέρους σᾶς χειρονομίας. Ὁ Ἑλληνισμὸς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τὸ Ἑλληνικὸν Κράτος ἀλλὰ καὶ σύμπαν το Ἑλληνικὸν Ἔθνος καταβαίνει πλέον εἰς τὸν Ἄδην ἀπὸ τοῦ ὁποίου καμμία πλέον δύναμις δὲν θὰ δυνηθῆ νὰ τὸ ἀναβιβάση καὶ τὸ σώση.

Τῆς ἀφαντάστου ταύτης καταστροφῆς βεβαίως αἴτιοι εἶναι οἱ πολιτικοὶ καὶ προσωπικοί σας ἐχθροί, πλὴν καὶ Ὑμεῖς φέρετε μέγιστόν της εὐθύνης βάρος διὰ δύο πράξεις Σας.

Πρώτον διότι ἀποστείλατε εἰς Μ. Ἀσίαν ὡς Ὕπατον Ἁρμοστὴν ἕνα παράφρονα καὶ ἐγωιστὴν φλύαρον ἀπερροφημένον ἐν τῷ αὐτοθαυμασμῶ του καὶ καταφρονοῦντα καὶ ὑβρίζοντα καὶ δέροντα καὶ ἐξορίζοντα καὶ φυλακίζοντα,ὅλα τα ὑγιῆ καὶ σώφρονα στοιχεῖα τοῦ τόπου,διότι ἐν τῷ φρενοκομείω τοῦ βεβαίως δὲν εἶχον τόπον,καὶ εἰς τὸ τέλος ἀποδώσαντα αὐτοὺς τοὺς ἀγλαοὺς καρποὺς τῆς τελείας τοῦ Μικρασιατικοῦ λαοῦ καταστροφῆς,τοὺς ὁποίους νῦν θερίζομεν.

Καὶ δεύτερον διότι πρωτοῦ ἀποπερατώσητε τὸ ἔργον σας καὶ θέσητε τὴν κορωνίδα καὶ τὸ ἐπιστέγασμα ἐπὶ τοῦ ἀνεγερθέντος ἀφαντάστως ὡραίου καὶ μεγαλοπρεποῦς δημιουργήματός Σας, τῆς καταθέσεως τῶν θεμελίων της περικλεεστάτης ποτὲ Βυζαντινῆς μας Αὐτοκρατορίας, εἴχατε τὴν ἀτυχῆ καὶ ἔνοχον ἔμπνευσιν νὰ διατάξητε ἐκλογᾶς κατ’ αὐτᾶς ἀκριβῶς τὰς παραμονὰς τῆς εἰσόδου Σᾶς εἰς Κωνσταντινούπολιν καὶ τῆς καταλήψεως αὐτῆς ὑπὸ τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ πρὸς ἐκτέλεσιν (τῶν ὅρων)– οἴμι –τῆς διὰ παντὸς καταστραφείσης Συνθήκης τῶν Σεβρῶν.

Ἀλλὰ γέγονεν ὁ γέγονεν.

Ἀκόμη ὅμως ὑπάρχει καιρὸς ἂν ὄχι νὰ σωθῆ ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν, ἀλλὰ τουλάιστον νὰ μὴ καταστραφῆ τελείως τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος διὰ τῆς ἀπωλείας ὅτι μόνον τῆς Μ. Ἀσίας ἀλλὰ καὶ τῆς Θράκης καὶ αὐτῆς ἴσως τῆς Μακεδονίας.

Καὶ ἐπειδὴ οἱ καιροὶ οὐ μενετοὶ πλέον, ἔκρινα καθῆκον καὶ ἐμὸν ἀπαραίτητον νὰ κυλίσω τὸν πίθον μου ἐν μέσω τῆς γενικῆς κινήσεως τῆς παγκοίνου ἐδῶ συμφορᾶς μας καὶ πρώτον μὲν ἔγραψα μὲ ἡμερομηνίαν 21 Αὐγούστου πρὸς τὸν ἐπὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ θρόνου εὐρισκόμενον Κωνσταντῖνον νὰ προβῆ εἰς τὰς μεγάλας ἀποφάσεις, ἐν αἶς πρωτίστην θεωρῶ τὴν ἀνάληψιν τῆς πηδαλιουχίας τοῦ ἑλληνικοῦ σκάφους παρὰ τῆς πάγκοινον τὴν εὐρωπαϊκὴν ὑπόληψιν κεκτημένης Σῆς κορυφῆς.

Τὴν παράδοσιν τῆς διοικήσεως τοῦ στρατοῦ εἰς τοὺς ἐκδιωχθέντας ἀξιωματικούς της Ἀμύνης, οἱ ὁποῖοι γνωρίζουν πὼς ἀνασυντάσσεται καταστραμμένος στρατὸς καὶ ὁδηγεῖται εἰς τὴν νίκην καὶ τὴν ἄμεσον ἐντεῦθεν ἐκδίωξιν Στεργιάδου καὶ Χατζανέστη καὶ ἄλλα σχετικά.

Ἔκρινα δὲ πρὸ παντὸς ἀπαραίτητον ἐκ τῶν φλογῶν τῆς καταστροφῆς ἐν αἶς ὀδυνᾶται ὁ Μικρασιατικὸς Ἑλληνισμός, καὶ ζήτημα εἶναι ἐὰν ὅταν τὸ παρόν μου γράμμα ἀναγιγνώσκεται ὑπὸ τῆς Ὑμετέρας Ἐξοχότητος, ἂν ἠμεῖς πλέον ὑπάρχωμεν ἐν ζωὴ προοριζόμενοι – τὶς οἶδε- κατ’ ἀνεξερευνήτους βουλᾶς τῆς Θείας Προνοίας εἰς θυσίαν καὶ μαρτύριον, ν’ ἀπευθύνω τὴν ὑστάτην ταύτην ἔκκλησιν πρὸς τὴν φιλογενὴ καὶ μεγάλην ψυχήν Σας καὶ νὰ Σᾶς εἴπω μόνο δύο λέξεις.

Ἐὰν διὰ νὰ σώσητε τὴν Ἑλλάδα ἐκρίνατε καθῆκον σας νὰ προβῆτε εἰς τὸ ἐπαναστατικὸν κίνημα τῆς Θεσσαλονίκης, μὴ διστάσητε τώρα νὰ προβῆτε εἰς ἑκατὸν τοιαῦτα κινήματα, ἴνα σώσητε τώρα ὁλόκληρον τὸν ἁπανταχοῦ καὶ ἰδία τὸν μικρασιατικὸν καὶ θρακικὸν Ἑλληνισμόν, ὁ ὁποῖος τόσην θρησκευτικὴν λατρείαν τρέφει πρὸς Ὑμᾶς.

Δὲν εἶναι ἀνάγκη ὁ Ἑλληνισμὸς οὗτος καὶ χῶραι αὑταὶ μετὰ τῆς Κωνσταντινουπόλεως νὰ ἐνωθῶσι μετὰ τῆς Ἑλλάδος,διότι τὸ ὄνειρον τοῦτο ἀπεμακρύνθη ἀφ’ἠμῶν τουλάχιστον δὶ’ἑκατὸν ἔτη ἀλλὰ σπεύσατε καὶ ὑψώσατε πανταχοῦ τὴν ἐπιβλητικὴν φωνήν Σας,αὑταὶ αἳ χῶραι νὰ ἀποτελέσουν ἓν αὐτόνομον ἀνατολικὸν χριστιανικὸν κράτος ἔστω ὑπὸ τὴν κυριαρχία τοῦ Σουλτάνου μὲ ὕπατον Ἁρμοστὴν τὴν σὴν περινουστάτην κορυφήν.

Εἶναι ἡ μόνη καὶ ἐνδεδειγμένη λύσις,ἥτις θὰ θέση τέρμα εἰς τὰς συμφορᾶς τῶν κατοίκων τῆς Ἀνατολῆς καὶ θὰ δώση τὴν ἡσυχίαν καὶ εἰρήνην εἰς τὴν Εὐρωπαϊκὴν διπλωματίαν,διότι δὶ’ὅλους τότε θὰ ὑπάρχη τόπος καὶ τρόπος ἐκμεταλλεύσεως τῶν ἐκμεταλλευτῶν πηγῶν τοῦ πλούτου τῆς τόσον ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εὐνοηθείσης,ἀλλὰ τόσον οἰκτρῶς κακοδαιμονούσης πλουσίας καὶ εὐδαίμονος ταύτης χώρας.

Καὶ νῦν, φίλτατε ἀδελφέ, σὲ μόνον θεωροῦμεν τὸν ἀπὸ μηχανῆς Θεόν, σὲ βράχον, σὲ ἐλπίδα, σὲ σωτήρα καὶ σὲ μεσσίαν μας. Περίζωσε τὴν ρομφαίαν τοῦ λόγου σου κατευοδοῦ πρὸς ὑμᾶς καὶ κόψον τὸν ἄλυτον διὰ τὴν διπλωματίαν μέχρι σήμερον δεσμὸν τοῦ Ἀνατολικοῦ ζητήματος.

Πίπτων ἐπὶ τοῦ τραχήλου ὑμῶν, περιλούω ὑμᾶς δὶ’ ἀπείρων φιλημάτων σεβασμοῦ καὶ ἀγάπης.

Ἐν Σμύρνῃ,τῇ 25 Αὐγούστου 1922

Φίλος,πρόθυμος καὶ ἰσάδελφος

† Ὁ Σμύρνης Χρυσόστομος....»

Τὴν 27ην Αὐγούστου 1922,εἰσῆλθαν τελικῶς ἐντός της πόλεως τῆς Σμύρνης οἱ πρῶτες δυνάμεις Τούρκων ἀτάκτων στρατιωτῶν (τσέτες) προχωρώντας εἰς ἐκτεταμένες σφαγές,δολοφονίες, βιασμούς, λεηλασίες καὶ καταστροφὲς –ὑπὸ τὴν προσφιλῆ διὰ τοὺς Τούρκους συνήθεια-εἰς βάρος τοῦ Ἑλληνικοῦ καὶ Ἀρμενικοῦ στοιχείου τῆς πόλεως.

Τὴν 31ην Αὐγούστου/13ην Σεπτεμβρίου 1922,οἱ Κεμαλικὲς δυνάμεις ὑπὸ ὀργανωμένο σχέδιο προέβησαν εἰς τὸν ἐμπρησμὸ τῆς πόλεως τῆς Σμύρνης καταστρέφοντας ὁλοσχερῶς τὶς συνοικίες τῶν Ἑλλήνων,τῶν Ἀρμενίων καὶ τῶν καθολικῶν,ἀφήνοντας ἀνέπαφες τὶς συνοικίες τῶν Μουσουλμάνων καὶ τῶν Ἑβραίων.Ἡ κυβέρνηση τοῦ Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη,ἡ ὁποία εἶχε ὁρκισθεῖ τὴν 9ην Μαΐου 1922 παραιτήθηκε τὴν 28ην Αὐγούστου 1922.Τὴν διαδέχθηκε ἡ βραχύβια κυβέρνηση Νικολάου Τριανταφυλλάκου ποὺ παρέμεινε εἰς τὴν ἐξουσία ἕως τὴν 16ην Σεπτεμβρίου 1922.

Πρόσκλησις ἐφέδρων νήσου Ὕδρας καὶ λοιπῶν περιοχῶν

Ἡ κατάρρευσις τοῦ Μικρασιατικοῦ μετώπου,ἡ αἰχμαλωσία μονάδων τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ,οἱ σφαγὲς τῶν Ἑλληνικῶν πληθυσμῶν εἰς τὴν Σμύρνην καὶ τὶς ὑπόλοιπες πόλεις καὶ χωριὰ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἀλλὰ καὶ τὰ κύμματα τῶν προσφύγων τῆς Ἰωνίας ποὺ εἴτε εἶχαν διαφύγει εἰς τὶς νήσους τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπικράτειας εἴτε ἐπιχειροῦσαν -ἀναζητώντας μάταια τὴν ἀποστολὴ πλοίων ἀπ’τὴν πλευρὰ τῆς Ἑλληνικῆς κυβερνήσεως- νὰ καταφύγουν εἰς αὐτά,ὡς ἦτο φυσικὸν ἐξανάγκασαν τὴν κυβέρνηση τοῦ Νικόλαου Τριανταφυλλάκου,νὰ προχωρήσει εἰς τὴν πρόσκλησιν τῶν ἐφέδρων ὁπλιτῶν τῶν τάξεων 1908-1909,ὅλων των σωμάτων στρατοῦ, μεταξύ των ὁποίων ὑπήγοντο καὶ οἱ ἄνδρες τῆς νήσου Ὕδρας,διὰ τὴν διαφύλαξη τῆς ὁμαλότητας καὶ τῆς τάξεως ἐξαιτίας τῆς αὐξανόμενης ὀργῆς τοῦ λαοῦ.Οἱ ἔφεδροι ὁπλίτες Ὕδρας (ὅπως καὶ τῶν ἄλλων περιοχῶν) θὰ ἀναλάμβαναν ὑπηρεσία,ἄνευ στρατιωτικῆς περιβολῆς,ἐντός των πόλεων εἰς τὶς ὁποῖες διέμεναν, φέροντας ὡς διακριτικὸ εἰς τὸν ὦμο τοὺς ἐν περιβραχιόνιο.Εἰς τοὺς ἄνδρες αὐτούς,θὰ χορηγεῖτο ὁπλισμὸς ἂν καὶ ἐφόσον ἐκρίνετο ἀναγκαῖον ἀπ’τὶς ἁρμόδιες ἀστυνομικὲς ἀρχές.

Πηγή:Ἐφημερίδα Πατρίς,Φύλλον 7ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ἡ πρόσκλησις τῶν ἐφέδρων τῶν κλάσεων 1908 καὶ 1909

Πηγή:Ἐφημερίδα Τὸ Φῶς Θεσσαλονίκης,Φύλλον 7ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Πρόσκλησις τῶν ἡλικιῶν 1908 καὶ 1909 καὶ τῶν κληρωτῶν 1923-Προσκαλοῦνται ἐντὸς 48 ὡρῶν-Οἱ ἔφεδροι τῶν κλάσεων 1908-1909-Ἀπὸ ποιᾶς πόλεις καὶ χωριὰ καλοῦνται

«..(Ἀπόσπασμα ἐφημερίδος «Πατρίς».Ὑπεγράφη καὶ ἐκοινοποιήθη πρὸς ἁπάσας τὰς στρατιωτικᾶς ἀρχάς,τὰς ἀστυνομικᾶς τοιαύτας,τοὺς Γενικοὺς Διοικητᾶς καὶ τοὺς Νομάρχας τοῦ Κράτους ἡ διαταγὴ περὶ προσκλήσεως ὑπὸ τὰ ὅπλα τῶν ἐφέδρων τῶν ἀπογραφῶν 1908 καὶ 1909.Συμφώνως πρὸς τὴν διαταγὴν καλοῦνται οἱ ὀπλίται ἁπάντων των ὅπλων καὶ σωμάτων τῶν ἀνωτέρω κλάσεων πλὴν τῶν βοηθητικῶν καὶ βοηθητικῶν νοσοκόμων,οἱ διαμένοντες μονίμως εἰς τὰ κάτωθι πόλεις καὶ χωριὰ καὶ ἕδρας ἀστυνομικῶν διοικήσεων, ὑποδιοικήσεων καὶ τμημάτων ἀνεξαρτήτως τοῦ τόπου τῆς καταγωγῆς αὐτῶν.

.....Νομὸς Ἀργολιδοκορινθίας: Ναύπλιον,Κρανίδιον,Ἄργος,Κόρινθος,Ξυλόκαστρον,Ἅγιος Γεώργιος (Νεμέας),Λουτράκιον,Κιάτον,Σπέτσαι,Πόρος,Ὕδρα καὶ Κύθηρα...

..Οἱ ὡς ἄνω καλούμενοι ἔφεδροι ὀφείλουν νὰ παρουσιασθῶσιν ἐντὸς 48 ὡρῶν ἀπὸ τῆς κοινοποιήσεως τῆς διαταγῆς ἐνώπιόν των προϊσταμένων τῆς ἀστυνομίας τοῦ τόπου τῆς διαμονῆς των,θὰ ἀναλάβουν δὲ παρ’αὐτοῖς ἀστυνομικὴν ὑπηρεσίαν εἰς τὰς πόλεις ἢ τοῖς χωρίοις εἰς ἃ διαμένουσιν.Οὗτοι δὲν θὰ περιβληθοῦν τὴν στρατιωτικὴν στολήν,ἀλλὰ θὰ φέρωσι πρὸς διάκρισιν περιβραχιόνιον λευκόν,ἐφ’οὐ θὰ εἶνε ἐκτυπωμένον τὸ Στέμμα,κάτωθι τὸ γράμμα Π (πολιτοφύλαξ) κεφαλαῖον καὶ ἡ κλάσις ἒς ἣν ἕκαστος ἀνήκει.Ὁπλισμὸς θὰ χορηγηθῆ αὐτοῖς ἐφ’ὅσον κριθῆ τοῦτο ἀναγκαῖον ὑπὸ τῶν κατὰ τόπους ἀστυνομιῶν καὶ εἰς ἀριθμὸν ὃν θὰ ὁρίσωσιν αὑταί....»

Ἐπαναστικὸ κίνημα Πλαστήρα-Γονατά

Ὑπὸ τὸ βάρος τῆς ἥττας,τὰ διασωθέντα τμήματα τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ ποὺ διέφυγαν εἰς τὶς νήσους Χίου καὶ Λέσβου μετὰ τὴν καταρρεύση τοῦ Μικρασιατικοῦ μετώπου,ἐπαναστάτησαν ὑπὸ τὶς διαταγὲς τοῦ Συνταγματάρχου Νικόλαου Πλαστήρα εἰς τὴν Χίον καὶ Συνταγματάρχου Στυλιανοῦ Γονατὰ εἰς τὴν Λέσβον, τὴν 11ην Σεπτεμβρίου 1922,ἀπαιτώντας τὴν παραίτηση τῆς κυβερνήσεως, τὴν ἄμεση ἀπομάκρυνση τοῦ Βασιλεῶς Κωνσταντίνου,τὸν σχηματισμὸ ἐθνικῆς κυβερνήσεως,φίλα προσκείμενης εἰς τὶς δυνάμεις τῆς Ἐγκάρδιας Συμμαχίας (Ἀντὰντ),τὴν διάλυση τῆς Γ΄ Ἐθνοσυνελεύσεως ἢ Γ' ἐν Ἀθήναις Ἐθνικὴ Συνέλευσις (23 Δεκεμβρίου 1920 - Σεπτέμβριος 1922),ἡ ὁποία προέκυψε μετὰ τὶς ἐκλογὲς τοῦ Νοεμβρίου 1920 καὶ εἶχε καθαρὰ ἀναθεωρητικὸ χαρακτήρα, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐνίσχυση τῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων γιὰ τὴν προάσπιση καὶ προστασία τῆς Θράκης. Εἰς τοὺς κόλπους τῆς Ἐπαναστάσεως προσεχώρησε καὶ τὸ Ἑλληνικὸ Ναυτικὸ ὑπὸ τὶς διαταγὲς τοῦ Ἀντιπλοίαρχου Δημήτριου Φωκᾶ.

Οἱ ἐπὶ κεφαλῆς τῆς Στρατιωτικῆς Ἐπαναστάσεως,ἐξέδωσαν προκήρυξιν,τὴν ὁποίαν ὑπέγραψε ὁ Διοικητὴς τῆς Β΄Μεραρχίας Συνταγματάρχης Στυλιανὸς Γονατᾶς διὰ νὰ κοινοποιήσουν εἰς τὸν Ἑλληνικὸν λαὸν τὰ αἰτήματα τῆς Ἐπαναστάσεως καὶ προχώρησαν εἰς τὴν ρίψιν τῶν προκηρύξεων διὰ πολεμικῶν ἀεροπλάνων εἰς τὴν πρωτεύουσα πόλη τῶν Ἀθηνῶν ἀλλὰ καὶ εἰς ἄλλες μεγάλες πόλεις τῆς Ἑλλάδος

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἔθνος,Φύλλον 13ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον: Ὁ στρατὸς καὶ ὁ στόλος Χίου-Μυτιλήνης-Ἀξιοῦν τὴν παραίτησιν τοῦ Βασιλέως-Ἡ σημερινὴ προκήρυξις

«...Προκήρυξις

Ἑλληνικὸν Λαόν.Πρόεδρον Ἐθνοσυνελεύσεως.Βασιλέα.Διάδοχον.Πρόεδρον Κυβερνήσεως.

Ὁ ἐν Μυτιλήνη καὶ Χίω στρατὸς καὶ στόλος μοὶ ἀνέθηκαν αὐθορμήτως τὴν ἡγεσίαν αὐτῶν ὅπως διατυπώσω ἐπ’ὀνόματί των τὰς κάτωθι ἀξιώσεις,ἐν τῇ ἀπολύτω πεποιθήσει ὅτι εἰς ταύτας εἶνε σύμφωνος καὶ ὁ λοιπὸς στρατὸς καὶ στόλος καὶ ἰδία ὁλόκληρος ὁ Ἑλληνικὸς Λαός,πλὴν ἴσως ἀσημάντου μειοψηφίας, οὔχι ἐξ εὐγενῶν ἐλατηρίων ἀντιφρονούσης.

Ἡ σωτηρία τῆς Πατρίδος καὶ μόνης ἐπιβάλλει τὰς ἀξιώσεις μᾶς ταύτας:

1ον)Παραίτησις τοῦ Βασιλέως χάριν τῆς Πατρίδος ὑπὲρ τοῦ διαδόχου

2ον) Ἄμεσος διάλυσις τῆς Ἐθνοσυνελεύσεως

3ον) Σχηματισμὸς Κυβερνήσεως ἀχρόου καὶ ἐμπνεούσης ἐμπιστοσύνης εἰς τὴν Ἀντὰντ διὰ τὴν τάχιστην καὶ ἀμερόληπτον ἐνέργειαν ἐκλογῶν Ἐθνοσυνελεύσεως καὶ τὴν διαχείρισιν τῶν ἐξωτερικῶν ζητημάτων,μέχρις οὐ ὁ λαὸς ἀποφασίση τελικῶς διὰ τῶν ἐκλογῶν περὶ τῆς τύχης του.

4ον) Ἄμεσος ἐνίσχυσις Θρακικοῦ μετώπου

Ἃς ἐπικρατήση καὶ παρ’ὑμὶν ὁ ἁγνὸς πατριωτισμὸς πρὸς ἀποσόβησιν ἀλληλοσπαραγμοῦ καὶ ταχυτέραν ἔναρξιν τοῦ ἔργου τῆς ἐθνικῆς παλινορθώσεως,δὶ ἧς θὰ ἀνασταλῆ ἡ πλήρης καταστροφὴ πρὸς ἣν φερόμεθα καὶ θὰ ἐπιτευχθῆ ἡ σωτηρία τῆς Πατρίδος

Μυτιλήνη 11 Σεπτεμβρίου 1922

Σ.Γονατᾶς

Συνταγματάρχης...»

Οἱ πρῶτες προκηρύξεις ἐρρίφθησαν εἰς τὴν πλατεία Ὁμονοίας καὶ εἰς τὶς ἀρχὲς τῶν ὁδῶν Πατησίων καὶ Σταδίου.Ἁμὰ τὴ ἐμφανίσει τοῦ πολεμικοῦ ἀεροπλάνου,μόλις οἱ ἀρχὲς ἔλαβαν γνῶσιν τοῦ περιεχομένου τῆς προκηρύξεως προχώρησαν ὑπὸ τῆς Ἀστυνομίας καὶ τῆς Ἀνωτέρας Στρατιωτικῆς Διοικήσεως εἰς τὴν λῆψιν μέτρων ἀσφαλείας διὰ τὴν τήρησιν τῆς τάξεως.Ὁ Πρωθυπουργὸς Νικόλαος Τριανταφυλλάκος ἐνημερώθηκε διὰ τὸ περιεχόμενο τῆς προκηρύξεως εὑρισκόμενος εἰς τὸ Ὑπουργεῖον τῶν Στρατιωτικῶν ἐνῶ ὁ Βασιλεὺς Κωνσταντῖνος ἐνημερώθηκε ἀντιστοίχως ἀπὸ τὸν Ὑπασπιστὴ τοῦ εὑρισκόμενος εἰς τὰ Ἀνάκτορα.Μετὰ τὴν συνάντησιν τῶν δύο ἀνδρῶν,ὁ Πρωθυπουργὸς Νικόλαος Τριανταφυλλάκος προχώρησε εἰς τὴν σύγκλισιν Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου εἰς τὸ κτίριον τοῦ Ὑπουργείου Στρατιωτικῶν ἐν προκειμένω νὰ ἀποσαφηνιστεῖ ἡ ἔκτασις καὶ ἡ δυναμική του Στρατιωτικοῦ κινήματος τῶν Συνταγματαρχῶν Πλαστήρα-Γονατὰ καθότι οἱ ἀρχὲς τῶν νήσων Χίου καὶ Μυτιλήνης ἀλλὰ καὶ τὰ πληρώματα τοῦ πολεμικοῦ πλοίου «Λῆμνος» (ναυαρχὶς τοῦ Στόλου κατὰ τὴν ἐκδήλωσιν τοῦ Ἐπαναστατικοῦ Κινήματος)καὶ τῶν ὑπόλοιπων μονάδων τοῦ στόλου δὲν ἀπαντοῦσαν εἰς τὰ τηλεγραφήματα τῆς Ἑλληνικῆς κυβερνήσεως.(Πηγή:Ἐφημερίδα Ἀθῆναι,Φύλλον 14ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Τὸ ἐπαναστατικὸ κίνημα Χίου καὶ Μυτιλήνης-Ὁ στρατὸς ἔφθασεν εἰς Λαύριον-Ἡ παραίτησις τῆς κυβερνήσεως)

Τὴν 13ην Σεπτεμβρίου 1922,τὰ ἐπαναστατικὰ στρατεύματα Πλαστήρα-Γονατὰ κατέπλευσαν διὰ τῶν πλοίων τοῦ πολεμικοῦ στόλου εἰς τὴν πόλιν τοῦ Λαυρίου.Τὴν ἑπομένη,ὁ Βασιλεὺς Κωνσταντῖνος διὰ διαγγέλματός του ἀνακοίνωσε τὴν παραίτησίν του ὑπὲρ τοῦ υἱοῦ τοῦ διαδόχου Γεωργίου Β΄.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἀθηναϊκή,Φύλλον 14ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον: Τὸ διάγγελμα τῆς παραιτήσεως τοῦ Βασιλέως πρὸς τὸν Ἑλληνικὸν λαὸν

«..Ὑπείκων εἰς τὴν πανδήμως ἐκφρασθεῖσαν θέλησιν τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ,ἐπέστρεψα τὴν 6ην Δεκεμβρίου 1920 εἰς τὴν Ἑλλάδα καὶ ἀνέλαβα ἐκ νέου τα Βασιλικά μου καθήκοντα.

Ἐδήλωσα τότε καὶ ὠρκίσθην ὅτι θὰ εἶμαι εὐλαβὴς τηρητὴς τῶν ὅρων τοῦ πολιτεύματος.Ἡ δήλωσίς μου αὐτὴ καὶ εἰς τὴν ἐνδόμυχόν μου ἐπιθυμίαν ἀντεπεκρίνετο καὶ εἰς τὸν πόθον τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ εἰς τὰ διεθνῆ της Ἑλλάδος συμφέροντα.Τὴν ὑπόσχεσίν μου ταύτην ἐτήρησα πιστῶς μέχρι τῆς τελευταίας στιγμῆς. Ἐντός των ὑπὸ τοῦ Πολιτεύματος διαγραφομένων ὁρίων ἔπραξα πᾶν ὅ,τι μου ἦτο ἀνθρωπίνως δυνατὸν πρὸς ὑπεράσπισιν τῶν συμφερόντων τοῦ Ἔθνους.

Ἤδη ἀντίξοα θλιβερὰ γεγονότα ἔφεραν τὴν πατρίδα μᾶς εἰς κρίσιμον θέσιν.Ἀλλ’ ἡ Ἑλλάς,ὅπως καὶ εἰς τόσας ἄλλας περιστάσεις,κατὰ τὴν μακραίωνον Ἱστορίαν της,θὰ ὑπερνικήση καὶ πάλιν τὰ ἐμπόδια καὶ θὰ συνεχίση τὸν ἔνδοξον καὶ λαμπρὸν δρόμον της,ἀρκεῖ ν’ἀντιμετωπίση τὸν κίνδυνον πλήρως ἡνωμένη καὶ νὰ βοηθηθῆ παρὰ τῶν ἰσχυρῶν φίλων της

Μὴ θέλων νὰ ἀφήσω εἰς οὐδενὸς τὸν νοῦν οὐδὲ τὴν παραμικρᾶν ἀμφιβολίαν ὅτι διὰ τῆς ἐπὶ τοῦ Θρόνου παρουσίας μου δυσχεραίνω καὶ ἐπ’ἐλαχίστον τὴν Ἱεράν των Ἑλλήνων ἕνωσιν καὶ τὴν βοήθειαν τῶν φίλων μας,παρητήθην τῆς Βασιλικῆς Ἀρχῆς.Ὁ πρωτότοκος υἱός μου Γεώργιος εἶναι ἀπὸ τοῦ νῦν Βασιλεύς σας.

Εἶμαι βέβαιος ὅτι ὁλόκληρόν το Ἔθνος θὰ συσπειρωθῆ περὶ Αὐτὸν καὶ θὰ τὸν συντρέξη πάση δυνάμει καὶ πάση θυσία εἰς τὸ δυσχερὲς ἔργον του.Ἐγὼ δὲ εἶμαι εὐτυχὴς διότι μου παρέχεται ἀκόμη μιὰ εὐκαιρία, ὅπως ἐκ νέου θυσιάσω ἐμαυτὸν ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος μας,θὰ εἶμαι ἀκόμη εὐτυχέστερος ὅταν ἰδῶ τὸν τόσον ἀγαπητόν μου λαὸν ἐν πλήρει ὁμονοία περιβάλλοντα τὸν Νέον Βασιλέα του νὰ ὁδηγῆ τὴν Πατρίδα εἰς νέαν δόξαν καὶ καὶ ἀκμήν.

Ὑπὲρ τῆς δόξης τῆς Πατρίδος πάσα θυσία εἶνε μικρὰ καὶ εἶμαι ἕτοιμος ὅπως ἀγωνισθῶ ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ στρατοῦ ὑπὲρ τῶν συμφερόντων τῆς Χώρας ἂν ἡ Κυβέρνησις καὶ ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς κρίνουν χρήσιμον τὴν ὑπηρεσίαν ταύτην πρὸς τὴν φιλτάτην Πατρίδα.

Κωνσταντῖνος Β..»

Τὴν 15ην Σεπτεμβρίου 1922,τὰ ἐπαναστατικὰ στρατεύματα τῶν Πλαστήρα-Γονατὰ εἰσῆλθαν εἰς τὴν Ἀθήνα, ἀγνοώντας καὶ παραγκωνίζοντας ἐν μέρει τὴν Ἐπαναστατικὴ ἐπιτροπὴ τῶν Ἀθηνῶν,τὴν ὁποία εἶχε συστήση ὁ Θεόδωρος Πάγκαλος,πρὸ τῆς ἀφίξεως τοῦ κυρίου ὄγκου τοῦ στρατεύματος ἐν πρωτευούσι,προχωρώντας εἰς συλλήψεις φιλοβασιλικῶν ἀξιωματικῶν καὶ εἰς τὴν ἀπελευθέρωσιν φιλελεύθερων πολιτικῶν ἀντίστοιχα, ἔχοντας ὡς βασικοὺς συνεργάτες τὸν Ἀλέξανδρον Ὀθωναῖον, τὸν Ἀλέξανδρον Χατζηκυριάκον καὶ ἄλλους ἀξιωματικοὺς ἐπιδιώκοντας νὰ ἀνάλαβει πρωτεύοντα ρόλο.Μὲ τὴν εἴσοδο τῶν Συνταγματαρχῶν Πλαστήρα καὶ Γονατὰ εἰς τὴν πόλη τῶν Ἀθηνῶν ἑδραιώθη καὶ τυπικά το Ἐθνικὸ Ἐπαναστατικὸ κίνημα τοῦ Στρατοῦ.

Οἱ Ἐπαναστάτες ἐπρότειναν τὸν σχηματισμὸ νέας κυβερνήσεως ὑπὸ τὴν Προεδρία τοῦ Ἀλέξανδρου Ζαΐμη,ὁ ὁποῖος ἀπουσίαζε εἲς τὸ ἐξωτερικόν.Διὰ τὸν λόγον αὐτὸν προτάθηκε νὰ ἀναλάβει τὴν Πρωθυπουργία ἕως ὅτου ἐπιστρέψει ἐκ τοῦ ἐξωτερικοῦ ὁ Σωτήριος Κροκιδᾶς.Ἀποντος ὅμως καὶ τοῦ Κροκιδά,τὰ καθήκοντα τοῦ Πρωθυπουργοῦ ἐξετέλεσε διὰ μία καὶ μόνο ἡμέρα (16 Σεπτεμβρίου -17η Σεπτεμβρίου 1922),ὁ Ὑπουργὸς τῶν Στρατιωτικῶν Ἀντιστράτηγος Ἀναστάσιος Χαραλάμπης.

Παράλληλα,τὸ Ἐθνικὸν Κίνημα τῶν Νικολάου Πλαστήρα καὶ Στυλιανοῦ Γονατὰ ἀπεφάσισε νὰ ἀναθέσει τὴν διεθνῆ ἐκπροσώπηση τῆς Ἑλλάδος εἰς τὸ διπλωματικὸ πεδίο,εἰς τὸν Ἐλευθέριον Βενιζέλον,εἰς τὸν ὁποῖον καὶ ἀπηύθηνε ἀνοικτὴ πρόσκληση.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐλεύθερος Τύπος,Φύλλον 15ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ἡ Ἐπανάστασις ἀνέθεσεν εἰς τὸν Ἐλευθέριον Βενιζέλον τὴν διαχείρισιν τοῦ Ἐθνικοῦ ζητήματος

«..Ἡ Ἐπαναστατικὴ Ἐπιτροπὴ ἀπηύθηνεν ἐκ τῆς «Λήμνου» τὸ κάτωθι τηλεγράφημα πρὸς τὸν Ἐλευθέριον Βενιζέλον,εὐρισκόμενον ἐν Παρισίοις:

Τηλεγράφημα Ἀριθμ.46

Ἐλευθέριον Βενιζέλον

Παρισίοις

Ἡ Ἐπανάστασις ἐκφράζει ὑμὶν τὴν ἀπόλυτον ἐμπιστοσύνην τῆς διὰ τὴν διεξαγωγὴν τοῦ Ἐθνικοῦ ζητήματος ἐν τῷ ἐξωτερικῶ καὶ ζητεῖ τὴν ἄμεσον ἀρωγὴν ὑμῶν.

Ἀθῆναι 14η Σεπτεμβρίου 1922

Ἡ Ἐπαναστατικὴ Ἐπιτροπὴ

Συνταγματάρχαι:Γονατᾶς,Πλαστήρας,Κουρουσόπουλος,Ἐδιπίδης καὶ Γαρδίκας

Ἀντιπλοίαρχος:Φωκᾶς

Ἀντισυνταγματάρχαι:Πρωτοσύγγελος,Κοίμησης,Χασσαπίδης,Παναγόπουλος,Μαμούρης

Κοινοποίησις:Ι,ΙΙ,V,VII,XII Μεραρχίας.

Νότιον Συγκρότημα

Στρατιωτικοὺς Διοικητᾶς Χίου καὶ Λέσβου

Γραφεῖον Τύπου...»

Ἐν τέλει,ὁ Σωτήριος Κροκιδᾶς ἀνέλαβε τὰ καθήκοντα τοῦ Προέδρου τῆς Κυβερνήσεως καὶ τοῦ Ὑπουργοῦ τῶν Ἐσωτερικῶν τὴν 17ην Σεπτεμβρίου 1922 καὶ παρέμεινε εἰς τὴν ἐξουσία ἕως τὴν 14ην Νοεμβρίου 1922. Ὑπέβαλε τὴν παραίτησίν του λόγω τῆς ἔντονης διαφωνίας τοῦ διὰ τὸ ἀποτέλεσμα τῆς Δίκης τῶν Ἕξι (Ἕξ).

Ἡ νῆσος Ὕδρας ὑπὲρ τοῦ Ἐπαναστατικοῦ Κινήματος

Ἁμὰ τὴ ἐκδηλώσει τοῦ Ἐπαναστατικοῦ Κινήματος τῶν Συνταγματαρχῶν Νικολάου Πλαστήρα καὶ Στυλιανοῦ Γονατά,προσεχώρησαν εἰς αὐτὸ ἐκφράζοντας τὴν ὑποστήριξή τους μέσω τῆς ἀποστολῆς τηλεγραφημάτων, οἱ περισσότερες ἐπαρχίες τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπικράτειας.Ἐκ τῶν πρώτων ἐπαρχιῶν ποὺ προσεχώρησαν εἰς τὸ Κίνημα ἦτο καὶ ἡ νῆσος Ὕδρα,ἔχουσα ὡς ἐπικεφαλῆς τὸν Ναύαρχον Παῦλο Κουντουριώτη.

Ἡ Ὕδρα,ὡς συμμετέχουσα πρὸ ὀλίγων ἔτων,ἐν ἔτει 1916,εἰς τὸ κίνημα τῆς Ἐθνικῆς Ἀμύνης,ἦτο ἰσχυρὰ κοιτίδα ὑποστηρίξεως τοῦ κόμματος τῶν Φιλελευθέρων του Ἐλευθέριου Βενιζέλου.Κατὰ τὴν ἐκδήλωσιν τοῦ κινήματος τῆς Ἐθνικῆς Ἀμύνης συμμετεῖχαν ἐνεργῶς ὁ Ναύαρχος Παῦλος Κουντουριώτης (ὡς μέλος ἀρχικά της Διανδρίας καὶ ἔπειτα μετὰ τὴν προσχώρηση τοῦ Παναγιώτου Δαγκλῆ ὡς μέλος Τριανδρίας),ὁ Βουλευτὴς Ὕδρας Ἀθανάσιος Μιαούλης (Ὑπουργὸς τῶν Ναυτικῶν ἐπὶ κυβερνήσεως τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου),ὁ Ὑποπλοίαρχος Πέτρος Βούλγαρης (γόνος τῆς ἱστορικῆς οἰκογενείας Βούλγαρη,μετέπειτα Ἀρχηγὸς τοῦ Στόλου καὶ Πρωθυπουργὸς τῆς Ἑλλάδος),ὁ Ἀντώνιος Σαχτούρης (μετέπειτα πρόξενος καὶ πρεσβευτὴς τῆς Ἑλλάδος εἰς τὸ ἐξωτερικό,ὁ ὁποῖος ὡς πρόξενος τῆς Ἑλλάδος εἰς τὴν πόλη τῶν Σερρῶν συνέλαβε τὰ μέγιστα εἰς τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς Μακεδονίας εἰς τὸ διπλωματικὸ στίβο),ὁ Νικόλαος Βότσης,ἀνηψιὸς τοῦ Παύλου Κουντουριώτη,ὁ ὁποῖος εἶχε τοποθετηθεῖ ὡς Ὕπαρχος τοῦ ἐν Ναυστάθμω ἐπισκευαζόμενου Θωρηκτοῦ πλοίου «Σπέτσαι» καθὼς καὶ ἄλλοι Ὑδραῖοι ἀξιωματικοί του Ναυτικοῦ ὅπως οἱ πλοίαρχοι Ἰωάννης Κριεζὴς καὶ Δημήτριος Νικολάου Μιαούλης.Τὰ θωρηκτὰ «Ὕδρα» καὶ «Θέτις» δέ,ὑπὸ τὴν συνοδεία δυὸ πολεμικῶν πλοίων τῆς Μεγάλης Βρετανίας εἶχαν ὡς ἕδρα τὸν λιμένα τῆς νήσου Ὕδρας,κατὰ τὴν διάρκεια τῶν ἐπιχειρήσεων καταλήψεως τῶν νήσων Σπετσῶν καὶ Πόρου κατὰ τὸ διάστημα τοῦ κινήματος τῆς Ἐθνικῆς Ἀμύνης.

Ἑπομένως,ὑπὸ τὸ βάρος τοῦ κύρους τοῦ Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτου,ἡ πλειοψηφία τοῦ λαοῦ τῆς νήσου Ὕδρας ἐτάχθη εἰς τὸ πλευρὸ τοῦ Ἐπαναστατικοῦ κινήματος τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐλεύθερος Τύπος,Φύλλον 17ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ὁλόκληρος ἡ Ἑλλὰς εἰς τὸ πλευρὸν τοῦ Ἐθνικοῦ Κινήματος-Τὰ ψηφίσματα ἐκ τῶν Ἐπαρχιῶν

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός,Φύλλον 17ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ὄλαι αἳ ἐπαρχίαι ὑπὲρ τοῦ κινήματος

«...Μέχρι χθὲς ἑσπέρας ἀπεστάλησαν διὰ τοῦ Γραφείου τοῦ Τύπου εἰς τὴν Ἐπαναστατικὴν Ἐπιτροπὴν τηλεγραφήματα τῶν κάτωθι,δηλούντων ὅτι τάσσονται παρὰ τὸ πλευρὸν τῶν ἐπαναστατῶν ἀναγνωρίζοντες τὴν κατάστασιν....

....Τοῦ Ναυάρχου Κουντουριώτου μετὰ τοῦ λαοῦ Ὕδρας...»

Ἀναχώρησις Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτου ἐξ Ὕδρας καὶ ἄφιξις αὐτοῦ ἐν Πειραιεῖ.

Μετὰ τὴν προσχώρηση τῆς Ὕδρας εἰς τὸ Ἐπαναστατικὸ Κίνημα τῶν Συνταγματαρχῶν Πλαστήρα-Γονατὰ τὴν 17ην Σεπτεμβρίου 1922 καὶ τὴν ἀποστολὴ τοῦ τηλεγραφήματος ὑποστήριξης τῶν κατοίκων τῆς Ὕδρας πρὸς τὴν Ἐπαναστατικὴν Ἐπιτροπήν,ὁ Ναύαρχος Παῦλος Κουντουριώτης ἀναχώρησε ἐκ τῆς νήσου,διὰ τὸν λιμένα τοῦ Πειραιῶς,ὅπου καὶ κατέπλευσε τὸ ἀπόγευμα τῆς ἰδίας ἡμέρας.

Ἡ ἀναχώρησις τοῦ Ναυάρχου ἐξ Ὕδρας,ἔτυχε ἐνθουσιώδους ὑποδοχῆς ἀπὸ τοὺς κατοίκους τῆς νήσου,οἱ ὁποῖοι τὸν συνόδευσαν διὰ πομπῆς,ἀπὸ τὴν ἀρχοντική του οἰκίαν ἕως τὸν λιμένα τῆς νήσου,ὁπού εἶχε ἀγκυροβολήσει ἡ θαλαμηγὸς «Ἰωάννα». Ἐκ τῶν γραφομένων τῶν ἐφημερίδων τῆς συγκεκριμένης περιόδου, προκύπτει ὅτι εἰς τὸ πρόσωπο σεβαστῶν στρατιωτικῶν καὶ πολιτικῶν προσωπικοτήτων τῆς Ἑλλάδος,ὅπως αὐτῆς τοῦ Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτου,ὁ λαὸς τῆς νήσου Ὕδρας-ἀλλὰ καὶ τῆς Ἑλλάδος γενικότερα-ἀναζητοῦσε νὰ εὕρει αὐτοὺς ποὺ θὰ ἐξασφάλιζαν νὰ διασώσουν τὸ πολιτικὸ καὶ στρατιωτικὸ κύρος τῆς πατρίδος εἰς τὸ ἐξωτερικό,τὸ ὁποῖο εἶχε τρωθεῖ ἀνεπανόρθωτα μετὰ τὴν κατάρρευσιν τοῦ Μικρασιατικοῦ μετώπου.

Βέβαια κατὰ τὴν χρονικὴ περίοδο τῆς ἐκδηλώσεως τοῦ Ἐπαναστατικοῦ κινήματος, δὲν εἶχε καταστεῖ εὐρέως γνωστὸν εἰς τοὺς πολίτες τῆς μητροπολιτικῆς Ἑλλάδος,τὸ μέγεθος τῆς καταστροφῆς ποῦ εἶχε συντελεστεῖ εἰς τὰ ἱερὰ χώματα τῆς Ἰωνίας.Παράλληλα, ἐκκρεμμοῦσαν οἱ στρατιωτικὲς ἐξελίξεις εἰς τὸ ἀνατολικὸ μέτωπο τῆς Θράκης,ὅπου μετὰ τὴν ἐπικράτηση τῶν Νεοτούρκων τοῦ Μουσταφᾶ Κεμὰλ εἰς τὴν Μικρᾶν Ἀσίαν,εἶχε μετατοπιστεῖ τὸ ἐπίκεντρό των πολιτικῶν καὶ στρατιωτικῶν ἐξελίξεων.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἔθνος,Φύλλον 18ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ὁ Ναύαρχος Κουντουριώτης

«Χθὲς τὴν ἑσπέραν ἀφίκετο διὰ τοῦ θαλαμηγοῦ «Ἰωάννα» ἐξ Ὕδρας ὁ ναύαρχος Παῦλος Κουντουριώτης. Κατὰ τὴν ἀναχώρησιν τοῦ ἐκ τῆς νήσου αἳ κάτοικοι προέπεμψαν τὸν ἔνδοξον ναύαρχον μὲ ἐνθουσιώδεις ἐκδηλώσεις..»

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἑστία,Φύλλον 18ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ἄφιξις τοῦ Ναυάρχου

«..Διὰ τοῦ ἀτμοπλοίου «Ἰωάννα» ἀφίκετο σήμερον ἐξ Ὕδρας ὁ Ναύαρχος Κουντουριώτης.Κατὰ τὴν ἀναχώρησιν τοῦ ἐξ Ὕδρας τοῦ ἐγένετο ἐνθουσιώδης προπομπὴ ὑπὸ τῶν κατοίκων...»

Ὁμοίως,ἡ ἄφιξις τοῦ Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτου εἰς τὸν Πειραιὰ ἔτυχε θερμῆς ὑποδοχῆς τόσο ἀπὸ συμπατριῶτες τοῦ Ὑδραίους ἀλλὰ καὶ ἀπὸ πλῆθος Πειραιωτῶν καὶ Ἀθηναίων πολιτῶν.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐλεύθερος Τύπος,Φύλλον 18ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ἄφιξις τοῦ Ναυάρχου

«Διὰ τοῦ ἐξ Ὕδρας εἰς Πειραιὰ καταπλεύσαντος θαλαμηγοῦ «Ἰωάννα» τοῦ κ. Ε.Βελλιώτη ἀφίκετο ὁ ναύαρχος Παῦλος Κουντουριώτης γενόμενος ἐνθουσιωδῶς δεκτὸς κατὰ τὴν ἀποβίβασιν τοῦ ὑπὸ τῶν ἐν Πειραιεῖ συμπατριωτῶν τοῦ Ὑδραίων καὶ πολλῶν ἄλλων Πειραιωτῶν καὶ Ἀθηναίων,ἐπίτηδες κατελθόντων ἐκ τῆς πρωτευούσης.

Ὁ δαφνοστεφὴς Ναύαρχος ἐπιβᾶς αὐτοκινήτου ἀνῆλθεν εἰς τὰς Ἀθήνας...»

Πρότασις ἀναθέσεως Πρωθυπουργίας εἰς τὸν Ναύαρχον Παῦλον Κουντουριώτην

Ἐνῶ ἀναμένετο ἡ ἀποδοχὴ ἢ μὴ τῆς προτάσεως τῆς Ἐπαναστατικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Στρατιωτικοῦ Κινήματος περὶ τῆς ἀναθέσεως τῆς πρωθυπουργίας εἰς τὸν παλαίμαχον καὶ ἔμπειρον πολιτικὸν Ἀλέξανδρον Ζαΐμην, ἐλήφθη τηλεγραφῆμα ἐκ τοῦ ἐξωτερικοῦ διὰ τοῦ ὁποίου ἐγνωστοποιήθηκε εἰς τοὺς Ἐπαναστάτες ἡ ἄρνησις τοῦ Ἀλέξανδρου Ζαΐμη νὰ ἀναλάβει τὴν Πρωθυπουργία.

Ἡ ἄρνησις τοῦ Ἀλέξανδρου Ζαΐμη νὰ ἀναλάβει τὴν Πρωθυπουργία τῆς Ἑλλάδος,ὑποχρέωσε τὸν προσωρινὸν Πρωθυπουργὸν Σωτήριον Κροκιδὰ νὰ συγκαλέσει Ὑπουργικὸν Συμβούλιον εἰς τὸ κτίριον τοῦ Ὑπουργείου τῶν Ἐσωτερικῶν.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἀθηναϊκή,Φύλλον 20ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ἀνεγνωρίσθη ὁ Βασιλεὺς ὑπὸ τῶν ἀνακτοβουλίων τῆς Ἀγγλίας καὶ τοῦ Βελγίου-Ὁ κ.Ζαΐμης δὲν ἐδέχθη-Ὁ Ναύαρχος Κουντουριώτης Πρωθυπουργὸς

«...Ὁ κ.Κουντουριώτης πρωθυπουργός;Κατόπιν τοῦ τηλεγραφήματος τοῦ κ.Ζαΐμη,δηλοῦντος ὅτι δὲν ἀποδέχεται τὴν ἀνατεθεῖσαν αὐτῶ Πρωθυπουργίαν,ὁ προσωρινὸς Πρόεδρος τῆς Κυβερνήσεως κ. Κροκιδᾶς συνεκάλεσε περὶ τὴν 1ην μ.μ τὸ Ὑπουργικὸν Συμβουλίον διὰ νὰ λάβη ἀποφάσεις σχετικᾶς μὲ τὴν δημιουργούμενην νέαν κατάστασιν.

Ἐκυκλοφόρησεν εὐρύτατα ἡ διάδοσις χωρὶς νὰ ἐπιβεβαιωθῆ ἐπισήμως ὅτι κατὰ τὴν σημερινὴν συνεδρίασιν τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου ἀπεφασίσθη ἡ ἀνάθεσις τοῦ Πρωθυπουργικοῦ ἀξιώματος ἄνευ χαρτοφυλακίου εἰς τὸν ναύαρχον κ.Παῦλον Κουντουριώτην..»

Εἰς τὸ Ὑπουργικὸν Συμβούλιον,ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Πρωθυπουργὸν Σωτήριον Κροκιδὰ καὶ τὰ ὑπόλοιπα μέλη τῆς Κυβερνήσεως,συμμετεῖχαν καὶ οἱ ἐπι κεφαλῆς τοῦ Ἐπαναστατικοῦ Κινήματος τῆς 11ης Σεπτεμβρίου 1922, Συνταγματάρχες Νικόλαος Πλαστήρας,Στυλιανὸς Γονατᾶς καὶ Πλοίαρχος Δημήτριος Φωκᾶς.Τὸ Ὑπουργικὸν Συμβούλιον,ἀφοῦ ἔλαβε ἐνημέρωσιν διὰ τὶς διπλωματικὲς ἐνέργειες τοῦ Ἐλευθέριου Βενιζέλου εἰς τὸ ἐξωτερικό,ἀπεφάσισε εἴτε νὰ προτείνει τὴν παραμονὴν εἰς τὸν πρωθυπουργικὸν θῶκον τοῦ προσωρινοῦ Πρωθυπουργοῦ Σωτήριου Κροκιδὰ εἴτε νὰ προτείνει τὴν ἀνάθεσιν τῆς Πρωθυπουργίας εἰς τὸν Ναύαρχον Παῦλον Κουντουριώτην.

Πηγή:Ἐφημερίδα Σκρίπτ,Φύλλον 20ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Τελευταία ὥρα-Ἡ Ἀγγλία,ἡ Ἰταλία καὶ τὸ Βέλγιον ἀνεγνώρισαν οὐσιαστικῶς τὴν Α.Μ τὸν Βασιλέαν Γεώργιον-Ὁ κ.Ζαΐμης ἠρνήθη τὴν Προεδρείαν τῆς Κυβερνήσεως-Κατὰ πάσα πιθανότητα θ’ἀνατεθῆ εἰς τὸν κ.Κουντουριώτην-Ὁ κ.Πολίτης ἠρνήθη ὁριστικῶς τὸ χθεσινὸν ὑπουργικὸν συμβούλιον.

«...Ὑπουργικὸν συμβούλιον.Τὴν 1ην μετὰ μεσημβρίαν,χθὲς ὁ κ.Κροκιδᾶς συνεκάλεσεν εἰς τὸ Ὑπουργεῖον Ἐσωτερικῶν τα μέλη τῆς Κυβερνήσεως εἰς ὑπουργικὸν συμβούλιον τοῦ ὁποίου μετέσχον καὶ τὰ μέλη τῆς Ἐπαναστατικῆς ἐπιτροπῆς συνταγματάρχαι κ.κ Γονατᾶς καὶ Πλαστήρας καὶ ὁ πλοίαρχος κ.Φωκᾶς.

Ἡ σύσκεψις παρετάθη μέχρι τῆς 3 ½ μ.μ κατ’αὐτὴν δὲ ὁ ὑπουργὸς τῶν Ἐξωτερικῶν ἀνεκοίνωσεν μακρὸν τηλεγράφημα τοῦ κ.Βενιζέλου περὶ τῶν ἐν Λονδίνω ἐνεργειῶν του.

Ἀκολούθως ὁ κ. Κροκιδᾶς ἀνεκοίνωσε τὸ τηλεγράφημα τοῦ κ.Ζαΐμη μὲ τὴν ἄρνησιν νὰ προεδρεύση τῆς νέας Κυβερνήσεως.Ἐδήλωσε δὲ ὅτι αὐτὸς δὲν δύναται νὰ παραμείνη μὲ τὸ βάρος τῆς ὁριστικῆς προεδρείας τῆς Κυβερνήσεως καὶ τοῦ χαρτοφυλακίου τοῦ ὑπουργείου τῶν Ἐσωτερικῶν.

Ἀπεφασίσθη ὅπως ὁ ὁριστικῶς διακανονισμὸς τοῦ ζητήματος τοῦ προέδρου τῆς Κυβερνήσεως γείνη εἰς προσεχὲς ὑπουργικὸν συμβούλιον.Δὲν εἶνε ἀπίθανον ν’ἀφεθῆ ἡ προεδρεῖα τῆς Κυβερνήσεως εἰς τὸν κ. Κροκιδᾶν,ὁπότε οὗτος θ’ἀπηλλάσετο τοῦ ὑπουργείου τῶν Ἐσωτερικῶν,παραμένων πρωθυπουργὸς ἄνευ χαρτοφυλακίου.

Δὲν εἶνε ὅμως ἀπίθανον ν’ἀνατεθῆ ἡ προεδρεῖα τῆς Κυβερνήσεως εἰς τὸν ναύαρχον κ. Κουντουριώτην.

Σήμερον ὁ προεδρεύων τοῦ ὑπουργικοῦ συμβουλίου κ.Κροκιδᾶς θὰ ἐπισκεφθῆ τὸν ναύαρχον.Ἐνδέχεται νὰ ἔχη ἐντολὴν νὰ βολιδοσκοπήση αὐτὸν ἐὰν θὰ ἐδέχετο ν’ἀναλάβη τὴν προεδρείαν τῆς Κυβερνήσεως...»

Μετὰ τὸ πέρας τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου,ὁ Πρωθυπουργὸς Σωτήριος Κροκιδᾶς ἐπεσκέφθη τὸ ἀπόγευμα τῆς ἰδίας ἡμέρας τὸν Ναύαρχον Παῦλον Κουντουριώτην,ἐν προκειμένω νὰ βολιδοσκοπήσει τὶς προθέσεις τοῦ διὰ τὴν ἀνάληψιν ἢ μὴ τῆς Πρωθυπουργίας.Ἅπασες οἱ ἐφημερίδες ἐφιλοξένησαν μὲ τὴν ἀρθογραφίαν τοὺς τὴν εἴδησιν τῆς συναντήσεως Κροκιδὰ-Κουντουριώτου.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐλεύθερος Τύπος,Φύλλον 20ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Αἳ φῆμαι περὶ Κουντουριώτου

«..Ὅσον ἀφορᾶ τὰ γραφέντα περὶ ἀναθέσεως τῆς πρωθυπουργίας εἰς τὸν Ναύαρχον κ.Κουντουριώτην,ὁ κ. Κροκιδᾶς οὐδὲν ἀνεκοίνωσε πλὴν τοῦ ὅτι θὰ συναντηθῆ μετ’αὐτοῦ σήμερον ἢ αὔριον..»

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός,Φύλλον 20ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ὁ κ.Κουντουριώτης

«..Ἐξ ἐπισκέψεως τυπικῆς γενομένης χθὲς παρὰ τοῦ Ναυάρχου κ.Κουντουριώτου πρὸς τὸν προεδρεύοντα κ. Κροκιδᾶν,διεδόθη μετ’ἐπιτάσεως ὅτι οὕτως ἐβολιδοσκοπήθη διὰ τὴν πρωθυπουργίαν ἐν ἡ περιπτώσει ὁ κ. Ζαΐμης ἤθελεν ἐπιμείνει εἰς τὴν ἄρνησίν του.

Ὁ κ.Κροκιδᾶς,ἐρωτηθεῖς δὲν τὸ ἐπιβεβαίωσεν μέν,ἀλλ’οὔτε τὸ διέψευσε...»

Κρίσις περὶ προταθείσας πρωθυπουργίας Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτου.

Διὰ τῆς ἐπαναστατικῆς προκηρύξεως τῆς 11ης Σεπτεμβρίου 1922,τὸ Ἐθνικὸ Κίνημα τοῦ Στρατοῦ προέβαλε ὡς ἀπαιτήσεις τὴν διάλυση τῆς Ἐθνοσυνελεύσεως,τὴν ἄμεση παραίτηση τοῦ Βασιλέως Κωνσταντίνου καὶ τῆς φιλοβασιλικῆς κυβερνήσεως,ἐπιδιώκοντας τὸν σχηματισμὸ νέας κυβερνήσεως,φιλικὰ προσκείμενης πρὸς τὶς δυνάμεις τῆς Ἐγκάρδιας Συμμαχίας.Ἡ ἐπίτευξις τῶν πολιτικῶν ἐπιδιώξεων τοῦ Ἐθνικοῦ Κινήματος θὰ ἠδύνατο νὰ πραγματοποιηθεῖ ἀποτελεσματικότερα μὲ τὴν ἀνάληψιν τῆς πρωθυπουργίας ἀπὸ πρόσωπα ὅπως ὁ Ἀλέξανδρος Ζαΐμης ἢ ὁ Παῦλος Κουντουριώτης.

Ἡ ἐφημερίδα «Μακεδονία» εἰς τὴν ἀνταπόκρισιν τῆς 20ης Σεπτεμβρίου 1922,ἀναφέρει χαρακτηριστικὰ διὰ τὸ κύρος τῆς προσωπικότητας τῶν δύο ἀνδρῶν ποὺ τοὺς θεωρεῖ ἀντάξιους:

Πηγή:Ἐφημερίδα Μακεδονία,Φύλλον 20ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Μιὰ ἐπιστολὴ κ.Δ.Διομήδους-Ὅποια πρέπει νὰ εἶνε ἡ Κυβέρνησις-Ὁ κ.Ζαΐμης δὲν ἀπήντησεν ἀκόμη

«..Ἀθῆναι 19.Τὸ «Ἐλεύθερον Βῆμα» συνιστᾶ ὅπως γίνη Κυβέρνησις φιλανταντικὴ περιλαμβάνουσα ἅπαντά τα φιλανταντικὰ στοιχεῖα τασσομένη ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τοῦ ναυάρχου Κουντουριώτου, ἀφιχθέντος ἤδη εἰς Ἀθήνας,ἐφ’ὅσον ὁ ἀντάξιος αὐτοῦ κ.Ζαΐμης ἐπὶ τοῦ παρόντος κωλύεται...»

Βέβαια,παρὰ τὴν κρισιμότητα τῶν ἐθνικῶν περιστάσεων,ὑπῆρξαν καὶ ἀντιδράσεις ἐνάντια εἰς τὴν πρότασιν τοῦ Ἐθνικοῦ Κινήματος νὰ ἀνατεθεῖ ἡ Προεδρία τῆς Κυβερνήσεως εἰς τὸν Ναύαρχον Παῦλον Κουντουριώτη

Ἡ ἔνδοξος καὶ ἐπιτυχής,διὰ τὴν πατρίδα,σταδιοδρομία τοῦ Ναυάρχου εἰς τὸ Βασιλικὸν Ναυτικόν,ἡ ὁποία ἐσυνδέθη μὲ τὶς νικηφόρες ναυμαχίες τοῦ Ἑλληνικοῦ Στόλου κατὰ τὴν διάρκεια τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων, διὰ τῶν ὁποίων ἀπελευθερώθηκαν οἱ νῆσοι τοῦ Βορείου-Βορειουανατολικοῦ Αἰγαίου καὶ ἑδραιώθη ἐν τέλει ἡ κυριαρχία τῆς Ἑλλάδος εἰς τὸ Αἰγαῖο Πέλαγος,ἐκρίνετο διὰ πολλοὺς ὅτι θὰ ἀμαυρώνετο εἰς τὴν περίπτωσιν πρωθυπουργοποιήσεώς του.Οἱ ὑποστηρικτὲς τοῦ Βασιλέως καὶ τῆς Ἡνωμένης Ἀντιπολιτεύσεως,ἐξέφραζαν δὲ τὴν ἀντίθεσίν τους διότι ἐθεωροῦσαν ὅτι ὁ Ναύαρχος Παῦλος Κουντουριώτης ὡς συμμετάσχων εἰς τὸ Κίνημα τῆς Ἐθνικῆς Ἀμύνης (1916) διακατείχετο ἀπὸ φιλελεύθερα φρονήματα καὶ δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ μετάσχη εἰς τὸ σχηματισμὸν τῆς νέας κυβερνήσεως,ἐφόσον οὐδεὶς ἄλλος φιλελεύθερος πολιτικὸς δὲν ἐλάμβανε μέρος εἰς τὴν νέαν κυβέρνησιν.

Πηγή:Ἐφημερίδα Πατρίς,Φύλλον 20ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ἐπίκαιρα-Ὁ Ναύαρχος

«Παρὰ πρωϊνὴς φιλελευθέρας συναδέλφου ἐρρίφθη ἡ ἰδέα τῆς ἀναθέσεως τῆς Προεδρείας τῆς Κυβερνήσεως εἰς τὸν δαφνοστεφῆ καὶ τετμημένον Ναύαρχον Παῦλον Κουντουριώτην.

Δυστυχῶς εἴμεθα ὑποχρεωμένοι νὰ διαφωνήσωμεν καὶ νὰ διαφωνήσωμεν ἀνεπιφυλάκτως ἐπὶ τῆς προτάσεως ταύτης.Τὸ ὄνομα τοῦ Παύλου Κουντουριώτη συμβολίζει ἀσφαλῶς τὴν νίκην καὶ τὴν δόξαν καὶ τὴν τιμὴν τοῦ Ἔθνους.Εἶνε τόσο ἡ αἴγλη τοῦ Ναυάρχου καὶ τόσον πανελλήνιόν το κύρος αὐτοῦ,ὥστε νὰ παρεμένη ἐκτὸς πὰσης ἀμφισβητήσεως,ὅτι εἰς αὐτὸν θὰ ἔπρεπε νὰ προσφύγη τὸ Κράτος εἰς πάσαν δύσκολην στιγμήν.

Ἀλλ’ὑπάρχει μιὰ ἐπιφύλαξις ριζικὴ καὶ θεμελιώδης.Ἡ ἐπιφύλαξις ὅτι μολονότι ὁ Ναύαρχος ἀνήκει εἰς ὁλόκληρόν το Ἔθνος,ὡς μετασχῶν ὅμως τοῦ Ἐθνικοῦ Κινήματος τῆς Θεσσαλονικῆς θεωρεῖται ὡς ἐμπνεόμενος ὑπὸ φιλελευθέρων φρονημάτων.Τὴν στιγμὴν δὲ κατὰ τὴν ὁποίαν οὐδεὶς ἐκ τῶν δρώντων καὶ ἐξ’ἐπαγγέλματος πολιτευομένων φιλελευθέρων δὲν λαμβάνει μέρος εἰς τὴν νέαν Κυβέρνησιν θὰ ἦτο τί ἀνακόλουθόν το νὰ μετάσχη αὐτῆς ὁ Ναύαρχος.

Ἃς ἀφήσωμεν λοιπὸν τὸν Ναύαρχον εἰς τὴν ἡσυχίαν του,ἃς ἀφήσωμεν τὸ ἅγιον αὐτὸ λείψανον τοῦ Ἐθνικοῦ ἀγῶνος μακρὰν ἀπὸ κάθε ἐπίκρισιν χαιμαίζηλον,ἡ ὁποία θὰ ἠκούετο ἐὰν προήδρευε τῆς Κυβερνήσεως...»

Ἡ ἐφημερίδα «Σκρίπτ»,εἰς τὸ φύλλον τῆς 20ης Σεπτεμβρίου 1922,ἐξέφραζε ἀνοικτὰ τὴν ἀντιθεσὶν τῆς εἰς τὴν ἀνάθεσιν τῆς Προεδρίας τῆς Κυβερνήσεως εἰς τὸν Ναύαρχον Παῦλον Κουντουριώτην, θεωρώντας ὅτι ὁ σχηματισμὸς τοιαύτης κυβερνήσεως δὲν θὰ ἐξασφάλιζε εἰς τὴν χῶραν τὴν κατάλληλην κυβέρνησιν ποὺ θὰ διαχειρίζετο τὴν κρισιμότητα τῆς διαμορφωθείσας καταστάσεως, ἀφήνοντας σαφεῖς αἰχμὲς πὼς ἐν τέλει ἡ νέα κυβέρνησις θὰ τελοῦσε ἀφενὸς μὲν ὑπὸ τὴν ἐπιρροὴ τῆς Ἐπαναστατικῆς Ἐπιτροπῆς,ἀφετέρου δὲ δεν θὰ ἦτο οὐδέτερη καθότι θὰ ἔκλινε πολιτικῶς ὡς πρὸς τὴν παράταξιν τῶν φιλελευθέρων.

Πηγή:Ἐφημερίδα Σκρίπτ,Φύλλον 20ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ἐκπλησσόμεθα

«....Πρέπει νὰ ἐκφράσωμεν νομίζομεν δικαίως τὴν ἔκπληξίν μας διὰ τὴν προσπάθειαν ὠρισμένων ὀργάνων τοῦ φιλελεύθερου τύπου τόσον διὰ τὰς ἐπιφυλάξεις τῶν ἐπὶ τῆς γενικῆς καταστάσεως ὅσον καὶ διὰ τὴν ὑπ’αὐτῶν ὑπόδειξιν Κυβερνήσεως νέας ὑπὸ τὸν ναύαρχον κ.Κουντουριώτην.Ἀλλὰ φρονοῦν ὅτι ὁ κ. Κουντουριώτης θὰ ἦτο ἐκεῖνος ὅστις θὰ ἔσωζε τὴν κατάστασιν;.Ἢ θεωροῦν ὅτι ὁ σχηματισμὸς τοιαύτης Κυβερνήσεως θὰ ἐξησφάλιζεν εἰς τὴν χῶραν κυβέρνησιν ἀναμφισβητήτου δυνάμεως καὶ εὔρους;.Ἀλλ’ ἡ ἔκπληξίς μας ἔχει ἄλλην αἰτίαν.Ὅτι οἱ ὑποδεικνύοντες σήμερον τὸν κ.Κουντουριώτην ὑποδεικνύον πρὸ τῆς πτώσεως τοῦ Μετανοεμβριανοῦ καθεστῶτος ὡς μόνην Κυβέρνησιν ἱκανὴν νὰ ἐξαγάγη τὴν χώρα ἐκ τῶν δυσχερειῶν ἐκείνην ἣν θὰ ἐσχημάτιζεν ὁ κ.Βενιζέλος.Διατὶ τοιαύτη μετατροπὴ ἀντιλήψεων;Ἢ πιστεύουν ὅτι ὁ κ.Κουντουριώτης θὰ ἦτο ἰδεώδης διὰ τὴν περίστασιν κυβερνήτης ὄστι θὰ διεκυβερνᾶ τὴν χῶραν ἄνευ τῆς βοηθείας τῆς Ἐπανασταστικῆς ἐπιτροπῆς; Ἄλλοι σκοποὶ θὰ κινοῦν ἤδη τοὺς Φιλελευθέρους.Δὲν ἀναμιγνυόμεθα ὅμως.Ὑποδεικνύομεν μόνον...»

Ἄρνησις Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτην νὰ ἀναλάβει τὴν Πρωθυπουργίαν

Ἀρχικῶς,διαχέετο εἰς τὰ δημοσιεύματα τῶν ἐφημερίδων ἡ αἴσθησις ὅτι ὁ Ναύαρχος Παῦλος Κουντουριώτης θὰ ἀποδέχετο τὴν Προεδρία τῆς Κυβερνήσεως μετὰ τὸ πέρας τῆς συναντήσεώς του μὲ τὸν Σωτήριο Κροκιδά.

Πηγή:Ἐφημερίδα Πατρίς,Φύλλον 21ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ὁ κ.Κροκιδᾶς παρὰ τῷ κ. Κουντουριώτη

«..Ὁ προεδρεὺων τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου κ.Κροκιδᾶς ἐπεσκέθη χθὲς τὸν ναύαρχον Κουντουριώτην,εἰς τὸν ὁποῖον ἐπρότεινε ν’ἀναλάβη τὴν προεδρίαν τῆς Κυβερνήσεως.Κατὰ τὰς πληροφορίας μᾶς ὁ ναύαρχος δὲν ἀντέταξε κατηγορηματικὴν ἄρνησιν εἰς τὴν πρότασιν τοῦ κ.Κροκιδά..»

Ἐν τέλει,ὁ Ναύαρχος Παῦλος Κουντουριώτης ἐξεδήλωσε εἰς τὸν Σωτήριον Κροκιδὰ τὴν ὁριστική του ἄρνησιν νὰ ἀναλάβει τὴν Προεδρία τῆς Κυβερνήσεως,θέτωντας ὅμως τὸν εὐατὸν τοῦ εἰς τὴν διάθεσιν τῆς πατρίδος, προσφέρωντας τὶς ὑπηρεσίες τοῦ εἰς τὸ πολεμικὸν ναυτικόν της Ἑλλάδος.

(α)

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐλεύθερος Τύπος,Φύλλον 21ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ὁ Ναύαρχος Κουντουριώτης ἀπέκρουσε τὴν πρωθυπουργίαν-Δέχεται νὰ ὑπηρετήση εἰς τὸ Ναυτικὸν

«..Ὁ κ.Κροκιδᾶς ἐδήλωσε χθὲς ὅτι ἡ ἐντύπωσις ἐκ τοῦ τελευταίου τηλεγραφήματος τοῦ κ.Ζαΐμη εἶνε ἡ ἄρνησις αὐτοῦ ὅπως δεχθῆ τὴν προεδρίαν τῆς Κυβερνήσεως,δὲν εἶνε τελεσίδικως.Ἕνεκα τούτου ἀπεφασίσθη ὅπως ἀποσταλῆ πρὸς αὐτὸν καὶ δεύτερον τηλεγράφημα μὲ τὴν παράκλησιν νὰ μὴ ἐπιμείνη εἰς τὴν ἄρνησίν του.Τὸ τηλεγράφημα ὅμως τοῦτο ἀπεφασίσθη νὰ μὴ σταλῆ ἀμέσως,ἀλλὰ μετὰ παρέλευσιν ἡμερῶν τινῶν ἴνα ἀναλάβη ἐν τῷ μεταξὺ ἐκ τῆς ἀσθενείας του.

Ἐν τοσούτω ὁ κ.Κροκιδᾶς ἐπισκεφθεῖς χθὲς τὸν ναύαρχον κ.Κουντουριώτην,ἀνεκοίνωσεν εἰς αὐτὸν ὅτι θὰ πρέπη νὰ προσφέρη τὰς ὑπηρεσίας τοῦ εἰς τὴν Πατρίδα ὡς Πρόεδρος τῆς Κυβερνήσεως κατὰ τὴν περίπτωσιν καθ’ἣν ὁ κ.Ζαΐμης θὰ ἐπιμείνη τελεσιδίκως εἰς τὴν ἄρνησίν του.

Ὁ κ.Κουντουριώτης εἰς ἀπάντησιν ἐδήλωσεν ὅτι τίθεται καθ’ὁλοκληρίαν εἰς τὴν διάθεσιν τῆς Πατρίδος,ἀλλὰ δὲν δύναται νὰ προσφέρη τὰς ὑπηρεσίας τοῦ παρὰ μόνον εἰς τὸ πολεμικὸν ναυτικόν, ἐκ τῶν τάξεων τοῦ ὁποίου προέρχεται...»

(β)

Πηγή:Ἐφημερίδα Πρωϊνήν,Φύλλον 21ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Εἰδήσεις πέμπτης πρωϊνῆς-Σήμερον ἄρχεται ἡ διάσκεψις τῶν Μουδανιῶν-Ἀπίθανος ἡ πληροφορία περὶ Ἰταλογαλλικοὺ διαβήματος διὰ τὴν Θράκην-Ὁ κ.Κουντουριώτης δὲν ἀπεδέχθη τὴν Προεδρείαν τῆς Κυβερνήσεως-Ὄχι σοβαραὶ αἳ προτάσεις περὶ δανείου.

«..Ἡ Προεδρεῖα τῆς Κυβερνήσεως προετάθη εἰς τὸν κ.Κουντουριώτην.

Ὁ κ.Κροκιδᾶς ἐπεσκέφθη χθὲς τὸν ναύαρχον κ.Κουντουριώτην καὶ ἐδήλωσεν εἰς αὐτὸν ὅτι εἰς περίπτωσιν καθ’ἣν δὲν ἐπιτεύχθη ἡ ἀποδοχὴ τῆς Κυβερνήσεως ὑπὸ τοῦ Ζαΐμη,θὰ προταθῆ αὐτὴ εἰς αὐτόν.Ὁ κ. Κουντουριώτης ἐδήλωσεν ὅτι εἶνε πρόθυμος νὰ προσφέρη τὰς ὑπηρεσίας του,ἀλλὰ μόνον εἰς τὸ Πολεμικὸν Ναυτικὸν ἐξ οὐ καὶ προέρχεται...»

Εἰς τὴν ἐφημερίδα «Ἐμπρὸς» δημοσιεύεται ὁ γλαφυρὸς διάλογος μεταξύ των δύο ἀνδρῶν:

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἐμπρός,Φύλλον 22ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ὁ κ.Κουντουριώτης ἔφεδρος Πρωθυπουργὸς

«..Ὁ προεδρεύων τῆς Κυβερνήσεως κ.Κροκιδᾶς ἐπεσκέφθη χθὲς τὸν Ναύαρχον κ.Κουντουριώτην καὶ παρέμεινε συνομιλῶν μετ’αὐτοῦ ἐπὶ πολύ.Ὁ κ.Κροκιδᾶς ἀνεκοίνωσεν αὐτῶ ὅτι δὲν ἔχει μὲν ἐντολὴν τινά,οὐχ’ἧττον ἐν ἡ περιπτώσει ὁ κ.Ζαΐμης ἀρνήθη ὁριστικῶς,πάντς θὰ κληθῆ αὐτὸς ὅπως προεδρεύση τῆς Κυβερνήσεως.Καὶ χαριτολογῶν προσέθηκε:

-Διὰ τοῦτο σὲ θεωρῶ ὡς ἐν ἐφεδρεία Πρωθυπουργὸν καὶ σὲ ἐπιτάσσω

Ὁ ναύαρχος ἀντ’αὐτοῦ παρεκάλεσε τὸν κ.Κροκιδὰ νὰ τὸν στείλη κάπου διὰ νὰ πολεμήση καλλίτερα

Ἐν τούτοις ἔθεσε τὸν ἐαυτὸν τοῦ εἰς τὴν διάθεσιν τῆς Πατρίδος διὰ νὰ τὸν χρησιμοποιήση ὅπου νομίζει καλλίτερον..»

Τὴν 22αν Σεπτεμβρίου 1922,ὑπέβαλλε τὴν παραίτησίν του ἀπὸ μέλος τῆς Ἐπαναστατικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Κινήματος,ὁ Ὑδραῖος Ἀντιπλοίαρχος καὶ μετέπειτα Ἀρχηγὸς τοῦ Στόλου Πέτρος Βούλγαρης.

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἀνατολὴ,Φύλλον 22ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Παραιτήθη ο κ.Βούλγαρης

«Ὁ ἐκ τῶν μελῶν τῆς Ἐπαναστατικῆς Ἐπιτροπῆς ἀντιπλοίαρχος Π.Βούλγαρης παρητήθη τῆς θέσεως ταύτης»

Διάσκεψις εἰς τὰ Μουδανιὰ-Ἀπόδοση τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης εἰς τὴν Τουρκίαν

Ἐνῶ εἰς τὸ ἐσωτερικόν της Ἑλλάδος ἐπικρατοῦσε πολιτικὴ ἀστάθεια,εἰς τὸ ἐξωτερικὸ πεδίο,οἱ διπλωματικοὶ ἀκόλουθοί της Μεγάλης Βρετανίας,τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Ἰταλίας ἀπεφάσισαν εἰς τὶς ἀρχὲς τοῦ Σεπτεμβρίου εἰς τὸ Παρίσι νὰ συγκαλέσουν διάσκεψη διὰ τὴν σύναψη ἀνακωχῆς μεταξύ της Ἑλλάδος καὶ τῆς Τουρκίας εἰς τὴν πόλη τῶν Μουδανιῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας τὴν 20ην Σεπτεμβρίου/3ην Ὀκτωβρίου 1922 διὰ τὸν ὁριστικὸ τερματισμὸ τοῦ Ἑλληνοτουρκικοῦ πολέμου (1919-1922).

Ἐκ μέρους τῆς Ἑλλάδος,ἀποφασίστηκε νὰ συμμετάσχουν εἰς τὴν συνδιάσκεψιν ὁ Ὑποστρατηγὸς Ἀλέξανδρος Μαζαράκης-Αἰνιάν,ὁ Ἐπιτελάρχης τῆς Στρατιᾶς τῆς Θράκης ἀντισυνταγματάρχης Πτολεμαῖος Σαρηγιάννης (Διοικητὴς τοῦ Δ΄ Σώματος στρατοῦ) καὶ ὡς βοηθητικὰ μέλη ὁ ὑπάλληλος τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν Οἰκονόμου καὶ ὁ λοχαγὸς Μελάς.Ἐν ἀρχεῖ, εἶχε διατυπωθεῖ ἡ σκέψις νὰ συμμετάσχει εἰς τὴν συνδιάσκεψιν τῶν Μουδανιῶν ὡς ἐκπρόσωπος τῆς Ἐπαναστατικῆς Ἐπιτροπῆς και ὁ Συνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας Οἱ ἀντιπρόσωποι τῆς Ἑλληνικῆς πλευρᾶς ἀνεχώρησαν καὶ κατέφθασαν δὶ’ἀντιτορπιλλικοὺ εἰς τὰ Μουδανιά.

Τὴν κυβέρνηση τῶν Νεοτούρκων εἰς τὴν συνδιάσκεψιν,ἀπουσία τοῦ Μουσταφᾶ Κεμὰλ εἰς τὴν Ἄγκυραν, ἀνέλαβε νὰ ἐκπροσωπήσει ὁ Ἰσμὲτ Ἰνονοὺ πασάς,ὁ ὁποῖος κατέφθασε εἰς τὴν πόλη τῶν Μουδανιῶν πρὸ τῆς ἀφίξεως τῆς Ἑλληνικῆς ἀντιπροσωπείας κατορθώνοντας νὰ ἐπιβάλλει εἰς τοὺς ἀντιπρόσωπους τῆς Μεγάλης Βρετανίας,τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Ἰταλίας,τις θέσεις τῆς Τουρκικῆς πλευρᾶς διὰ τὴν ἐκκένωση τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης ἀπὸ τὰ ἑλληνικὰ στρατεύματα καὶ τὴν ἀπόδοσή της εἰς τὴν Τουρκικὴν ἐπικυριαρχία.

Ἡ Ἑλληνικὴ ἀντιπροσωπεία εὑρέθη πρὸ τετελεσμένων γεγονότων καὶ ἀποφάσεων εἰς τὴν συνδιάσκεψιν τῶν Μουδανιῶν.Οἱ Ἕλληνες ἀντιπρόσωποι ἀρνήθηκαν νὰ ὑπογράψουν τὸ κείμενο τῆς συνθήκης ἀνακωχῆς καὶ ἀποχώρησαν.

Ἐν μέσω τῶν ἔντονων πολιτικῶν ζυμώσεων καὶ διεργασιῶν διὰ τὴν ἐξέρευσιν τοῦ Πρωθυπουργοῦ, ἀπεστάλη ἐκ τοῦ ἐξωτερικοῦ τηλεγραφῆμα τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου,ἐκπροσώπου τῆς Ἐπαναστατικῆς Ἐπιτροπῆς εἰς τὸ ἐξωτερικόν.

Πηγή:Ἐφημερίδα Φῶς Θεσσαλονίκης,Φύλλον 21ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ἐπὶ τοῦ πιεστηρίου.Ὁ Κουντουριώτης δὲν δέχεται τὴν Προεδρείαν τῆς Κυβερνήσεως.Ὁ κ.Νίδερ διορίζεται ἀρχιστράτηγος.

«..Ἀθῆναι 20.Κατὰ τὸ ἀπόψινον ὑπουργικὸν συμβούλιον ἀνεκοινώθη τηλεγράφημα τοῦ κ.Βενιζέλου ζητοῦντος διαφόρους πληροφορίας ἐπὶ τῆς στρατιωτικῆς καταστάσεως.Ὁ κ.Κροκιδᾶς ἀνεκοίνωσεν ὅτι ὁ Ναύαρχος Κουντουριώτης δὲν ἐδέχθη νὰ προεδρεύση τῆς κυβερνήσεως.Πιθανῶς ὡς ὁριστικὸς πρόεδρος τῆς Κυβερνήσεως θὰ παραμείνη ὁ κ.Κροκιδᾶς...»

Καὶ ἐνῶ ἕνα ἕνα,τὰ εὐρωπαϊκὰ κράτη προχωροῦσαν εἰς τὴν ἀναγνώρισιν τοῦ νέου Βασιλέως τῶν Ἑλλήνων Γεωργίου,αὐξήνοντο παράλληλα καὶ ἡ πιέσις διὰ τὴν ἀποδοχὴ τῶν ὅρων τῆς συνθήκης τῶν Μουδανιῶν ἀπὸ τοὺς ἐκπροσώπους τῆς Ἑλληνικῆς πλευρᾶς.Καταλυτικὴ εἰς τὴν ἀποδοχὴ τῶν ὅρων τῆς συνθήκης ἐστάθη ἡ παρέμβασις τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου.Ἐν τέλει,ἡ Ἑλλὰς ἀπεδέχθει τοὺς ὅρους τῆς ἀνακωχῆς τὴν 12ην /25ην Νοεμβρίου 1922.

Τὴν 14ην Νοεμβρίου 1922,μετὰ τὴν παραίτηση τῆς κυβερνήσεως τοῦ Σωτήριου Κροκιδὰ καὶ μετὰ τὴν ἄρνησιν τῶν Ἀλεξάνδρου Ζαΐμη καὶ Παύλου Κουντουριώτου νὰ ἀναλάβουν τὴν Πρωθυπουργίαν,τὴν κυβέρνηση τῆς χώρας ἀνέλαβε ὁ Συνταματάρχης Στυλιανὸς Γονάτας.Κυρία αἰτία τῆς παραιτήσεως τοῦ Σωτηρίου Κροκιδὰ ἦτο ἡ ἀντίρρησις τοῦ εἰς τὴν ἀπόφαση ἐκτελέσεως τῶν καταδικασθέντων πολιτικῶν καὶ στρατιωτικῶν της Δίκης τῶν Ἕξ.

ΠΗΓΕΣ:

Πηγή: http://www.agiasofia.com/1922/1922f.html, Ἔρευνα:Μικρασιατικὴ καταστροφὴ-Διπλωματικοὶ ἀγῶνες - οἰκονομικὰ ἀδιέξοδα

Πηγή:Ἐθνικὸ Ἵδρυμα Ἐλευθέριος Κ.Βενιζέλος,http://www.venizelosarchives.gr/rec.asp?id=43152

Πηγή:Ἐφημερίδα Πατρίς,Φύλλον 7ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Ἡ πρόσκλησις τῶν ἐφέδρων τῶν κλάσεων 1908 καὶ 1909

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἀθῆναι,Φύλλον 14ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον:Τὸ ἐπαναστατικὸ κίνημα Χίου καὶ Μυτιλήνης-Ὁ στρατὸς ἔφθασεν εἰς Λαύριον-Ἡ παραίτησις τῆς κυβερνήσεως

Πηγή:Ἐφημερίδα Ἀθηναϊκή,Φύλλον 14ης Σεπτεμβρίου 1922,Ἄρθρον: Τὸ διάγγελμα τῆς παραιτήσεως τοῦ Βασιλέως πρὸς τὸν Ἑλληνικὸν λαὸν